Đó là Sư đoàn 308-Đại đoàn Quân Tiên Phong, Sư đoàn 312-Đại đoàn Chiến Thắng, Sư đoàn 320B-Đại đoàn Đồng Bằng, Sư đoàn Phòng không 367, Lữ đoàn Pháo binh 45-Đoàn Tất Thắng, Lữ đoàn Xe tăng 202, Lữ đoàn Công binh 299 và Trung đoàn Thông tin 140, cùng một số đơn vị khác.

Sự ra đời của Quân đoàn 1 đánh dấu bước trưởng thành lớn mạnh của Quân đội ta, phản ảnh đúng quy luật khách quan về xây dựng lực lượng vũ trang (LLVT) cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng, đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển cao của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Trung đoàn 141, Sư đoàn 312, Quân đoàn 1 duyệt đội ngũ tại Lễ ra quân huấn luyện năm 2016. Ảnh: qdnd.vn

Ngay sau khi thành lập, trong điều kiện vừa ổn định tổ chức biên chế, vừa huấn luyện và xây dựng, chuẩn bị cơ sở vật chất kỹ thuật, vừa cùng với nhân dân làm nhiệm vụ chống bão lụt và xây dựng kinh tế, với tinh thần trách nhiệm cao và sự cố gắng vượt bậc, cán bộ, chiến sĩ toàn Quân đoàn 1 đã nỗ lực, khẩn trương xây dựng đơn vị thành một binh đoàn chủ lực, cơ động chiến lược, có sức chiến đấu cao, cơ động nhanh, đột kích mạnh; có khả năng tác chiến hiệp đồng quân binh chủng với các quy mô khác nhau, sẵn sàng đánh những trận có ý nghĩa quyết định cục diện chiến trường.

Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, Quân đoàn 1 vừa thực hiện thắng lợi nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ) bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa-hậu phương chiến lược của cả nước, vừa tổ chức cuộc hành quân thần tốc từ Bắc vào Nam. Chỉ trong 12 ngày đêm, đội hình của Quân đoàn 1 đã vượt chặng đường hơn 1.700km, kịp thời vào tham gia chiến đấu trên một hướng chủ yếu của Chiến dịch Hồ Chí Minh. Quân đoàn đã chủ động khắc phục khó khăn về mọi mặt, nắm vững thời cơ, kiên quyết tiến công thần tốc, táo bạo, bất ngờ, đánh chiếm những mục tiêu quan trọng có tính chất chiến lược trong hệ thống phòng thủ của địch trên hướng bắc Sài Gòn; tiêu diệt và bức hàng hoàn toàn sư đoàn 5 ngụy, giải phóng tỉnh Bình Dương; táo bạo thọc sâu đánh chiếm bộ tổng tham mưu-cơ quan đầu não của quân đội Việt Nam cộng hòa, quận lỵ Gò Vấp, tiểu khu Gia Định... Cán bộ, chiến sĩ trong đội hình chiến đấu của Quân đoàn 1 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, góp phần quan trọng giải phóng Sài Gòn-Gia Định, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, qua đó xây đắp nên truyền thống vẻ vang “Thần tốc-Quyết thắng”.

Những năm cuối thập kỷ 70 của thế kỷ 20, Quân đoàn 1 vừa củng cố thế đứng chân ở miền Bắc, thường xuyên huấn luyện SSCĐ cao, vừa triển khai trận tuyến mới-khôi phục kinh tế sau chiến tranh. Hàng chục nghìn cán bộ, chiến sĩ của quân đoàn trực tiếp tham gia lao động trên các công trình trọng điểm của đất nước, như: Thủy điện Hòa Bình, thủy lợi hồ Núi Cốc-Sông Công; các công trường khai thác than; xây dựng đường điện 500kV Bắc-Nam; đắp đê ngăn lũ, lấn biển, trồng cói, nuôi tôm, trồng rừng... góp phần dựng xây đất nước, xây dựng đơn vị, tạo lập cuộc sống mới cho cán bộ, chiến sĩ và giảm bớt một phần ngân sách quốc phòng, đóng góp của nhân dân.

Trong những năm chống xâm lược, bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, Quân đoàn 1 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ huấn luyện quân tăng cường cho các đơn vị chiến đấu phòng ngự thay phiên, trực tiếp tổ chức cho một số đơn vị thuộc quân đoàn phòng ngự, giữ vững biên cương Tổ quốc. Từ năm 1976 đến 1987, hàng chục nghìn cán bộ, chiến sĩ của quân đoàn được bổ sung cho các quân khu, quân đoàn. Riêng Sư đoàn 312 từ năm 1975 đến 1986, tiếp tục xây dựng theo hướng cách mạng, chính quy, từng bước hiện đại, bảo vệ công cuộc đổi mới đất nước, làm nhiệm vụ quốc tế giúp nước bạn Lào, Campuchia; trực tiếp chiến đấu và phục vụ chiến đấu, góp phần quan trọng cùng quân và dân cả nước bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Từ cuối những năm 80 của thế kỷ 20 trở lại đây, Quân đoàn 1 tổ chức nhiều cuộc diễn tập chiến đấu hiệp đồng quân binh chủng quy mô vừa và lớn do Bộ Quốc phòng chỉ đạo, có sử dụng khối lượng lớn vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại bắn đạn thật, nhằm phục vụ công tác nghiên cứu, tổng kết lý luận, phát triển khoa học-nghệ thuật quân sự, thực nghiệm phương thức tác chiến mới trong điều kiện tình hình phức tạp, yêu cầu khẩn trương, địch sử dụng vũ khí công nghệ cao... Cùng với đó, Quân đoàn 1 được cấp trên chọn làm điểm phát động và thực hiện các Phong trào thi đua: “Phấn đấu xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” (1986); xây dựng điểm đơn vị vững mạnh toàn diện cấp trung đoàn (1989), cấp sư đoàn (1992) và sư đoàn khung thường trực làm nhiệm vụ huấn luyện quân dự bị động viên (năm 2002)... để rút kinh nghiệm triển khai thực hiện trong toàn quân. Qua đó, năng lực lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, trình độ tổ chức chỉ huy của cán bộ các cấp và trình độ kỹ, chiến thuật của cán bộ, chiến sĩ không ngừng được bồi dưỡng, nâng cao, đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ.

Những năm qua, toàn quân đoàn tiếp tục phát huy truyền thống “Thần tốc-Quyết thắng” của đơn vị anh hùng; lãnh đạo, chỉ huy các cấp và mọi cán bộ, chiến sĩ luôn quán triệt, thực hiện nghiêm đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, các nghị quyết, chỉ thị, mệnh lệnh của Quân ủy Trung ương-Bộ Quốc phòng. Đặc biệt, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ luôn đoàn kết một lòng, nỗ lực khắc phục mọi khó khăn gian khổ, tập trung xây dựng quân đoàn “Cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”; thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của đội quân chiến đấu, đội quân công tác, đội quân lao động sản xuất trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo đường lối đổi mới của Đảng; từng bước nâng cao sức mạnh tổng hợp, trình độ và khả năng SSCĐ, rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng; luôn cảnh giác, đấu tranh làm thất bại âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

Ghi nhận thành tích và kết quả đạt được trong quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, Quân đoàn 1 đã được Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng tặng nhiều phần thưởng cao quý; trong đó có 10.051 tập thể, cá nhân được tặng thưởng Huân chương Chiến công các loại; 302 tập thể và cá nhân được tặng thưởng Huân chương Quân công; 65 tập thể và 56 cá nhân được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân; nhiều đơn vị hai lần được phong tặng danh hiệu Anh hùng, như: Trung đoàn Xe tăng 202 (nay là Lữ đoàn Xe tăng 202); Lữ đoàn Công binh 299; Trung đoàn Bộ binh 165, Sư đoàn 312. Tiểu đoàn Bộ binh Cơ giới (BBCG) 9, Trung đoàn BBCG 102, Sư đoàn 308 được tuyên dương Anh hùng LLVT nhân dân trong thời kỳ đổi mới...

Để có được kết quả trên, trong quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành,Quân đoàn 1-Binh đoàn Quyết thắng luôn phát huy và thực hiện có hiệu quả những bài học kinh nghiệm về xây dựng quân đoàn chủ lực cơ động dự bị chiến lược:

Một là, quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối quân sự của Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng quân đội cách mạng; nắm vững chức năng, nhiệm vụ của quân đoàn “Chủ lực cơ động dự bị chiến lược” của bộ, bám sát tình hình nhiệm vụ cách mạng trong từng thời kỳ để định hướng xây dựng quân đoàn “Cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”. Kết hợp chặt chẽ xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh với xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, lấy xây dựng đơn vị vững mạnh về chính trị làm cơ sở; xây dựng đội ngũ cán bộ có trình độ và năng lực toàn diện, đặc biệt là cán bộ chủ trì các cấp thật sự vững mạnh, là lực lượng nòng cốt quyết định mọi thắng lợi của quân đoàn. Thường xuyên coi trọng giáo dục lịch sử truyền thống, đặc biệt là truyền thống “Thần tốc-Quyết thắng” của quân đoàn; xây dựng ý chí quyết tâm chiến đấu, biết đánh và quyết thắng cho mọi cán bộ, chiến sĩ.

Hai là, luôn quán triệt sâu sắc và đặc biệt coi trọng lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị trung tâm là huấn luyện, SSCĐ; bảo đảm khả năng chiến đấu thắng lợi trong mọi điều kiện, tình huống. Trong bất kỳ giai đoạn cách mạng nào, làm nhiệm vụ ở đâu, quân đoàn cũng phải chú trọng nâng cao chất lượng công tác huấn luyện chiến đấu, nâng cao khả năng cơ động lực lượng, trình độ tổ chức chỉ huy xử lý các tình huống, rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng và sức khỏe bền bỉ dẻo dai, ý chí quyết tâm huấn luyện giỏi, SSCĐ cao cho cán bộ, chiến sĩ… Đây chính là nhân tố quan trọng hàng đầu để nâng cao chất lượng tổng hợp, trình độ và khả năng chiến đấu của toàn đơn vị, của mỗi cán bộ, chiến sĩ; sẵn sàng nhận và hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ Tổ quốc và các nhiệm vụ khác được giao.

Ba là, thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai bảo đảm tốt nhất chất lượng và hệ số vũ khí, trang bị kỹ thuật, xe-máy, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chiến đấu và các nhiệm vụ khác. Đặc biệt, quân đoàn là đơn vị chủ lực cơ động dự bị chiến lược của bộ, nên việc bảo đảm sức cơ động “thần tốc” phải đặc biệt chú trọng, nhằm đáp ứng kịp thời nhiệm vụ trong mọi điều kiện, hoàn cảnh, với mọi quy mô lực lượng và cự ly, yêu cầu của hình thức tác chiến được giao.

Bốn là, luôn quan tâm chăm lo, bảo đảm tốt đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, chiến sĩ cả khi ở doanh trại và khi hành quân làm nhiệm vụ, để bộ đội có đủ sức khỏe, thêm quyết tâm phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.Trong bất kỳ điều kiện, hoàn cảnh nào cũng phải phát huy tinh thần nỗ lực vượt khó, tự lực tự cường, đẩy mạnh tăng gia sản xuất, tích cực lao động xây dựng đơn vị có môi trường sống tốt, nền nếp chính quy, mẫu mực; đồng thời quan tâm làm tốt công tác hậu phương quân đội và công tác đền ơn đáp nghĩa.

Năm là, thường xuyên phát huy dân chủ đi đôi với duy trì nghiêm kỷ luật, kỷ cương; chăm lo xây dựng và giữ gìn sự đoàn kết thống nhất, đặc biệt là giữ vững đoàn kết nội bộ, đoàn kết quân dân. Chủ động phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với các đơn vị bạn và địa phương để bảo đảm thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ cả trong thời chiến và thời bình.

Hiện nay, tình hình thế giới, khu vực có những diễn biến phức tạp, tiềm ẩn những nhân tố khó lường, đang đặt ra cho Quân đội ta nói chung và Quân đoàn 1-Binh đoàn Quyết Thắng nói riêng yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao. Để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao trong tình hình mới, đòi hỏi mỗi cán bộ, chiến sĩ của quân đoàn phải tiếp tục phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp và bài học kinh nghiệm quý trong 45 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành; tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân; thật sự đoàn kết, thống nhất, xây dựng Đảng bộ trong sạch, vững mạnh, tập trung xây dựng quân đoàn theo hướng “Cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”; các cơ quan, đơn vị thuộc quân đoàn vững mạnh toàn diện; không ngừng nâng cao sức mạnh tổng hợp, đặc biệt là về huấn luyện, SSCĐ, bảo đảm chiến đấu thắng lợi trong mọi tình huống; phối hợp hiệp đồng quân binh chủng để tác chiến hiệu quả trong điều kiện địch sử dụng vũ khí hiện đại, công nghệ cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Chú trọng huấn luyện thành thạo, phối hợp xử lý có hiệu quả các tình huống về an ninh trật tự, chống khủng bố…

Toàn quân đoàn luôn nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, chủ động đấu tranh làm thất bại âm mưu thủ đoạn “diễn biến hòa bình”; phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn với thực hiện Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”. Tích cực, chủ động thực hiện tốt chức năng đội quân chiến đấu, đội quân công tác, đội quân lao động sản xuất, góp phần xứng đáng cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN, vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, xứng đáng với truyền thống, thành tích đáng tự hào của Quân đoàn 1-Binh đoàn Quyết Thắng anh hùng.

Thượng tướng PHAN VĂN GIANG, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Tổng Tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng