QĐND - Năm học 2014-2015 vừa chính thức bắt đầu với các học viện, nhà trường quân đội. Trước yêu cầu “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo (GD-ĐT)”, các học viện, nhà trường quân đội đang nỗ lực đổi mới, nâng cao chất lượng GD-ĐT sát với yêu cầu, nhiệm vụ của quân đội trong giai đoạn mới.

Tiền đề để tiếp tục đổi mới

Đầu tháng 8-2014, Bộ Quốc phòng tổ chức Hội nghị tổng kết, đánh giá toàn diện kết quả GD-ĐT năm học 2013-2014. Tại hội nghị này, chúng tôi đã có dịp trò chuyện với nhiều đại biểu về kết quả đạt được và phương hướng thực hiện công tác GD-ĐT thời gian tới. Theo Trung tướng Nguyễn Đức Tỉnh, Cục trưởng Cục Nhà trường, nét nổi bật trong năm học 2013-2014, công tác GD-ĐT tiếp tục nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên, có trọng tâm, trọng điểm của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng cùng các cơ quan chức năng. Các học viện, nhà trường cũng có sự nỗ lực, cố gắng lớn nên chất lượng GD-ĐT được nâng lên rõ rệt, nhiều mặt hoàn thành tốt và xuất sắc, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo. Chương trình, nội dung, giáo trình, tài liệu cũng được chuẩn hóa. Đội ngũ nhà giáo nâng lên cả về số lượng và chất lượng. Đồ dùng, cơ sở vật chất, trang thiết bị được đầu tư, nâng cấp, đáp ứng tốt yêu cầu dạy học và nghiên cứu khoa học...

Chỉ huy Học viện Kỹ thuật Quân sự trao đổi kinh nghiệm với giảng viên, học viên trong phòng thí nghiệm. Ảnh: Xuân Hoài.

Mang theo ý kiến đánh giá của Cục trưởng Cục Nhà trường đi tìm hiểu thực tế, tôi nhận thấy, các trường đào tạo cán bộ cấp chiến thuật, chiến dịch đã triển khai nhiệm vụ GD-ĐT đúng chỉ tiêu và có chất lượng. Điển hình là Học viện Quốc phòng đã hoàn thành 16 lớp cho 10 đối tượng đào tạo với hơn 700 học viên. Các học viện: Lục quân, Chính trị, Kỹ thuật Quân sự, Biên phòng... đã tổ chức đào tạo cán bộ cấp trung đoàn, sư đoàn theo giáo trình mới. Do có sự đổi mới theo hướng phát triển tư duy của người học nên chất lượng đào tạo tại các trường sĩ quan cấp phân đội trình độ đại học, cao đẳng có chuyển biến rõ nét. Trong tổng số hơn 7000 học viên của các trường sĩ quan tốt nghiệp, tỷ lệ khá, giỏi đạt từ 75% đến 90%. Năm học 2013-2014 cũng đã có 780 học viên đào tạo ngành quân sự cơ sở tốt nghiệp, trong đó có 172 học viên trình độ đại học. Chất lượng đào tạo, tỷ lệ tốt nghiệp khá, giỏi trong các trường quân sự quân khu, quân đoàn tăng từ 5% đến 8%. Các trường cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp quân đội đào tạo được 7.665 học viên, tỷ lệ tốt nghiệp khá, giỏi đạt từ 55% đến 70%. Số lượng học viên đào tạo nghề đạt hơn 90.000 người, trong đó, số quân nhân xuất ngũ được học nghề có việc làm từ 65% đến 80%.

Kỳ thi tuyển sinh quân sự được tổ chức chặt chẽ, nghiêm túc, chất lượng, với số lượng thí sinh tăng 2,41%, điểm trúng tuyển của nhiều trường tăng từ 1 đến 4 điểm, thí sinh đến nhập học đạt tỷ lệ cao, từ 97% đến 100%... Những thành quả đó là tiền đề quan trọng để hệ thống nhà trường quân đội thực hiện đổi mới, nâng cao chất lượng GD-ĐT trong năm học mới này.

Đổi mới chương trình đào tạo

Năm học 2014-2015, các trường quân đội tiếp tục triển khai mạnh mẽ các chủ trương về GD-ĐT của Đảng trong Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) "Về đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế"; Nghị quyết 86 của Quân ủy Trung ương "Về công tác GD-ĐT trong tình hình mới", “Chiến lược phát triển GD-ĐT trong quân đội giai đoạn 2011-2020”. Thực hiện chỉ đạo, hướng dẫn của Bộ Tổng tham mưu, các trường tiếp tục thực hiện Đề án “Đổi mới quy trình, chương trình đào tạo cán bộ các cấp trong quân đội”, trọng tâm là rà soát, điều chỉnh và chuẩn hóa hệ thống chương trình đào tạo. Qua trao đổi với Trung tướng Nguyễn Đức Tỉnh, chúng tôi được biết, chương trình đào tạo xây dựng theo hướng kết hợp bồi dưỡng kiến thức với nâng cao năng lực tư duy, rèn luyện kỹ năng thực hành, chú trọng huấn luyện cơ bản; kết hợp chặt chẽ giữa lý luận và thực tiễn; giảm tỷ lệ khối kiến thức đại cương, tăng tỷ lệ khối kiến thức giáo dục chuyên nghiệp, nội dung huấn luyện thực hành; giảm số lần thi, kiểm tra; cắt giảm những môn học trùng lắp, bảo đảm tính liên thông và phù hợp với mục tiêu, yêu cầu đào tạo; đổi mới phương pháp dạy học... Trên cơ sở nội dung Bộ Tổng tham mưu đã tập huấn về phương pháp huấn luyện, diễn tập, bắn đạn thật, các trường tổ chức thực hiện thống nhất, tăng cường cập nhật những nội dung mới vào giảng dạy, diễn tập sát điều kiện chiến đấu, tác chiến ban đêm, điều kiện địch sử dụng vũ khí công nghệ cao...

Chương trình đào tạo là yếu tố cơ bản quyết định chất lượng GD-ĐT của các nhà trường. Theo thông tin từ Cục Nhà trường, trong năm học 2013-2014, các trường đã tích cực xây dựng mới và đã điều chỉnh 81 chương trình khung đưa vào giảng dạy. Riêng các học viện: Lục quân, Hậu cần, Khoa học Quân sự đã hoàn thành 13 chương trình khung, chương trình đào tạo cán bộ cấp trung đoàn, sư đoàn. Trao đổi với chúng tôi, một số cán bộ quản lý giáo dục cho  rằng: Việc đổi mới “căn bản, toàn diện GD-ĐT” trong quân đội vừa phải đáp ứng yêu cầu “công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, vừa đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và chiến đấu của quân đội. Việc nghiên cứu đổi mới chương trình đào tạo cần được tiến hành thường xuyên, khẩn trương nhưng thận trọng, cụ thể với từng trường, từng chuyên ngành; cần thiết có sự tham gia của các cơ quan, viện nghiên cứu, đơn vị, các tướng lĩnh, nhà khoa học... Thiếu tướng Đỗ Viết Toản, Hiệu trưởng Trường Đại học Trần Quốc Tuấn, cho biết: "Chúng tôi đang tập trung nghiên cứu đổi mới quy trình, chương trình, nội dung, phương pháp dạy-học theo hướng "chuẩn hóa, hiện đại hóa", bảo đảm sát với các bậc học, đối tượng, loại hình đào tạo; tăng thời gian huấn luyện thực hành, nâng cao chất lượng thực tập; tổ chức diễn tập sát với điều kiện chiến đấu và yêu cầu của chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc". Với Học viện Kỹ thuật Quân sự, Thiếu tướng Nguyễn Công Định, Giám đốc học viện, cho biết: "Cùng với rà soát, điều chỉnh chương trình đào tạo kỹ sư dài hạn, đào tạo sau đại học, học viện tập trung vào phần chuyên ngành theo hướng cập nhật kiến thức mới, hiện đại và định hướng xây dựng chương trình đào 4+1 (4 năm kiến thức cử nhân + 1 năm đào tạo chuyên sâu cho các trung tâm, viện nghiên cứu), đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa quân đội...". Theo Trung tướng Nguyễn Đức Tỉnh: Sự chủ động, sáng tạo của các trường là cơ sở bảo đảm việc đổi mới chương trình đào tạo thiết thực, vững chắc.

Đẩy mạnh phương pháp học tập tích cực

Thực hiện mục tiêu đổi mới “căn bản, toàn diện GD-ĐT”, cùng với tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý giáo dục, Bộ Tổng tham mưu yêu cầu các trường phát huy tốt vai trò “nòng cốt” của đội ngũ giảng viên và lấy người học làm trung tâm của quá trình GD-ĐT. Trong năm học mới, Bộ Tổng tham mưu chỉ đạo các trường tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực; phát huy tính sáng tạo, hợp tác và bồi dưỡng năng lực tư duy, rèn luyện kỹ năng thực hành cho người học.

Thực tế, với sự phát triển của công nghệ thông tin, trang bị dạy học hiện đại, các giảng viên đã thay đổi phương pháp từ “thầy đọc, trò ghi” sang trình chiếu, gợi mở, định hướng nghiên cứu, vận dụng vào thực tiễn rất thiết thực. Theo dõi bài giảng của Đại tá Trần Xuân Bình, giảng viên Khoa Triết học Mác - Lê-nin (Học viện Chính trị) tại lớp đào tạo cán bộ chính trị cấp trung đoàn, chúng tôi nhận thấy, những kiến thức triết học khô khan, trừu tượng được minh chứng bằng ví dụ thực tiễn phong phú, hình ảnh sinh động, giúp người học thích thú, dễ hiểu, dễ nhớ và liên hệ vận dụng vào thực tiễn. Theo giảng viên Trần Xuân Bình: Đổi mới phương pháp dạy học là công việc khó khăn, đòi hỏi người dạy phải nghiên cứu sâu, chuẩn bị kỹ bài giảng để làm mới kiến thức, tăng tính thực tiễn, hấp dẫn, thu hút người học. Các trường cần tăng cường bồi dưỡng, tập huấn phương pháp, đào tạo thực tế và kết hợp với phát huy tinh thần tự học của giảng viên.

Để người học phát huy tốt tính độc lập, sáng tạo, “biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo”, theo chúng tôi, trong quá trình học tập, các trường cần quan tâm kết hợp giữa giảng dạy kiến thức với bồi dưỡng phương pháp tự học, tự nghiên cứu, bố trí thời gian, bảo đảm tốt tài liệu, trang thiết bị thực hành. Thượng sĩ Ngô Xuân Tùng, học viên giỏi của Tiểu đoàn 6, Trường Đại học Trần Quốc Tuấn, nêu ý kiến: "Phương pháp học tập tích cực đòi hỏi người học phải tự giác học tập, tự kiểm tra kiến thức và thực hành nhiều...". Hiện nay, nhiều vũ khí trang bị mới, trung tâm mô phỏng, thiết bị mô phỏng, phòng thí nghiệm hiện đại đã có ở các trường. Đó là điều kiện tốt để các học viện, nhà trường đổi mới phương pháp dạy học. Bên cạnh đó, theo chúng tôi, công tác kiểm định chất lượng GD-ĐT cũng phải đổi mới để đánh giá thực chất chất lượng dạy và học.

VŨ XUÂN DÂN