Những người bạn của Sơn Mỹ

QĐND - Ngoài 60 tuổi nhưng Larry Colburn trông vẫn tráng kiện và nhanh nhẹn. Đây có lẽ là một trong những người Mỹ đến Sơn Mỹ nhiều lần nhất.

18 tuổi, Larry Colburn sang Việt Nam, trở thành xạ thủ súng máy trong quân đội Mỹ. Bước ngoặt trong cuộc đời Larry Colburn diễn ra vào ngày 16-3-1968. Sáng hôm đó, tổ bay chiến đấu gồm phi công Hugh Thompson và hai xạ thủ Larry Colburn và Glenn Andreotta thực hiện việc tuần tra trên vùng trời Sơn Mỹ như thường lệ. Đột xuất họ được thông báo có giao tranh ác liệt ở dưới đất và bay tới. “Chúng tôi cứ nghĩ là có đọ súng quyết liệt giữa binh sĩ Mỹ và bộ đội Việt Nam. Nhưng thật lạ là ngoài phụ nữ và trẻ em, chúng tôi không phát hiện thấy bóng dáng ai có vẻ là bộ đội Việt Nam cả nên bay đi. Một lúc sau, khi vòng lại và nhìn thấy rất nhiều xác dân thường nằm trên đường, chúng tôi đã bắt đầu cảm thấy có điều gì không ổn ở đây rồi”, Larry Colburn nhớ lại.

Larry Colburn với một người dân trong một lần trở lại Sơn Mỹ.

Hạ thấp độ cao, Hugh Thompson, Larry Colburn và Glenn Andreotta nhìn thấy một đại úy Mỹ đá vào đầu một phụ nữ bị thương. Rồi tên này chĩa súng bắn thẳng vào đầu người phụ nữ. Hugh Thompson quyết định hạ cánh và phát hiện ra một viên trung úy khác đang định dùng lựu đạn giết một số phụ nữ và trẻ em bị thương đang sợ hãi nấp ở dưới một căn hầm. “Thompson vô cùng giận dữ. Anh quay lại hỏi tôi và Glenn Andreotta: Các anh có theo tôi không? Chúng tôi trả lời: Có. Trước khi ra khỏi máy bay, Thompson bảo tôi và Glenn Andreotta hãy nã đạn vào bất cứ quân nhân Mỹ nào bắn mấy người dân thường và anh ta”, Larry Colburn kể hồi tưởng.

Hugh Thompson tiến đến phía viên trung úy và yêu cầu được đưa những người trong hầm đi. Viên phi công dọa tên trung úy và đám lính rằng, nếu manh động thì trung liên trên trực thăng sẽ nhả đạn. Đám lính buộc phải để Hugh Thompson gọi hai trực thăng khác bay tới mang 11 người Việt Nam bị thương đi cấp cứu. Sau khi cứu thêm một cậu bé bị thương lồm cồm bò dưới mương có hơn trăm xác chết, Hugh Thompson, Larry Colburn và Glenn Andreotta bay về căn cứ và phản ứng quyết liệt với cấp trên. “Lúc đó, chúng tôi hành động như vậy vì chúng tôi là con người. Chúng tôi có nhân tính và không thể chấp nhận được hành động tội ác hệt cầm thú như thế”, Colburn kể.

Ba tuần sau vụ thảm sát, Glenn Andreotta đã thiệt mạng trong một vụ tai nạn trực thăng trong khi chỉ huy của Hugh Thompson, Larry Colburn cố dìm vụ thảm sát đi. Sau khi vụ thảm sát Mỹ Lai bị phanh phui trên báo chí Mỹ, Hugh Thompson, Larry Colburn đã ra làm chứng, nêu rõ những gì đã chứng kiến trước một ủy ban điều tra của quân đội Mỹ. Tuy nhiên, cuộc điều tra đã không đưa đến một bản án thích đáng cho những kẻ thủ ác.

Rời Việt Nam, Hugh Thompson và Larry Colburn trở lại cuộc sống thường nhật ở Mỹ. Hugh Thompson ở bang Louisiana còn Larry Colburn ở bang Georgia. Suốt 16 năm, hai người đàn ông đã cố gắng nhưng không liên hệ được với nhau. Cho đến năm 1988, đoàn làm phim của Michael Bilton đã tìm được địa chỉ của cả hai. Michael Bilton đã tổ chức một cuộc gặp gỡ đầy xúc động và dành nhiều ngày trò chuyện với Hugh Thompson và Larry Colburn về Mỹ Lai và từ đó hai cựu binh Mỹ đã trở thành bạn thân của nhà báo người Anh.

Kể từ năm 1998, Hugh Thompson và Larry Colburn đã nhiều lần trở lại Sơn Mỹ với mong mỏi có những đóng góp, dù nhỏ bé, để mảnh đất từng chịu nhiều đau thương này hồi sinh. Năm 2006, Hugh Thompson đã qua đời vì căn bệnh ung thư. “Cho đến lúc hấp hối hồi năm 2006, Thompson vẫn nói với tôi: Ước gì ngày đó chúng ta cứu được nhiều người hơn”, Larry Colburn kể. Năm 2009, Larry Colburn đã đứng ra thành lập Hugh Thompson Foundation, nhằm gây quỹ hỗ trợ Sơn Mỹ và những vùng khó khăn nhất của Việt Nam phát triển.

Thường xuyên thư từ, nhưng do công việc, sau khi hoàn thành bộ phim và viết xong cuốn sách “4 hours in My Lai” (4 giờ ở Mỹ Lai), Michael Bilton không có nhiều cơ hội gặp những người bạn Mỹ. Cách đây đúng 5 năm, trong một dịp hiếm có, Michael Bilton và Larry Colburn đã cùng trở lại Sơn Mỹ khi tham gia cùng một đoàn làm phim của Pháp về vụ thảm sát Mỹ Lai.

Michael Bilton từng nói với tôi rằng, chúng ta luôn phải nhớ đến Sơn Mỹ. Cũng dễ hiểu! Tưởng niệm vụ thảm sát Sơn Mỹ không phải để nuôi lòng hận thù mà để nhắc nhở thế giới đừng bao giờ quên những tội ác như ở Sơn Mỹ, đừng để bất cứ một Sơn Mỹ nào lặp lại trên trái đất này.

Bài và ảnh: ĐẶNG LÊ

(Tiếp theo và hết)