QĐND - Sau năm 1954, đất nước ta bị chia cắt làm hai. Miền Bắc xây dựng chủ nghĩa xã hội và tập trung sức người, sức của chi viện cho miền Nam đánh Mỹ. Miền Nam tiếp tục cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm. Tài chính chi cho cuộc kháng chiến chủ yếu do miền Bắc chi viện hoặc do các nước bạn tài trợ. Nhưng việc vận chuyển tiền rất khó khăn, nếu theo đường chuyển khoản chính thức thì không được vì miền Nam đang trong tay chính quyền Sài Gòn. Do vậy, bước đầu chúng ta chủ yếu phải chuyển tiền mặt trực tiếp qua đường bộ và Đường Hồ Chí Minh trên biển. Hàng triệu USD đã được cán bộ, chiến sĩ của Đoàn tàu không số vận chuyển chi viện cho chiến trường miền Nam an toàn, không bị thất thoát một đồng.

Chuyển tiền mặt có nhiều khó khăn do chiến trường ngày càng khốc liệt, nhất là khi giặc Mỹ ném bom dữ dội cả miền Bắc và những khu căn cứ địa cách mạng ở miền Nam. Đơn vị đặc biệt đã chuyển hướng sang cách chuyển tiền thẳng từ các ngân hàng nước ngoài về miền Nam qua một mạng lưới các tổ chức, doanh nghiệp công khai nhưng là cơ sở của ta. Một số cán bộ cốt cán của ta đóng vai trò Việt kiều, những nhà tư sản làm cơ sở tiếp nhận tiền công khai từ các ngân hàng trên thế giới chuyển về, sau đó chuyển tiền cho cơ sở cách mạng chi tiêu. Sau hàng chục năm hoạt động, đường dây đặc biệt của chúng ta không hề bị phát hiện. Từ năm 1965 đến 1975, đơn vị đặc biệt này đã nhận tiền từ hơn 200 ngân hàng trên thế giới chuyển về để phục vụ trận tuyến đánh Mỹ, số tiền đơn vị tiếp nhận và chuyển cho chiến trường là 678,7 triệu USD, gồm hơn 262 triệu USD là tiền viện trợ đặc biệt, hơn 24 triệu USD là tiền các tổ chức và cá nhân quốc tế, Việt kiều yêu nước ủng hộ, 21 triệu USD là tiền lãi kinh doanh ngoại tệ… Số tiền gần một tỷ USD thời giá lúc đó có giá trị cực kỳ lớn, cán bộ của ta hoạt động đơn chiếc, nếu không có lòng dũng cảm, sự trung thực và liêm khiết thì tài sản của cách mạng không thể an toàn được. Có trường hợp, một đồng chí của ta một mình ôm một cặp ngoại giao mang hơn 3 triệu USD mua từ ngân hàng Thụy Sỹ quá cảnh về nước an toàn. Nhiều chiến sĩ của đơn vị đặc biệt một mình áp tải hàng đặc biệt (tiền) theo xe vào Nam qua bao nhiêu bom đạn vất vả, trong khi mọi người đi cùng xe không ai được biết đó là hàng gì, tiền vẫn bảo đảm an toàn vào căn cứ. Những con người đó cũng chỉ là những con người bình thường, với cuộc sống gia đình rất khó khăn thời đó, nhưng họ đã có một phẩm chất trung thực liêm khiết, phẩm chất đó mãi mãi là tấm gương cho thế hệ trẻ noi theo. 

Đơn vị đặc biệt đó là Ban Tài chính đặc biệt hợp thành bởi Ban Tài chính đặc biệt, bí số N.2683 ở miền Nam và Quỹ ngoại tệ đặc biệt, bí số B29 ở miền Bắc. N.2683 có chân rết ở Bắc Kinh, Hồng Công, Pa-ri, Phnôm Pênh… B29 thuộc Cục ngoại hối Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, hoạt động đơn tuyến, chịu sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ Chính trị, có nhiệm vụ quan hệ và tiếp nhận viện trợ bằng ngoại tệ của các nước trên thế giới ủng hộ Việt Nam và các kiều bào yêu nước gửi về để chi viện cho quân và dân miền Nam kháng chiến.

Lực lượng của Ban Tài chính đặc biệt là những cán bộ ngành ngân hàng, có nghiệp vụ chuyên môn giỏi, được đào tạo cơ bản. Nhiệm vụ của họ đặc biệt bí mật không ai được phép biết ngoài những người trực tiếp chỉ huy. Họ giỏi tiếng Anh để có thể đóng vai những Việt kiều giàu có; làm chuyên môn nhưng lại hoạt động như những nhà tình báo. Có những người là nhân viên làm việc trực tiếp tại các ngân hàng của chính quyền Sài Gòn. Bằng chuyên môn của mình, họ đã biết cách tiến hành các nghiệp vụ chuyển tiền và nhận chuyển tiền quốc tế có lợi cho cách mạng. Công việc thầm lặng của cán bộ ngân hàng làm nhiệm vụ đặc biệt phải hơn 30 năm sau ngày giải phóng mới được cả nước biết đến khi Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng cho Ban Tài chính đặc biệt bí số N.2683 thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Phòng B.29 (Quỹ đặc biệt) thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam vào năm 2009, vì đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong thời kỳ chống Mỹ, cứu nước. Nhiều người trong đường dây đã không còn sống đến ngày nay, nhưng chiến công của họ còn lưu mãi trong lịch sử dân tộc .

Vũ Thị Liên - Nguyên Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam