Chân dung Thuyền trưởng Lê Văn Một. Ảnh tư liệu

QĐND - Có một sự trùng lặp đặc biệt: Lê Văn Một chính là Thuyền trưởng của chiếc “tàu không số” đầu tiên mang tên Phương Đông 1 và cũng chính ông là người đầu tiên nhận nhiệm vụ “khai sơn, phá thạch” hình thành nên con đường huyền thoại- Đường Hồ Chí Minh trên biển.

Lê Văn Một sinh năm 1921, là con trong một gia đình giáo học quốc tịch Pháp. Cha của ông là Đốc học Lê Văn Giỏi nổi tiếng đất Mỹ Tho (Tiền Giang) lúc bấy giờ. Với điều kiện đó, khi đến tuổi trưởng thành, Lê Văn Một đã vào lính thủy, làm hoa tiêu trên tuần dương hạm lớn nhất Đông Dương. Những năm tháng đó chính là môi trường để ông học tập, trở thành một thủy thủ giỏi. Khi được cách mạng giác ngộ, ông nhận ra rằng: “Nước Pháp không phải là quốc mẫu của tôi!”. Chính vậy, sau cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám-1945 thắng lợi, ông đã một lòng, một dạ đi theo cách mạng.

Tháng 12-1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ, LLVT Nam Bộ với trang bị vũ khí rất thô sơ, thiếu thốn, nên buộc phải lùi về Đồng Tháp Mười và rừng U Minh để bảo toàn lực lượng. Bấy giờ, Ban Sưu tầm vũ khí ở nước ngoài được thành lập. Lê Văn Một được chọn vào lực lượng vận tải vũ khí, lên đường sang Băng Cốc (Thái Lan) tìm mua vũ khí và tổ chức vận chuyển vũ khí từ Thái Lan về Nam Bộ.

Năm 1960, nhu cầu vũ khí cho chiến trường miền Nam rất lớn. Trước tình hình đó, Trung ương Đảng chỉ thị cho các tỉnh ven biển Nam Bộ chuẩn bị bến bãi và đưa thuyền ra Bắc nhận vũ khí; đồng thời nghiên cứu con đường vận tải chiến lược trên biển để sử dụng lâu dài. Lê Văn Một lúc đó đang là Cảng trưởng Cảng Cẩm Phả, được điều về Đoàn 759 - tiền thân của Đoàn tàu không số để nhận nhiệm vụ đặc biệt: Mở đường trên biển đưa vũ khí từ miền Bắc vào chi viện cho chiến trường miền Nam.

Ngày 11-10-1961, tại Bến K15, Đồ Sơn, Hải Phòng, Tàu Phương Đông 1 dưới sự chỉ huy của Thuyền trưởng Lê Văn Một lặng lẽ nhổ neo hướng về phía Nam, chở theo 30 tấn vũ khí. Sau 9 ngày lênh đênh trên Biển Đông, Tàu Phương Đông 1 đã cập bến Vàm Lũng (Cà Mau) an toàn. Đó là chuyến đi mở màn cho con đường huyền thoại -  Đường Hồ Chí Minh trên biển, mang theo cả niềm tin, tình thương của Đảng, của Bác Hồ và nhân dân miền Bắc tới đồng bào miền Nam.

Ngoài chiến tích mở đường huyền thoại, lịch sử Hải quân nhân dân Việt Nam còn ghi lại công lao của Trung tá Lê Văn Một với những thành tích kiệt xuất, thể hiện kinh nghiệm dạn dày, sự thông minh sáng tạo tuyệt vời, lòng anh dũng, quả cảm đặc biệt trong chiến đấu. Ông được xem là người anh cả của các thế hệ thủy thủ thuộc Đoàn tàu không số, có công lớn trong bồi dưỡng, huấn luyện chuyên môn hàng hải cho đội ngũ thủy thủ của đoàn tàu huyền thoại trên con đường huyền thoại.

Lê Văn Một mất năm 1982, được Nhà nước công nhận liệt sĩ và truy tặng Huân chương Độc lập hạng ba vì những đóng góp vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Và  ngày 20-9-2011, ông vinh dự được Chủ tịch nước ký quyết định truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân vì những thành tích xuất sắc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Tấn Tuân