Ông Ngô Đình Khôi.

Sáng 23-4, tôi bàng hoàng khi nghe tin ông Ngô Đình Khôi đã qua đời. Mới hơn tháng trước, tôi được nhà báo Hồng Phương đưa đến thăm ông, hỏi chuyện những ngày chiến đấu ở Điện Biên Phủ và kỷ niệm ông được vinh dự cầm cờ đi đầu Trung đoàn Thủ đô vào giải phóng Hà Nội ngày 10-10-1954. Ông tâm sự: “Dịp Đại lễ Thăng Long này, mình phải ra Hà Nội …”.

Ông Ngô Đình Khôi sinh năm 1932 tại làng Giang Thủy, xã Hưng Lợi, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An, một trong những cái nôi của phong trào Xô Viết-Nghệ Tĩnh. Mẹ ông mất sớm, gia đình nghèo, ông vừa đi làm vừa đi học, là một trong những người đầu tiên thi đậu tiểu học của làng Giang Thủy thời kháng chiến chống Pháp. Năm 1951, ông xung phong vào bộ đội, được bổ sung vào Trung đoàn Thủ Đô danh tiếng thuộc Đại đoàn Quân Tiên Phong. Nung nấu ý chí lập công, lại gan dạ thông minh, gắn bó mật thiết với đồng đội đồng chí, ông đã chiến đấu dũng cảm, lập được nhiều công lớn trong các chiến dịch Hòa Bình, Tây Bắc, Thượng Lào. Ông được kết nạp Đảng tại chiến trường vào tháng 4-1953. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, Ngô Đình Khôi là một trong những chiến sĩ tham gia trận đánh khốc liệt chiếm đồi A1.

Vì những thành tích, chiến công lập được trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, đảng viên Ngô Đình Khôi được vinh dự chọn là chiến sĩ cầm cờ Quyết chiến Quyết thắng dẫn đầu Trung đoàn Thủ Đô tiến vào giải phóng Hà Nội ngày 10-10-1954. Trong lần gặp chúng tôi, ông bồi hồi xúc động nhớ lại: “Tôi đã cùng đồng đội đi giữa rừng cờ hoa của đồng bào Thủ đô, bao cô gái, bao bà mẹ đã vui sướng trào nước mắt khi thấy lá cờ đỏ sao vàng tung bay trong đoàn quân điệp trùng tiến vào Hà Nội…”.

Ông Ngô Đình Khôi (người cầm cờ) dẫn đầu Trung đoàn Thủ đô tiến vào giải phóng Hà Nội ngày 10-10-1954. (Ảnh do gia đình cung cấp).

Hòa bình lập lại, năm 1955, Ngô Đình Khôi được cử đi học lớp sĩ quan Hải quân đầu tiên và trở thành một trong những thuyền phó hải quân trẻ tuổi nhất lúc bấy giờ. Một vinh dự đặc biệt với ông, đó là lần được chỉ huy con tàu đưa Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm vịnh Hạ Long và vùng biển Đông Bắc nước ta. Ông đã được tặng thưởng huân chương Chiến công hạng ba (tháng 10-1954), huân chương Chiến thắng hạng nhất (tháng 4-1958), … Xuất ngũ vào cuối năm 1960, Ngô Đình Khôi được chuyển về công tác tại ngành vận tải đường biển và là một trong bốn thuyền trưởng tàu viễn dương đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Những con tàu của ông đã vượt qua sóng gió, bão tố, những tình huống hiểm nghèo để cập bến các nước ở châu Á, châu Âu, châu Phi, có những lúc ranh giới giữa sự sống và cái chết chỉ còn trong gang tấc.

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, thuyền trưởng Ngô Đình Khôi đã chỉ huy tàu  nhiều lần vượt qua các bãi thủy lôi của quân Mỹ thả phong tỏa cảng Hải Phòng, để  vận chuyển hàng hóa, vũ khí kịp thời chi viện cho cuộc chiến tranh giải phóng đất nước. Tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ông đã được tặng thưởng huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng nhất.

Sau ngày đất nước thống nhất, năm 1984 thuyền trưởng Ngô Đình Khôi về nhận công tác tại Công ty Vận tải biển Sài Gòn Ship. Ông đã góp phần không nhỏ vào sự phát triển của ngành vận tải biển, được nhận huy chương Vì sự nghiệp giao thông vận tải năm 1996.  

Chia tay ông, nhân chứng lịch sử của ngày giải phóng Thủ đô Hà Nội năm xưa, người thuyền trưởng đầu đàn của ngành hàng hải Việt Nam, đông đảo bè bạn gần xa đến thắp nhang tỏ lòng kính trọng, tiếc thương một con người suốt đời vì sự nghiệp cách mạng.

Đoàn Hoài Trung