QĐND - Cách mạng Tháng 8-1945 thành công là thắng lợi của tư tưởng khoa học cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, trước hết là đường lối đúng đắn và sáng tạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã để lại cho giai cấp công nhân và các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới bài học về nghệ thuật khởi nghĩa vũ trang cách mạng giành chính quyền.

Lực lượng vũ trang và quần chúng nhân dân khởi nghĩa giành chính quyền ở Biên Hòa (Đồng Nai). Ảnh tư liệu

Đầu năm 1945, tình hình thế giới và Đông Dương đã có những điều kiện mới, nhân tố mới cho phong trào giải phóng dân tộc ở Việt Nam phát triển thành cao trào rộng lớn. Chiến tranh thế giới thứ II bước vào giai đoạn kết thúc, ở Đông Dương, đêm 9-3-1945, Nhật đảo chính Pháp độc chiếm Đông Dương. Trước sự kiện đó, Thường vụ Trung ương Đảng đã họp bàn, phân tích thế ta và địch, ra Bản chỉ thị “Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Trung ương Đảng chỉ đạo khởi nghĩa từng phần ở những địa phương có đủ điều kiện. Trong chỉ đạo và thực hành khởi nghĩa từng phần, Đảng ta đã thành công về xây dựng lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang (LLVT) và kết hợp hai lực lượng đó trong cuộc đấu tranh, chuẩn bị đón thời cơ khởi nghĩa. Đảng ta còn thành công trong xây dựng, phát triển căn cứ địa và chiến khu cách mạng trên phạm vi cả nước, lấy đó làm chỗ đứng chân và bàn đạp cho LLVT hoạt động, chuẩn bị người, vũ khí cho tổng khởi nghĩa, tạo lập thế và lực, phát động cao trào kháng Nhật, tập dượt cho quần chúng sẵn sàng bước vào hành động cách mạng. Đây là thời kỳ Đảng từng bước xây dựng những nhân tố bảo đảm cho thành công của tổng khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền.

Khi thời cơ đến, Đảng ta kịp thời phát động tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn quốc, lập Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc và cử cán bộ chủ chốt đi các địa ph­ương lãnh đạo tổng khởi nghĩa. Đảng ta xác định rõ nguyên tắc khởi nghĩa là tập trung, thống nhất, kịp thời; phư­ơng châm tác chiến là đánh chiếm những nơi chắc thắng không kể thành phố hay thôn quê, thành lập ủy ban nhân dân ở nơi ta đã làm chủ. Điều kiện đánh là: Nơi nào cần và chắc thắng thì đánh. Nguyên tắc đánh: Quân sự và chính trị phối hợp. Chiến thuật đánh: Đánh địch tiến công, phòng ngự và thoái thủ. Hành động của LLVT là: Đánh cho quân giặc những đòn chí tử, tiêu diệt lực lượng của chúng, chiếm lấy những căn cứ chính (cả đô thị) trước khi quân Đồng minh vào, tập trung lực lượng vào những chỗ cần thiết để đánh, làm tan rã tinh thần quân địch và dụ chúng hàng trước khi đánh.

Về sử dụng lực l­ượng, ta sử dụng đồng thời cả tiến công của lực lượng quân sự với nổi dậy của lực lượng quần chúng d­ưới sự chỉ huy của Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc và từng địa ph­ương, trong đó sự nổi dậy của lực l­ượng chính trị đóng vai trò quyết định, tiến hành mít tinh, biểu tình, bao vây các công sở, gây sức ép, kêu gọi địch đầu hàng, tuyên truyền thanh thế của cách mạng, thị uy biểu dương lực lư­ợng. Lực lượng quân sự làm hậu thuẫn cho nổi dậy của quần chúng và sử dụng khi cần thiết để diệt ác, trừng trị kẻ ngoan cố. Địa bàn khởi nghĩa diễn ra cả nông thôn và thành thị với tinh thần đồng loạt nổi dậy. Khi nhận được “Quân lệnh số 1”, hầu như­ cả nư­ớc đều nhất loạt khởi nghĩa (ở miền Bắc nhất loạt cả thành thị và nông thôn, miền Nam từ thành thị lan về nông thôn), làm cho quân Nhật trở tay không kịp, không còn khả năng giải tỏa, ứng cứu chi viện cho nhau. Về mục tiêu tổng khởi nghĩa, ta chọn các cơ quan đầu não, các công sở chính quyền địch làm mục tiêu tiến công chủ yếu, nh­ư: Tòa Khâm sai, Phủ Toàn quyền và những cơ quan đầu não ở các tỉnh, thành phố... Việc lựa chọn mục tiêu chính xác, góp phần thúc đẩy tổng khởi nghĩa giành thắng lợi nhanh chóng trên cả nước. Trong Cách mạng Tháng 8-1945, Đảng ta đã giải quyết thành công những vấn đề về lý luận và thực tiễn của nghệ thuật khởi nghĩa vũ trang cách mạng. Đó là những vấn đề về tạo thời cơ, nắm thời cơ, sử dụng lực lượng, xác định địa bàn và phương thức khởi nghĩa, lựa chọn mục tiêu tiến công… Tổng khởi nghĩa Tháng Tám thành công góp phần làm nên nét đặc sắc của nghệ thuật quân sự Việt Nam, để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý, vẫn còn nguyên giá trị.

Hiện nay, cả nước ta đang thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: Xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa-hiện đại hóa..., các nội dung nghệ thuật khởi nghĩa vũ trang trong Cách mạng Tháng Tám nói riêng, nghệ thuật quân sự Việt Nam nói chung cần được nghiên cứu và phát triển lên một tầm cao mới. Những kinh nghiệm, nghệ thuật tổng khởi nghĩa đang được vận dụng nghiên cứu, phát triển, cụ thể hóa đường lối quân sự của Đảng, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng LLVT nhân dân vững mạnh toàn diện, nhằm đánh bại hành động xâm lược vũ trang của các thế lực thù địch, trước mắt, làm thất bại âm mưu thủ đoạn trong chiến lược “Diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN. 

Đại tá  Đào Văn Đệ