QĐND - Sáng sớm 19-8-1945, các đường phố Hà Nội tràn ngập cờ đỏ sao vàng! Trên đường, từng dòng thác người với cờ, biểu ngữ, vũ khí thô sơ hay công cụ lao động rầm rập tiến về quảng trường Nhà hát Lớn, họ vừa đi vừa hô khẩu hiệu ủng hộ Việt Minh hoặc hát Tiến quân ca. Ủy ban Khởi nghĩa Hà Nội đã điều động hơn 100 thanh niên Tự vệ Việt Minh đi cùng để bảo vệ quần chúng.

Tự vệ Hà Nội bảo vệ quần chúng mít tinh tại Nhà hát Lớn Hà Nội ngày 19-8-1945. Ảnh tư liệu

Bà con hai bên đường gia nhập đoàn ngày một đông. Ra đến Nhà hát Lớn, ông Nguyễn Huy Khôi bước ra đọc lời hiệu triệu toàn thể quốc dân đứng lên giành độc lập. Cuộc mít tinh chuyển sang tuần hành thị uy, chia làm hai khối lớn. Một khối đi chiếm Phủ Khâm sai, Tòa Thị chính, Bưu điện, Kho bạc và Sở cảnh sát Hàng Trống. Khối thứ hai đi chiếm Trại Bảo an binh, Sở Liêm phóng và Nhà pha Hỏa Lò.

Tại Phủ Khâm sai, hai đại đội bảo an binh được lệnh chốt giữ, chĩa nòng súng vào lực lượng cách mạng. Nhưng cũng tại đây ta đã có nhiều cảm tình cài sẵn. Ta vừa biểu tình thị uy, vừa kêu gọi binh lính quay súng trở về với nhân dân. Viên chỉ huy đang lúng túng lo sợ thì một số thanh niên tự vệ đã trèo hàng rào nhảy vào. Trước khí thế cách mạng của quần chúng, tất cả binh lính đều chấp thuận đầu hàng và giao nộp vũ khí. Tự vệ ùa vào sân hạ cờ giặc, kéo cờ đỏ sao vàng, bắt một số tên cầm đầu và thu vũ khí trang bị cho tự vệ.

Tại Trại Bảo an binh, tự vệ ta tước súng lính canh, phá cửa tiến vào chiếm trại. Đúng lúc ấy, một đoàn lính Nhật ào đến với 4 xe tăng gắn đại liên. Chúng đòi trả lại trại và đòi tước vũ khí của ta. Tình huống khẩn trương, Ủy ban Khởi nghĩa Hà Nội liền cử lực lượng nữ sinh kéo đến vây lấy xe tăng Nhật. Sau đó Ủy ban cử đại diện đến đàm phán với chỉ huy quân Nhật. Ta dùng lý lẽ thuyết phục quân Nhật rằng, Trại Bảo an binh thuộc quyền Phủ Khâm sai người Việt, mà người Nhật sắp về nước rồi nên đừng can thiệp vào nội bộ chúng tôi. Viên sĩ quan Nhật nghe vậy không còn vẻ hung hăng như trước mà chỉ nói: “Các ông phải nói chuyện với cấp trên của chúng tôi” rồi quay vào. Khoảng 3 đến 4 giờ chiều, xe tăng Nhật rút lui... Ta hoàn toàn làm chủ Trại Bảo an binh, góp phần vào thắng lợi của cuộc Tổng khởi nghĩa ở Hà Nội.

Cử Loan (Theo tư liệu lịch sử Hà Nội)