Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, tuyến đường Trường Sơn là nơi địch luôn đánh phá ác liệt, mỗi ngày chúng rải hàng trăm tấn bom nhằm cắt đứt tuyến đường vận tải trọng yếu từ Bắc vào Nam. Trong số bom đạn rải xuống Trường Sơn, bom từ tính chờ nổ (bom từ trường) là loại đặc biệt khó khăn khi phá hủy, nhưng cuối cùng bộ đội ta cũng tìm được cách hóa giải.

Bom từ trường rơi rất nhẹ, không có tiếng nổ (còn gọi là bom “N”). Phá bom loại này phải tùy vào tình huống cụ thể. Nếu bom ở vị trí không xung yếu thì dùng bộc phá cho nổ, nếu bom rơi vào chỗ đất tơi xốp thì bom chui rất sâu, không thể đào, moi lên được, phải dùng phương pháp kích thích sự cảm ứng từ trường bằng hai cách: Cách 1: Buộc dây vào một thanh sắt hoặc một cục nam châm làm vật kích thích, người phá nằm ở xa, có chỗ ẩn nấp để tránh mảnh bom, cầm dây kéo qua, kéo lại vật kích thích sát quả bom, lúc nhanh lúc chậm, khi đúng tần số thì sẽ kích thích bom nổ. Cách 2: Thả một khung dây vào lỗ hút bom, dùng điện ắc quy tạo tần số dao động đột biến liên tục, sẽ kích thích bom nổ. Đối với những bãi bom từ trường quá rộng (như trường hợp ở đèo Phu-la-nhích, Đường 20, nam Đường 9) thì phải dùng máy phóng từ đặt trên xe bọc thép rồi phát sóng từ đột ngột để phá nổ hàng loạt bom.

Điều rất phức tạp về kỹ thuật là tần số kích thích của các mô-đen trên các quả bom từ trường là một ẩn số. Dòng điện từ phát ra phải hợp tần số thì mới có khả năng kích nổ. Nếu dòng điện quá lớn hay quá nhỏ đều không làm bom nổ. Tuy nhiên, bom từ trường đặc biệt nguy hiểm khi địch thả xuống sông nhằm chặn đường xe ta qua, việc xác định vị trí bom dưới nước đã khó, nhưng việc lặn xuống đưa bom lên bờ để phá tính rủi ro rất cao. Một sáng kiến đã được bộ đội Trường Sơn phát minh ra. Đó là dùng ca nô tốc độ cao chở theo sắt thép, phóng nhanh qua khu vực có bom từ trường, bom thường nổ sau 30 đến 40 giây khi bị kích nổ. Nếu những chiếc xe tải đi qua đó thì không thể thoát, nhưng ca-nô lướt rất nhanh trên mặt sóng thì khi bom nổ ca-nô đã vượt xa hàng trăm mét. Với phương pháp này, chỉ cần một chiến sĩ lái ca nô có thể làm nổ hàng trăm quả bom trong một thời gian ngắn.

NGUYỄN TUẤN