Làm gì để phòng, chống say nắng, say nóng?

QĐND - Tình hình thời tiết mùa hè đang diễn ra nhiều đợt nắng nóng, gây khó khăn cho hoạt động huấn luyện và sinh hoạt của bộ đội.  Cần làm gì để phòng, chống say nắng, say nóng hiệu quả? Phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã làm việc với Cục Quân y (Bộ Quốc phòng) để làm rõ vấn đề này.

“Thời điểm vàng” cấp cứu say nắng, say nóng

Đại tá, TS Lê Ngọc Anh, Trưởng phòng Vệ sinh phòng dịch, Cục Quân y (Bộ Quốc phòng) cho biết: Say nắng, say nóng thường xảy ra với cán bộ, chiến sĩ huấn luyện, diễn tập với cường độ cao trên thao trường hoặc trong xe tăng, thiết giáp, mang mặc quần áo phòng hóa… trong điều kiện nắng nóng, nhiệt độ cao, thiếu thông gió. Đặc biệt, say nắng, say nóng thường gặp ở các chiến sĩ trẻ, chưa được rèn luyện đầy đủ, cơ thể chưa thích ứng với điều kiện nắng nóng. Say nắng, say nóng thể hiện theo 3 mức độ bệnh lý: Nhẹ (choáng váng, chuột rút); vừa (kiệt sức) và nặng (đột quỵ). Trong trường hợp đột quỵ, nhiệt độ lõi cơ thể thường tăng trên 400C, kèm biểu hiện rối loạn thần kinh trung ương, có thể dẫn đến suy đa phủ tạng và tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.

Theo Thiếu tướng, TS Vũ Quốc Bình, Cục trưởng Cục Quân y, khoảng thời gian 1 giờ sau khi bị say nắng, say nóng ở mức độ nặng được gọi là “thời điểm vàng” để cấp cứu, bởi nếu cấp cứu ngay trong khoảng thời gian này thì hiệu quả gần như đạt 100%. Ngược lại, nếu chậm cấp cứu, làm mát cho bệnh nhân trong vòng 3 giờ sau khi bị đột quỵ não do nóng thì 100% nạn nhân sẽ tử vong. Chính vì thế, trong cấp cứu say nắng, say nóng phải hết sức chú ý đến việc cấp cứu ban đầu tại hiện trường. Bằng mọi biện pháp phải hạ nhanh nhiệt độ cơ thể trong “thời điểm vàng”. Đây là điều kiện tiên quyết để bệnh nhân thoát khỏi tử vong do say nắng, say nóng. Chỉ chuyển bệnh nhân về tuyến sau hoặc chuyển tới cơ sở hồi sức cấp cứu gần nhất nếu các biện pháp cấp cứu ban đầu không hiệu quả, không cải thiện nhanh về lâm sàng. Chú ý trên đường vận chuyển vẫn phải duy trì các biện pháp cấp cứu cơ bản, trong đó lưu ý các biện pháp hạ thân nhiệt.

Qua phân tích của Cục Quân y về các bệnh nhân say nắng, say nóng, có thể thấy hầu hết các ca nặng là do bệnh nhân không được cấp cứu kịp thời tại tuyến quân y cơ sở trong “thời điểm vàng”. Có trường hợp chiến sĩ của một đơn vị bị say nắng, say nóng trong quá trình huấn luyện, nhưng do trạm quân y bố trí xa, chưa hợp lý nên khi xảy ra tình huống, không kịp đưa về trạm nên biến chứng nặng gây hậu quả đáng tiếc.

Thử nghiệm lều cấp cứu say nắng, say nóng do Cục Quân y nghiên cứu chế tạo.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp

Trao đổi với chúng tôi, Đại tá, TS Lê Ngọc Anh cho biết thêm: Để phòng, chống say nắng, say nóng đạt hiệu quả, cần triển khai đồng bộ các giải pháp, trong đó sự tích cực, chủ động của tuyến quân y cơ sở là rất quan trọng. Theo đó, trong những ngày hè nắng nóng, các đơn vị cần chủ động điều chỉnh thời gian và lịch huấn luyện; bố trí hợp lý thời gian luyện tập và nghỉ ngơi; chọn nơi luyện tập có bóng mát hoặc gần bóng mát để thuận tiện lúc nghỉ; khi huấn luyện phải tạo cho bộ đội thích nghi dần với nắng nóng. 

Quá trình huấn luyện, diễn tập cần bảo đảm đầy đủ nước uống và hướng dẫn bộ đội cách uống nước khoa học. Không để bộ đội nhịn khát, đồng thời cần bù đủ nước trước, trong và sau khi tập luyện, lao động. Chỉ bắt đầu bước vào huấn luyện khi cơ thể ở trạng thái cân bằng nước (nước tiểu màu trắng-trong, hết cảm giác khát). Trong khi huấn luyện có thể cho bộ đội uống một lượng nhỏ nước (100-150ml), cách 15-20 phút/lần. Có thể sử dụng nước lọc thường hoặc nước có chứa điện giải như: Oresol, nước bổ dưỡng (chè sâm, viên vitamin C dạng sủi…).

Ngoài ra, cần thực hiện các biện pháp chống nóng tại nơi làm việc và sinh hoạt; hướng dẫn bộ đội ăn, uống các chất mát, dễ tiêu, hợp vệ sinh, không uống rượu và các chất gây kích thích. Khi huấn luyện, lao động ngoài trời, phải đội nón mũ rộng vành, mặc quần áo rộng, màu sáng; không nên lạm dụng nước đá và các loại nước có ga. Các đơn vị cũng nên trồng các loại cây có tác dụng giải nhiệt và chống mất nước nhanh để chế biến làm nước uống như: Mướp đắng, bí đao, dưa chuột, đậu xanh... Bên cạnh đó, cần chuẩn bị đầy đủ cơ số thuốc, phương tiện cấp cứu và tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn bộ đội cách phòng, chống say nắng, say nóng. Khi xảy ra tình huống say nắng, say nóng, quân y tuyến cơ sở phải nhanh chóng thực hiện các biện pháp cấp cứu ngay trong “thời điểm vàng”…

Để phát huy hiệu quả việc phòng, chống say nắng, say nóng, theo Thiếu tướng, TS Vũ Quốc Bình: Hiện nay, các trung đoàn bộ binh đủ quân trong toàn quân đã được trang bị lều cấp cứu say nắng, say nóng; các đơn vị thực hiện nhiệm vụ A70 cũng đã được tăng cường lều cấp cứu say nắng, say nóng. Cục Quân y đã cung cấp tài liệu hướng dẫn sử dụng lều, tổ chức tập huấn đầy đủ về phòng, chống say nắng, say nóng. Các đơn vị cần chủ động sử dụng hiệu quả lều cấp cứu say nắng, say nóng, tích cực triển khai các biện pháp phòng, chống để hạn chế các vụ việc đáng tiếc xảy ra.

 Bài và ảnh: PHƯƠNG HIỀN