Qua “lửa, nước và ống đồng”

Thủ đô Mát-xcơ-va của Liên bang Nga đón Đoàn đại biểu quân sự cấp cao Việt Nam do Đại tướng, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Ngô Xuân Lịch dẫn đầu thăm chính thức Liên bang Nga, dự Hội nghị An ninh quốc tế Mát-xcơ-va lần thứ 5 và tham dự Cuộc gặp giữa Bộ trưởng Quốc phòng Liên bang Nga và Trưởng đoàn Quân sự các nước ASEAN trong cái se se lạnh cuối xuân đầu hè. Những cơn mưa xuân ẩm ướt đã ngưng, nhường cho bầu trời xanh trong vắt ngập nắng. Sân bay quốc tế Đô-mô-đê-đô-vơ nằm giữa những cánh rừng bạch dương Nga rì rào trong gió khiến cho nhiều người trong chúng tôi cảm thấy thân thuộc ngay từ những phút đầu tiên, bởi ấn tượng về loài cây này đã khắc trong tâm khảm của bao người Việt Nam về một nước Nga xa xôi mà vô cùng gần gũi. “Nước Nga, nước Nga”, những âm thanh mà mỗi khi nhắc tới, không ít người Việt Nam lại cảm thấy xao xuyến…

Bộ trưởng Ngô Xuân Lịch trò chuyện với các học viên sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam bên Tượng đài Hồ Chí Minh. 

Trong quan hệ tổng thể Việt Nam-Liên bang Nga, quan hệ hợp tác quốc phòng chiếm một vị trí đặc biệt, được ghi dấu bởi những ký ức đẹp đẽ và hào hùng trong quá khứ. Mấy ai quên được những ngày tháng gian khó trong cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, thống nhất đất nước của nhân dân Việt Nam, các chuyên gia quân sự Liên Xô đã sát cánh cùng với người dân và cán bộ, chiến sĩ Việt Nam dưới mưa bom bão đạn trên những chiến hào ở miền Bắc Việt Nam để cùng nhau hướng tới cái đích cuối cùng: Chiến thắng! Nhiều người trong số họ đã vĩnh viễn nằm lại ở mảnh đất hình chữ S. Một tình bạn được thử thách qua chuyện sinh tử là tình bạn thủy chung, không gì có thể làm thay đổi dẫu thế gian có nhiều biến cải. Theo như cái cách người Nga vẫn nói thì tình bạn, tình hữu nghị Việt Nam-Liên bang Nga ấy đã trải qua “lửa, nước và ống đồng”, sẽ bất diệt như ngọn lửa trên những đài lửa vĩnh cửu có ở khắp nơi trên đất nước Nga.

Nhưng quan hệ hợp tác quốc phòng Việt Nam-Liên bang Nga không chỉ được nuôi dưỡng bởi những hồi ức quá khứ. Nó còn được vun đắp bởi những hành động thiết thực, cụ thể của ngày hôm nay.

Cơ chế đối thoại chiến lược quốc phòng cấp Thứ trưởng đã bước qua năm thứ hai và cả hai phía đều nhận thức rõ tầm quan trọng của việc duy trì thường xuyên cơ chế này, giúp kịp thời trao đổi ý kiến, chia sẻ quan điểm chiến lược, nhất là trong bối cảnh tình hình quốc tế cũng như khu vực có những biến đổi nhanh đến chóng mặt. Sự đồng thuận, ủng hộ lẫn nhau trong phối hợp hành động tại các diễn đàn an ninh quốc tế và khu vực là vô cùng quan trọng và cấp thiết đối với cả Việt Nam lẫn Liên bang Nga trước những thách thức mới đặt ra.

Bên cạnh đó, các hoạt động trao đổi đoàn, hợp tác trong các lĩnh vực quốc phòng cũng được duy trì thường xuyên nhằm củng cố và tăng cường quan hệ hữu nghị truyền thống, quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện, trong đó có quan hệ quốc phòng.

Trong bối cảnh đó, chuyến thăm chính thức Liên bang Nga và tham dự các hoạt động đa phương tại Mát-xcơ-va của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Ngô Xuân Lịch là một mốc son trên tiến trình hợp tác chung giữa Việt Nam và Liên bang Nga.

Điểm hẹn của những người yêu mến Việt Nam

Sáng 24-4, trước khi có cuộc đón tiếp chính thức của phía Nga tại đồi Chiến Thắng, Đại tướng, Bộ trưởng Quốc phòng Ngô Xuân Lịch cùng Đoàn đại biểu quân sự cấp cao Việt Nam đã tới đặt vòng hoa tại khu Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh trên quảng trường cùng tên ở giao lộ giữa phố U-li-a-nốp và đại lộ Công đoàn ở thủ đô Mát-xcơ-va. Khi chúng tôi tới khu tượng đài, có thể nhận ra những khuôn mặt quen thuộc của một số bạn Nga vốn có nhiều tình cảm thân thiết với Việt Nam đã có mặt ở đó từ trước. Dĩ nhiên cũng không thể thiếu các phóng viên người Việt đại diện cho các cơ quan truyền thông đang tác nghiệp ở thủ đô nước Nga. Đại sứ đặc mệnh toàn quyền nước Cộng hòa XHCN Việt Nam Nguyễn Thanh Sơn đã đợi sẵn để nhập đoàn. Tượng đài Hồ Chí Minh đã trở thành điểm hẹn cho những tấm lòng yêu mến Việt Nam ở Mát-xcơ-va.

Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh là bức phù điêu bằng đồng chân dung Bác Hồ trên nền tròn cách điệu hình dáng mặt trời, phía trước là một chàng trai đang trong tư thế chuẩn bị bật dậy cho một cuộc hành trình trong tương lai. Toàn bộ bức phù điêu được đặt trên bệ đá hoa cương có khắc hàng chữ bằng tiếng Nga, lời của Chủ tịch nước Việt Nam từng vang vọng nhiều năm trước trong thời điểm cách mạng Việt Nam đứng trước thử thách nghiệt ngã: Không có gì quý hơn độc lập tự do! Tác giả của công trình là họa sĩ, Viện sĩ Viện Hàn lâm mỹ thuật Liên Xô Vla-đi-mia Ê-phi-mô-vích Txi-gân (Vladimir Efimovich Tsigan).

Toàn bộ mặt sau của tượng đài được nghệ sĩ V.Txi-gân cho chạm nổi một loài cây của đất nước Việt Nam: Cây tre. Người nghệ sĩ từ nước Nga đã thấu hiểu sức sống của loài cây tiêu biểu cho đất nước Việt Nam: Dẻo dai, vững chãi trước mọi sóng gió thời cuộc. Và một điều kỳ diệu là những người dân Nga bình thường đã tiếp nối công việc của người nghệ sĩ: Trong những ngày đất nước Liên Xô đang trải qua nhiều biến động, một cặp vợ chồng người Nga có nhiều thiện cảm với Việt Nam đã trồng phía trước tượng đài, hơi chếch một chút, ba cây bạch dương.

Khi Bộ trưởng Quốc phòng Ngô Xuân Lịch cùng các đồng chí trong đoàn đại biểu Việt Nam trang trọng đặt vòng hoa, ba cây bạch dương sống động rì rào trong gió mùa hè Mát-xcơ-va. Tôi còn nhớ một bài hát nhiều năm trước rất phổ biến ở Việt Nam, về mối liên hệ giữa cây tre và cây bạch dương ở hai nước Việt Nam và Liên Xô (trước đây)… Ở khu Tượng đài Bác Hồ này đã hiện diện cả hai loài cây tượng trưng cho hai đất nước, cho tình hữu nghị bền vững giữa Việt Nam và Liên bang Nga.

Tình hữu nghị ấy cũng đã được Bộ trưởng Ngô Xuân Lịch nhắc lại ngay dưới chân khu tượng đài, khi ông nói chuyện với các học viên quân sự của Việt Nam đang học tập tại Liên bang Nga. Sau khi nghe báo cáo kết quả học tập, Đại tướng Ngô Xuân Lịch đã nhắc nhở các học viên quân sự hãy học tập chuyên cần, đạt kết quả cao nhất và không phải ai khác, những sĩ quan tương lai của Quân đội nhân dân Việt Nam được đào tạo tại Liên bang Nga chính là những người sẽ tiếp nối, bắc nhịp cầu hữu nghị giữa hai đất nước, hai dân tộc.

Lời nhắc từ quá khứ

Lễ đón chính thức Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Ngô Xuân Lịch cũng diễn ra trước một tượng đài khác tại Mát-xcơ-va, ở khu đồi mà người dân Liên bang Nga thường biết đến với tên gọi đồi Chiến Thắng. Nhưng trong tiếng Nga, nó còn có một cái tên khác ít người biết, gọi là đồi Nghiêng Mình. Bởi những ai đã tới đây đều nghiêng mình trước vong linh những người Nga đã ngã xuống trong các cuộc chiến tranh bảo vệ nước Nga, bảo vệ Mát-xcơ-va. Chính trên đỉnh đồi này, Na-pô-lê-ông (Napoleon), vị Hoàng đế Pháp được coi là bách chiến bách thắng đã ngồi chờ một cách vô vọng chiếc chìa khóa của thành Mát-xcơ-va dâng lên, biểu tượng của sự đầu hàng, trong khi những đạo quân của ông ta bao vây thành phố quan trọng vào bậc nhất của nước Nga năm 1812. Chiếc chìa khóa ấy đã không bao giờ đến; hơn thế nữa, đạo quân của Na-pô-lê-ông còn bị đánh bại liểng xiểng ở Mát-xcơ-va, bắt đầu cho sự kết thúc sự nghiệp huy hoàng của Na-pô-lê-ông.

Hơn một trăm năm sau, thành phố Mát-xcơ-va, lúc này đã trở thành thủ đô của nước Nga, lại gồng mình chống lại sự bao vây phong tỏa của phát xít Đức trong cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại. Vô vàn những người lính và thường dân Nga đã ngã xuống trong cuộc chiến sinh tử bảo vệ thành phố trước sức tấn công dữ dội của các lực lượng quốc xã. Ngày nay, Quảng trường Chiến thắng, nhìn xuống từ đỉnh đồi Nghiêng Mình, là một đại lộ rộng lớn với tên gọi Những năm chiến tranh. Nó được thiết kế chia thành 5 đoạn, mỗi đoạn tượng trưng cho một năm trong cuộc chiến tranh Vệ quốc của nhân dân Liên Xô. 1.418 đài phun nước tượng trưng cho từng ngày chiến tranh! Người ta nói rằng các nhà thiết kế khu tượng đài đại lộ Những năm chiến tranh đã cố tình kéo dài đại lộ ra hết mức có thể, để chứng tỏ rằng con đường đi đến thắng lợi sẽ gian nan và phải mất nhiều xương máu như thế nào.

Chuyện đó thì có lẽ Bộ trưởng Ngô Xuân Lịch cũng là người cảm nhận rõ hơn ai hết. Tối hôm trước, tôi có dịp ngồi nói chuyện cùng Bộ trưởng. Bất chợt, giữa Mát-xcơ-va, dòng tâm tư của người lính chiến lại ùa về qua những hồi ức về chiến trận, về những người đồng đội đã ngã xuống, không có may mắn trở về trong Ngày Chiến thắng. Là người nhiều năm làm việc trong lĩnh vực công tác chính trị, nhưng ít người biết tường tận rằng Đại tướng Ngô Xuân Lịch là lính chiến thứ thiệt, từng trực tiếp trải qua những chiến trường ác liệt. Vừa mới nhập ngũ được vài tháng, trong đội hình Sư đoàn 320, anh chiến sĩ trẻ Ngô Xuân Lịch đã tham gia trận đánh khốc liệt ở chiến trường Quảng Trị mùa hè 1972, trong những ngày máu đỏ sông Thạch Hãn; cũng trong đội hình Sư đoàn 341, Quân đoàn 4, Trung úy Ngô Xuân Lịch tham gia trận đánh làm vỡ nát “cánh cửa thép tử thủ Xuân Lộc” của chính quyền Sài Gòn trong những ngày cuối cùng của chiến tranh, trước khi đại quân tiến vào Thành phố mang tên Bác. Vừa qua khỏi cuộc chiến tranh chống Mỹ, lại tiếp tục tham gia cuộc chiến bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam, liền đó là trong đội hình các đơn vị giúp bạn Cam-pu-chia trên đất Bát-tam-băng. Rồi lại ngược ra trong cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc…

Trải qua cả ba chiến trường như thế, đã có cả ngàn người trong những đơn vị cũ của Đại tướng Ngô Xuân Lịch ngã xuống trong những tháng ngày khói lửa ấy. Nhiều đến nỗi sau này, khi làm công tác chính sách, Đại tướng Ngô Xuân Lịch vẫn thường nhắc anh em dưới quyền là một trong những vật dụng phải chuẩn bị nhiều nhất là hương để thắp cho những người đồng đội của Đại tướng đã ngã xuống nơi chiến trận. Ngồi nói chuyện, nhắc đến những người đồng đội ấy, Đại tướng vẫn rưng rưng…

Ở lễ đón Bộ trưởng Quốc phòng Ngô Xuân Lịch, sau khi đội quân nhạc cử Quốc ca của hai nước, là giai điệu đẹp đẽ của bài "Cachiusa" cất lên chào đón Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam! Các bạn Nga đã rất tinh tế khi đưa bài hát ấy vào trong chương trình lễ đón, bởi nó vốn rất quen thuộc với nhiều người Việt Nam. Cũng không ai quên rằng cái tên “Cachiusa” trìu mến ấy cũng là tên gọi những dàn hỏa tiễn của quân đội Liên Xô đã khiến cho quân phát xít khiếp đảm trong những ngày Vệ quốc. Khắp Mát-xcơ-va cũng đang chộn rộn chuẩn bị cho lễ kỷ niệm, bởi Ngày Chiến thắng 9-5 cũng đến rất gần rồi...

Sau lễ đón trang trọng, Bộ trưởng Ngô Xuân Lịch đã đặt vòng hoa trên đỉnh đồi Nghiêng Mình để tưởng nhớ những người con của nước Nga, của Mát-xcơ-va đã ngã xuống vì đất nước. Giống những người đồng đội của Bộ trưởng nhiều năm trước.

Bài và ảnh: VĂN YÊN

(còn nữa)