Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, Đại tá Phạm Thành Trung, Phó viện trưởng Viện TKTQS nhấn mạnh: Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và yêu cầu hiện đại hóa Quân đội, Viện đang đặt mục tiêu lớn là vươn lên làm chủ thiết kế các gam tàu chiến đấu, phương tiện chiến đấu không người lái những lĩnh vực công nghệ cao, đòi hỏi trình độ tích hợp hệ thống phức tạp.

Khẳng định vai trò đầu ngành trong nghiên cứu, thiết kế tàu quân sự

Đại tá Phạm Thành Trung. 

Phóng viên (PV): Nhìn lại chặng đường phát triển của Viện TKTQS trong thời gian qua, theo đồng chí đâu là những dấu ấn nổi bật?

Đại tá Phạm Thành Trung: TKTQS là lĩnh vực đặc biệt, tích hợp của nhiều chuyên ngành, như: Vỏ tàu, máy tàu, điện tàu, cơ khí trang bị tàu, vũ khí-khí tài trong một tổ hợp tàu rất phức tạp. Trong những năm qua có thể khẳng định, Viện TKTQS đã thực hiện tốt khâu đột phá nâng cao năng lực nghiên cứu, thiết kế tàu quân sự, tập trung vào các gam tàu chiến đấu, tạo sự phối hợp hiệu quả giữa nhiều ngành và nhiều đơn vị. Riêng giai đoạn 2020-2025, Viện thực hiện 31 nhiệm vụ thiết kế đóng mới, cải hoán, hiện đại hóa tàu quân sự với tổng số tàu 107 lượt tàu, xuồng, trang bị cho các đơn vị trong và ngoài Quân đội; thực hiện thiết kế thi công 9 gam tàu. Một số gam tàu tiêu biểu như: Tàu vận tải đa năng VDN-150, Tàu Hải đội dân quân thường trực, Tàu vận tải đổ bộ 550 tấn, Tàu chở xăng dầu 3.000 tấn, tàu trinh sát, tàu tuần tra cao tốc... và một số gam tàu bổ trợ quân sự khác với nhiều tính năng hiện đại.

Đáng chú ý, Viện đã trở thành đơn vị đầu tiên nghiên cứu, thiết kế, chế tạo và thử nghiệm thành công xuồng không người lái (USV). Công tác nghiên cứu khoa học, chế tạo sản phẩm bảo đảm kỹ thuật cũng được quan tâm triển khai thực hiện. Khởi đầu là những cụm chi tiết có tính năng đơn giản, tới nay, Viện TKTQS đã chế tạo thành công nhiều sản phẩm công nghệ cao, mang tính hệ thống, tích hợp, được ứng dụng rất nhanh và hiệu quả vào thực tiễn, như hệ thống giám sát toàn tàu, hệ thống cảnh báo ngập khoang két,...

Phát huy vai trò tổng công trình sư trong hiện đại hóa quốc phòng

PV: Thưa đồng chí, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia mang lại những kỳ vọng như thế nào cho hoạt động của Viện TKTQS?

Đại tá Phạm Thành Trung: Viện xác định mục tiêu chủ đạo là làm chủ thiết kế, tích hợp hệ thống một số gam tàu chiến đấu hiện đại-lĩnh vực hiện chỉ có rất ít quốc gia trên thế giới thực hiện được, do yêu cầu rất cao về đầu tư, cơ sở vật chất và đội ngũ cán bộ có chuyên môn sâu. Một định hướng quan trọng khác của Viện là tập trung nghiên cứu, thiết kế, chế tạo các phương tiện chiến đấu không người lái trên mặt nước, dưới mặt nước-loại hình vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại, đã chứng minh hiệu quả rõ nét qua các cuộc xung đột gần đây.

Tuy nhiên, để thực hiện được các mục tiêu trên, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của nhiều đơn vị, lĩnh vực. Viện sẽ đảm nhận vai trò là đơn vị chủ trì tổ chức triển khai nghiên cứu, thiết kế, đồng thời phối hợp cùng các cơ quan, tổ chức chuyên sâu khác (đối với một số lĩnh vực không phải là thế mạnh của Viện) để triển khai hiệu quả nhiệm vụ. Trong bối cảnh đó, Nghị quyết số 57-NQ/TW và các chủ trương, chính sách mới của Đảng và Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng quan trọng giúp Viện thực hiện các định hướng lớn nêu trên. Những cơ chế, chính sách được đề ra trong nghị quyết không chỉ mở rộng nguồn lực đầu tư, tăng cường tính kết nối giữa các viện nghiên cứu, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo mà còn cho phép thí điểm, ứng dụng các mô hình công nghệ mới, khuyến khích đổi mới sáng tạo... Đây chính là điều kiện cần thiết để các đơn vị như Viện TKTQS chủ động tiếp cận, làm chủ và từng bước phát triển các hệ thống vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại, phù hợp với xu thế chiến tranh công nghệ cao hiện nay.

Cán bộ, nghiên cứu viên Viện Thiết kế tàu quân sự trao đổi phương án thiết kế tàu. 

PV: Bên cạnh thuận lợi, thách thức lớn nhất mà Viện TKTQS đang gặp phải là gì thưa đồng chí?

Đại tá Phạm Thành Trung: Thách thức lớn nhất hiện nay là thiếu hụt đội ngũ cán bộ, kỹ sư có trình độ chuyên môn sâu, trong khi khối lượng công việc ngày càng lớn, nhiều nhiệm vụ đặc biệt khó và đột xuất. Thêm vào đó, tình hình xung đột trên thế giới tăng cao dẫn đến xu hướng các nước sẽ cô lập về mặt công nghệ, ảnh hưởng đến việc tiếp cận và chuyển giao công nghệ.

PV: Đồng chí có những kiến nghị gì để tháo gỡ những khó khăn nêu trên?

Đại tá Phạm Thành Trung: Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng luôn quan tâm, thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và ứng dụng vào sản xuất quốc phòng. Tuy nhiên, trước yêu cầu mới, cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện các quy định, chính sách nhằm tháo gỡ rào cản, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ.

Bên cạnh đó, cần có chiến lược đầu tư bài bản, có trọng tâm, trọng điểm, tránh đầu tư dàn trải khi chưa đủ nguồn lực về nhân lực, hạ tầng. Việc quan tâm chăm lo đời sống, chính sách đãi ngộ đối với đội ngũ cán bộ nghiên cứu, nhất là những người có năng lực vượt trội cũng cần được chú trọng để giữ chân và phát triển nhân tài.

PV: Chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học là cần thiết, nhưng theo đồng chí làm sao để chính sách này không bị lợi dụng?

Đại tá Phạm Thành Trung: Chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học, với các cơ chế kiểm soát là chính sách cần thiết để khuyến khích người làm khoa học dám nghĩ lớn, dám làm lớn, tạo cơ hội xuất hiện những sản phẩm đột phá.

Tuy nhiên, để chính sách phát huy hiệu quả và không bị lợi dụng, điều quan trọng là minh bạch trong quá trình thực hiện, tránh tình trạng chỉ một nhóm nhỏ nắm thông tin và tự xử lý khi có vấn đề phát sinh. Đồng thời, cần có cơ chế giám sát tiến độ, đánh giá thực chất trong quá trình nghiên cứu, chứ không chỉ đợi đến khi nghiệm thu. Nói cách khác, phải kiểm soát từ đầu, kiểm soát giữa chừng, để đánh giá tính khả thi và quyết định tiếp tục hay điều chỉnh cho phù hợp.

PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí! 

GIA MINH - SÁNG DUNG (thực hiện)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc phòng an ninh xem các tin, bài liên quan.