QĐND - Trong chỉ đạo và tổ chức, điều hành công tác vận tải quân sự trên biển, đặc biệt là với tuyến Đường Hồ Chí Minh trên biển, ngành Tham mưu Hải quân có những đóng góp nổi bật - Đại tá, Đỗ Minh Thái, Phó tham mưu trưởng Quân chủng Hải quân khẳng định. Bộ Tham mưu đã giúp Đảng ủy, Bộ tư lệnh quân chủng chỉ đạo tổ chức xây dựng lực lượng vận tải biển phù hợp với tình hình thực tế, phát huy tối đa tính năng vũ khí, trang bị hiện có. Ngành đã tổ chức khảo sát, nghiên cứu khả năng đóng và sửa chữa tàu của công nghiệp quốc phòng và ngành công nghiệp nước ta, đề xuất phương án bảo đảm trang bị vận tải phù hợp; thường xuyên điều chỉnh, bổ sung quân số, trang bị đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ vận tải quân sự chiến lược trên biển trong từng giai đoạn lịch sử.

Đoàn 759 ban đầu với gần 40 cán bộ, chiến sĩ năm 1961, sau gần 3 năm phát triển thành Đoàn 125 tương đương cấp trung đoàn, tổ chức thành các tiểu đoàn vận tải, huấn luyện và các ban chuyên môn, cảng vụ, các phân đội phục vụ với quân số hàng trăm người. Bộ Tham mưu Hải quân phối hợp với Cục Chính trị đề xuất tuyển dụng, đào tạo và điều động cho Đoàn 125 những cán bộ, chiến sĩ có phẩm chất chính trị, sức khỏe và chuyên môn tốt.

Những chiếc Tàu không số đầu tiên của Đoàn 759. Ảnh tư liệu .

Giai đoạn đầu, do vận dụng hình thức vận tải bí mật là chính, nên lực lượng vận tải biển chiến lược chủ yếu là Đoàn 759 - Đoàn 125. Ở Quân khu 9 thành lập Đoàn 962 để tiếp nhận, vận chuyển vũ khí, trang bị, hàng hóa từ miền Bắc chuyển vào. Sau này, ta thành lập Đoàn 371 sử dụng thuyền hai đáy hoạt động công khai kết hợp bí mật, phối hợp với Đoàn 125 thực hiện nhiệm vụ vận tải biển chiến lược cho đến khi miền Nam hoàn toàn giải phóng.

Trang bị vận tải không ngừng phát triển. Ban đầu Đoàn 759 chỉ gồm các tàu thuyền gỗ, sau đó được biên chế tàu vỏ sắt. Quân chủng Hải quân chỉ đạo Bộ Tham mưu phối hợp với Cục Hậu cần nghiên cứu, đề xuất Bộ Quốc phòng giao Xưởng X46 Hải quân phối hợp với Đoàn 125 và các đơn vị bạn tập trung đóng mới tàu vận tải và cải hoán các loại tàu đánh cá, tàu buôn, tàu chở dầu, tàu nghiên cứu biển có trọng tải từ 50 tấn đến 100 tấn sao cho có hình dáng giống các tàu thuyền của nhân dân hoạt động trên các vùng biển miền Nam. Quân chủng Hải quân đề nghị Bộ Quốc phòng phối hợp với Bộ Ngoại thương xem xét đặt mua hoặc đặt phía bạn Trung Quốc đóng tàu vận tải biển theo mẫu thiết kế của ta. Năm 1965, Bộ Tham mưu cùng Cục Hậu cần báo cáo Bộ tư lệnh Hải quân, lập kế hoạch đề nghị trên đặt mua hoặc viện trợ từ Trung Quốc loại tàu vận tải lắp máy cao tốc. Tuy nhiên, sau một số chuyến tàu cao tốc phải quay về hoặc xảy ra chiến đấu, nên ta rút kinh nghiệm, chuyển đổi và sử dụng tàu vận tải phù hợp.

Các tàu của Đoàn tàu không số được bố trí phân tán, vừa bảo đảm bí mật vừa tránh sự đánh phá của không quân địch. Ngoài lực lượng của Đoàn 125, Bộ Tham mưu báo cáo Bộ tư lệnh quân chủng giao nhiệm vụ cho các lực lượng phòng không, tàu thuyền hải quân và các phân đội chuyên môn cơ động phối hợp với lực lượng của Cục Vận tải biển (Bộ Giao thông vận tải) làm nhiệm vụ vận chuyển nội bộ, chuyển tải, rà phá thủy lôi và làm công tác bảo vệ, cấp cứu.

Công tác bảo đảm chỉ huy tổ chức theo phân cấp. Ở cấp chiến lược, do Bộ Tổng tham mưu, trực tiếp là Cục Tác chiến "B" (công tác miền Nam) phụ trách. Ở cấp Quân chủng, Bộ Tham mưu đề xuất Đảng ủy, Bộ tư lệnh Hải quân tổ chức Bộ phận công tác "B" tại sở chỉ huy quân chủng để chỉ huy hoạt động vận tải biển chiến lược; chỉ đạo Đoàn 125 thành lập sở chỉ huy cơ bản ở Hải Phòng. Khi có nhiệm vụ đột xuất, Bộ Tham mưu chỉ đạo Đoàn 125 triển khai thêm sở chỉ huy phía trước của đoàn ở Sông Gianh (Quảng Bình), Vinh (Nghệ An); chỉ đạo công binh Hải quân tham gia sửa chữa cảng Đồ Sơn, khai thác một phần căn cứ - cảng Bãi Cháy, xây dựng các cơ sở chỉ huy - thông tin bí mật; chỉ đạo các ngành nghiệp vụ: Tác chiến, quân báo, quân lực, hàng hải, thông tin, ra-đa, công binh, pháo binh... phối hợp khảo sát, nghiên cứu, nắm tình hình mọi mặt để chỉ đạo, giúp đơn vị triển khai công tác bảo đảm theo chuyên ngành, đặc biệt là nắm địch và tăng cường bảo đảm thông tin phục vụ chỉ huy. Cơ quan tham mưu là trung tâm phối hợp hiệp đồng vận tải trên biển, đặc biệt là các chiến dịch vận tải, các đợt vận chuyển lớn. Bộ Tham mưu Hải quân còn đề xuất trên và điều các tổ công tác của hải quân phối thuộc cho các bến, tổ chức tốt việc hiệp đồng với Đoàn 962 (Quân khu 9) cùng các bến đến do các Quân khu 5, 7, 9 phối hợp với các tỉnh ven biển chỉ đạo làm công tác bảo vệ và vận chuyển mặt đất.

Trong 14 năm làm nhiệm vụ vận tải chiến lược trên biển chi viện cho các chiến trường (1961-1975), ngành vận tải quân sự Hải quân, nòng cốt là Đoàn tàu không số đã vận dụng sáng tạo đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng và nghệ thuật thắng từng bước vào thực tiễn. Đường Hồ Chí Minh trên biển là một thành công lớn, một phát triển mới của nghệ thuật quân sự Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh, là sự kết hợp hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần để tạo nên sức mạnh to lớn và bền vững. Những bài học kinh nghiệm về Đường Hồ Chí Minh trên biển tiếp tục được vận dụng và phát triển trong ngành vận tải quân sự trên biển, góp phần thiết thực, hiệu quả vào sự nghiệp bảo vệ chủ quyền vùng biển, hải đảo, thềm lục địa của Tổ quốc.

Giang Đức Hiếu