Các máy bay tầm thấp, máy bay trực thăng vũ trang thường được trang bị các vũ khí chống bộ binh, chống xe tăng mạnh và là mối nguy cơ cần ngăn chặn để bảo đảm khả năng sống sót của người lính và các phương tiện chiến đấu dưới mặt đất. Chính vì vậy, các tổ hợp tên lửa phòng không vác vai (MANPADS) được quân đội nhiều nước nghiên cứu chế tạo, hoàn thiện nhằm tăng cường khả năng tiêu diệt các máy bay tầm thấp, đặc biệt là máy bay trực thăng.

Các tổ hợp MANPADS hiện đại thường có kích cỡ và trọng lượng phù hợp (dưới 20kg) để người lính có thể dễ dàng mang vác. Hệ thống cảm biến của các tổ hợp này có khả năng theo dõi mục tiêu ở tầm 10km và tầm bắn hiệu quả là 6km. Độ cao tối đa của mục tiêu khi trong tầm ngắm của các tổ hợp MANPADS khoảng 6km.

Tên lửa của tổ hợp MANPADS được trang bị các đầu dò ảnh nhiệt, có khả năng bám theo nguồn nhiệt của động cơ máy bay phát ra. Hiệu suất tiêu diệt mục tiêu có thể đạt từ 30% đến 40%, nếu máy bay không trang bị các thiết bị gây nhiễu. Hiện nay, các thiết bị bảo vệ trên máy bay rất phát triển, làm giảm khả năng tiêu diệt mục tiêu của tổ hợp MANPADS, như thả bẫy nhiệt, “gây khó” cho đầu dò của tên lửa. Tuy nhiên, với các thế hệ đầu dò mới có khả năng nhận biết tia cực tím phát ra từ các vật thể tỏa nhiệt vẫn đảm bảo khả năng tiêu diệt mục tiêu cao của các tổ hợp MANPADS.

Các tổ hợp MANPADS chính thức ra đời từ thập niên 1950, nhưng đến thập niên 1960 mới cho ra đời các tổ hợp MANPADS sử dụng các tên lửa tầm nhiệt hoàn chỉnh. Đi đầu trong việc chế tạo các tổ hợp này là Nga với loại tên lửa vác vai SA-7 (bộ đội ta thường gọi là A72), Mỹ với tổ hợp Redeye, tên lửa Stinger và Trung Quốc với tổ hợp HN-5 Anza.

Hiện tại, các tổ hợp MANPADS đang tiến tới thế hệ thứ 4. Chúng sẽ có tầm bắn và khả năng chống nhiễu cao hơn. Tên lửa của tổ hợp MANPADS sẽ có các loại đầu dò mới như đầu dò hình ảnh, dẫn la-de… rất khó vô hiệu hóa khi mục tiêu đã vào tầm ngắm. Với khả năng cơ động cao, gọn nhẹ, dễ sử dụng… các tổ hợp MANPADS tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc chống lại, tiêu diệt các phương tiện bay thấp và máy bay trực thăng của đối phương.

TUẤN SƠN