QĐND - Khảo sát, đo đạc biển là một trong những nội dung cơ bản, quan trọng hàng đầu để xây dựng, sản xuất hải đồ phục vụ nghiên cứu biển và hoạt động hàng hải. Việc phát triển phương tiện, thiết bị cho ngành khảo sát, đo đạc biển được các nước rất chú trọng. Ngày nay, sự phát triển và thành tựu tiến bộ về khoa học-công nghệ đã được ứng dụng mạnh mẽ để chế tạo, phát triển các phương tiện khảo sát, đo đạc tiên tiến, hiện đại, bảo đảm đo dò, xây dựng hải đồ ngày càng chính xác. 

Các phương tiện khảo sát, đo đạc biển và sản xuất hải đồ hiện đại bao gồm: Hệ thống định vị vệ tinh, máy đo sâu-quét biển, hệ thống đo địa vật lý biển, thiết bị đo địa hình, các phần mềm, máy in-quét (scan) và các trang thiết bị khác. Máy thu hiện đại DGPS là thành phần của hệ thống định vị vệ tinh, lắp trên tàu, xuồng, bảo đảm thu được các tín hiệu của nhiều hệ thống vệ tinh như NAVSTAR, GLONAS, GALILEO... Đây là máy thu có độ chính xác đo rất cao, trang bị đồng bộ gồm máy và ăng-ten thu vệ tinh GPS, máy và ăng-ten thu tín hiệu điều chỉnh (Beacon), máy tính và các phần mềm điều khiển tương thích với các hệ điều hành thông dụng. Khi tích hợp với hệ thống kỹ thuật đo động thời gian thực (RTK), độ chính xác của máy chỉ bị sai số trong khoảng + 1m. Công nghệ tích hợp định vị vệ tinh và kỹ thuật đo động thời gian thực (công nghệ GPS RTK) có độ chính xác cao, rất tiên tiến, hiện đang được nhiều nước trên thế giới ứng dụng. Công nghệ này hiện được sử dụng kết hợp trong máy thu GPS 2 tần số Topcon (Nhật Bản), DGPS Omni STAR, hoặc máy thu GPS 1 tần số Promark-3 với máy đo sâu hồi âm Hydrotrac hay Echotrac MKIII (Hãng Odom-Mỹ) và phần mềm chuyên dụng HypackMax hoặc phần mềm HydroPRO của Mỹ.

Kiểm tra công tác biên tập hải đồ ứng dụng phần mềm Caris ở Đoàn Đo đạc, biên vẽ hải đồ và nghiên cứu biển. Ảnh: Đình Xuân.

Hệ thống máy đo sâu, quét biển phát triển đa dạng, ngày càng hiện đại trên các nhóm: Máy đo sâu đơn tia, đơn tia vùng nước nông và nước sâu. Máy đo sâu đơn tia hoạt động ở dải tần số từ 100kHz đến 200kHz (vùng nước nông) và từ 12kHz đến 100kHz (vùng nước sâu), độ sâu tối thiểu 600m. Các loại máy đo sâu đơn tia Odom DF3200 MKIII,  Atlas DESO-300 có thiết kế gọn nhẹ, sử dụng kết hợp với hệ thống DGPS cho kết quả chính xác. Máy đo sâu đơn tia hồi âm 2 tần số Atlas DESO-30 có độ phân giải cao, lưu trữ được dữ liệu thô và phát lại; độ sâu đo được có thể lên đến 6.000m. Ở vùng nước nông, máy đo sâu đa tia hoạt động ở tần số 200kHz đo được đến độ sâu 300m và hoạt động ở tần số 100kHz, đo đến độ sâu 600m. Còn ở vùng nước sâu, máy đo sâu đa tia hoạt động ở tần số từ 12kHz đến 33kHz, đo đến độ sâu 6.000m. Các máy đo sâu đa tia tiên tiến của Hãng Atlas (Đức), gồm máy đo sâu hồi âm đa MD2-30/50; FANSWEEP 20/200 hoạt động ở dải tần 200kHz, đo đến độ sâu 300m. Máy đo sâu hồi âm đa tia HYDROSWEEP MD-30 có khả năng khảo sát biển ở độ sâu 6000m. Mỹ có các máy loại đo sâu hồi âm đa tia Odom Multibeam ES3M, Odom Echotrac MKIII... có khả năng đo dò với độ chính xác cao, độ sâu khá lớn.

Máy quét biển phát triển theo xu hướng hiện đại có khả năng tìm kiếm chướng ngại vật tới độ sâu 300m, độ phân giải hình ảnh bề mặt đáy cao, sử dụng hai tần số từ 100kHZ đến 400kHz. Hệ thống đồng bộ với máy quét gồm thiết bị quét, thiết bị định vị thủy âm, tời, cáp đồng trục dài 900m, máy tính và các phần mềm thu thập, xử lý. Hiện nay, hệ thống quét ảnh địa hình dưới mặt nước EDGETECH 4100 kết hợp với bộ xử lý ảnh kỹ thuật số Model 560P có khả năng quét ảnh cho độ tin cậy cao, phạm vi đo từ 25m đến 600m.

Đồng bộ các phương tiện, thiết bị khảo sát, đo đạc biển là các thiết bị đo địa vật lý biển, khảo sát hải dương, thiết bị đo địa hình và các phần mềm tiên tiến. Hiện nay, ngành thủy đạc và hải quân các nước đã sử dụng các phầm mềm hiện đại trong các lĩnh vực quản lý, đọc bản đồ, sửa lỗi, biên tập... Điển hình và sử dụng phổ biến trong lĩnh vực thủy đạc và sản xuất hải đồ là các phần mềm của Hãng Hypack của Mỹ và Caris của Ca-na-đa. Hãng Caris đã xây dựng hệ thống phần mềm chuẩn hoá Caris sử dụng cho các văn phòng thủy đạc và hải quân của 85 nước trên thế giới. Hệ thống phần mềm Caris bảo đảm giải pháp trọn gói từ khâu xử lý dữ liệu tới khâu sản xuất nhiều loại dạng bản đồ khác nhau. Hệ thống bảo đảm tính toàn vẹn và an toàn trong quá trình sử dụng để lưu trữ dữ liệu đo sâu, dữ liệu thủy văn và các sản phẩm bản đồ. Sản phẩm của phần mềm hoàn toàn đáp ứng các tiêu chuẩn của Tổ chức Thủy đạc quốc tế (IHO).

Phát triển phương tiện, trang thiết bị phục vụ khảo sát, đo đạc biển và sản xuất hải đồ hiện đại ngày càng được ngành thủy đạc và hải quân các nước quan tâm đầu tư. Ở nước ta, Đoàn Đo đạc, biên vẽ hải đồ và nghiên cứu biển (Quân chủng Hải quân) đã được Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng đầu tư theo Đề án 1492. Đến nay, ngành thủy đạc Hải quân đã được trang bị phương tiện, thiết bị hiện đại, đồng bộ, lực lượng chuyên môn được đào tạo cơ bản, đủ khả năng làm chủ phương tiện, thiết bị, khí tài tiên tiến, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao.

Châu Xuân Hiển