QĐND - Vĩnh Tuy Đoài (nay là phường Vĩnh Tuy, quận Hai Bà Trưng) án ngữ hướng Đông-Nam đường vào nội thành Hà Nội bằng đường bộ và đường thủy trên sông Hồng. Đêm 19-12-1946, toàn quốc bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, ở mặt trận Vĩnh Tuy Đoài, quân và dân ta mở cuộc tiến công đồn Sta-ke và cảng Phà Đen nơi quân Pháp chiếm đóng.

Lực lượng ta tham gia đánh đồn Sta-ke có Đại đội 3 Vệ Quốc đoàn (thiếu), Trung đội tự vệ Vĩnh Tuy Đoài và hai trung đội tự vệ (thiếu) của hai thôn Tân Khai và Đông Thiên. Trang bị vũ khí của Vệ Quốc đoàn và Tự vệ thô sơ và thiếu thốn. Nhưng với tinh thần cảm tử, khoảng 22 giờ, các lực lượng ta nổ súng đánh đồn. Phương án tác chiến vạch ra là bí mật tiếp cận, dùng bom cải tiến nổ phá tường, rồi xung phong chiếm đồn. Khi thực hành chiến đấu, bộ phận dùng bom vào sát đồn địch, cắt rào tạo cửa mở để các lực lượng xung phong đánh địch, nhưng do hỏa lực của địch mạnh, bắn trả dữ dội nên ta chưa thể đánh chiếm đồn Sta-ke của địch trong đêm mà phải rút lui về phòng ngự.

Sau một tuần chiến đấu, ta và địch giằng co trên từng vị trí. Có đợt địch điều động 100 quân và thiết giáp từ Đồn Thủy theo đường bờ sông đánh xuống Vĩnh Tuy Đoài. Song chúng không thể tiến quân nhanh vì gặp phải phá chướng ngại vật, mìn của ta gài và bị bộ đội, tự vệ của ta chặn đánh, khiến chúng phải rút lui. Ít lâu sau, địch đưa lực lượng đánh xuống Thanh Nhàn, chia làm hai mũi theo đường đê và đường bờ sông đánh xuống Vĩnh Tuy Đoài, nhưng vẫn bị lực lượng của Liên khu 2 và khu Mê Linh của ta chặn đánh, tiêu hao nhiều sinh lực.

Giữa tháng 1-1947, quân Pháp dùng máy bay chỉ mục tiêu cho pháo binh từ Gia Lâm bắn sang và súng cối ở đồn Sta-ke bắn vào Vĩnh Tuy Đoài; dùng ca-nô chở một đại đội thủy quân lục chiến và bộ binh bí mật tiến công vào Vĩnh Tuy Đoài, chia làm nhiều mũi tiến quân càn quét vào làng. So sánh lực lượng giữa ta và địch rất chênh lệch, nên ta vừa đánh ngăn chặn địch vừa rút lui bảo toàn lực lượng.

Sau 28 ngày đêm chiến đấu, Mặt trận Vĩnh Tuy Đoài đã hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ đường tiếp tế cho các mặt trận Liên khu 1, 2, ngăn chặn địch đánh rộng ra ngoại thành, bảo vệ bên sườn cho quân ta chiến đấu ở Liên khu 2; tiêu diệt hàng chục tên lính Pháp và Việt gian, chặn bước tiến của chúng, góp phần vào chiến công chung giữ Hà Nội qua 60 ngày đêm kể từ khi phát lệnh “Toàn quốc kháng chiến”.

Dương Hà