QĐND - Đồn Đồng Quan ở huyện Ứng Hòa (tỉnh Hà Đông trước đây) nằm cách xa huyện lỵ, nhưng lại gần cơ sở Việt Minh của ta ở làng Quảng Uyên thuộc huyện Ứng Hòa. Trong đồn có một tiểu đội lính bảo an làm nhiệm vụ gác kho thóc cho quân Nhật, được trang bị súng, đạn đầy đủ.

Khoảng tháng 6-1945, Đội tự vệ Việt Minh ở Quảng Yên lập kế hoạch đánh chiếm đồn Đồng Quan để lấy vũ khí trang bị cho các đội viên và phá kho thóc của Nhật chia cho dân nghèo. Việc trinh sát đồn địch giao cho đồng chí Lê Trọng Tấn phụ trách. Các đội viên trinh sát đã giả làm những người ăn mày vào xin nước mưa trong đồn. Hồi ấy, nạn đói hoành hành nên ăn mày vào đồn nhiều, binh lính trong đồn chủ quan không để ý, chúng lại còn mải mê cờ bạc.

Trinh sát đồn xong, đồng chí Lê Trọng Tấn đưa ra kế hoạch đánh địch, chiếm đồn. Lúc ấy, đội tự vệ chỉ có một khẩu súng thật với mấy viên đạn, nên trong kế hoạch đề ra, các đội viên tự vệ sẽ dùng súng giả vào đồn uy hiếp và lấy súng thật đánh địch. Công việc tiến công đồn địch được chuẩn bị kỹ lưỡng. Tự vệ được huấn luyện sử dụng súng, để khi lấy được súng của địch là sử dụng được ngay. Đội tự vệ bí mật nhờ một cơ sở nghề mộc chế tạo súng giả, rồi lấy mực tàu sơn đen, trông giống như súng thật.

Đến ngày N. Cả đội tự vệ vũ trang mỗi người trang bị “một khẩu súng”, chia làm hai tốp vào đồn “ăn mày”. Đội trưởng tự vệ giữ súng thật đi đầu. Các đội viên súng giắt trong cạp quần, khoác áo tơi rách rưới ngụy trang kín. Tốp đi đầu nhanh chóng vào đồn chỗ đám lính quây quanh chiếu tổ tôm; tốp thứ hai tiến vào chỗ giá súng của địch. Đội trưởng bất ngờ rút khẩu súng thật chĩa thẳng vào tên đồn trưởng, hô: “Tất cả muốn sống ngồi im! Việt Minh đây!”. Cùng lúc, các tự vệ rút súng ra khống chế. Nhóm lấy súng nhanh chóng cướp súng của lính địch, lên đạn lách cách.

Đội trưởng tự vệ của ta giải thích cho binh lính bảo an trong đồn thế thua đã rõ ràng của phát xít Nhật, khuyên anh em nên về nhà làm ăn. Trận đánh diễn ra nhanh và gọn, không có thương vong. Ta thu toàn bộ súng, đạn của binh lính đồn Đồng Quan để trang bị cho lực lượng tự vệ, làm nòng cốt cho khởi nghĩa giành chính quyền ở các địa phương tỉnh Hà Đông.

HƯƠNG NGÂN

(Theo Hồi ký Từ Đồng Quan đến Điện Biên Phủ của Đại tướng Lê Trọng Tấn)