QĐND - Đồn Bần Yên Nhân nằm trên đường số 5 nối Hà Nội - Hải Phòng do quân Pháp lập để kiểm soát đoạn đường từ Bần tới Phố Nối (Hưng Yên). Đồn có một trung đội lính khố xanh do một viên sĩ quan Pháp chỉ huy.

Lợi dụng mối quan hệ của viên đồn trưởng có cậu con trai đang theo học một thầy giáo ở địa phương mà Nguyễn Bình quen biết. Ông đã vận động giác ngộ thầy. Từ đó, ông giáo thường ra vào đồn, tiếp xúc với nhiều binh lính và gây dựng được cơ sở của ta trong đồn. Một người lính khố xanh tên là Việt có cảm tình với Việt Minh đã cung cấp nhiều tin tức quan trọng của địch, đồng thời cảm hóa thêm được một số người lính khác.

Ngày 9-3-1945, Nhật đảo chính Pháp ở Đông Dương. Binh lính trong đồn hoang mang cực độ. Nguyễn Bình (sau này được phong hàm Trung tướng) đã bàn bạc với lãnh đạo tổ chức Đảng địa phương xây dựng kế hoạch tập kích đồn Bần Yên Nhân. Phương án đưa ra là lực lượng ta có vũ trang đóng giả một tốp lính Nhật vào thu đồn, tước vũ khí. Kế hoạch tập kích đồn được cấp trên chấp thuận. Lực lượng đóng giả lính Nhật trực tiếp tấn công đồn do Nguyễn Bình phụ trách. Các bộ phận khác được chia ra làm nhiệm vụ khống chế tên lý trưởng Phách ở Bần, không cho chúng tiếp ứng; khống chế cầu Giai Phạm, bảo vệ dân, ngăn không cho ai ra đường trong thời gian đánh địch để tránh bị thương vong. Một bộ phận làm nhiệm vụ cắt đường dây điện thoại không cho địch ở đồn liên lạc với Hà Nội và tỉnh lỵ Hưng Yên…

Đêm 12-3-1945, khi các nhóm đã tập trung đầy đủ ở ngã ba Quán Chuột, cách đường số 5 khoảng 200m, Xứ ủy viên Nguyễn Khang thay mặt Tổng bộ Việt Minh giao nhiệm vụ cho lực lượng tập kích đồn. Đúng giờ “G”, Nguyễn Bình, Nguyễn Ngọc Vân và Trần Phong khoác trên mình quân phục sĩ quan Nhật dẫn đầu đội hình được trang bị súng ống. Riêng Nguyễn Bình có thêm thanh kiếm Nhật giắt chéo ngang hông. Ông Lê Liêm, Xứ ủy viên phụ trách phong trào Hưng Yên, trong vai viên thông ngôn tiếng Nhật, ăn mặc sơ-vin lịch sự, cùng đi theo. “Tốp lính Nhật” gõ chân rầm rập trên đường số 5, tiến thẳng tới cổng đồn. Sau tiếng pháo nổ làm hiệu lệnh, cổng đồn mở toang do có cơ sở ta cài sẵn, du kích xông vào làm địch không kịp trở tay. Cả trung đội lính hoảng hốt giơ tay hàng. Ta thu được 24 súng trường cùng 6 hòm đạn, rồi rút khỏi đồn ngay trong đêm. 

Sáng hôm sau, tin Việt Minh đánh đồn Bần Yên Nhân được truyền lan. Nhân dân địa phương không ngớt lời khen Việt Minh có tài “xuất quỷ nhập thần, vào đồn như đi chợ, trong chớp mắt đã nẫng tay trên toàn bộ vũ khí của quân Nhật”, càng củng cố thêm lòng tin của nhân dân vào cách mạng.

Đức Giang (Theo “Du kích đường số 5”)