QĐND - Chiến dịch Biên giới Thu-Đông diễn ra từ ngày 16-9 đến ngày 14-10-1950 thắng lợi đã mở ra bước ngoặt trong cuộc kháng chiến chống Pháp, đưa cách mạng nước ta chuyển sang thế chủ động tiến công. Thắng lợi của chiến dịch Biên giới 1950 đánh dấu bước phát triển của nghệ thuật chiến dịch Việt Nam, điển hình là nghệ thuật chọn mục tiêu đánh trận then chốt mở đầu chiến dịch.

Trên tuyến biên giới Việt-Trung, thực dân Pháp xây dựng nhiều đồn bốt, trong đó có nhiều đồn lớn, công sự kiên cố, vững chắc, quân số đông. Từ khi cách mạng Trung Quốc thành công, Nhà nước Trung Hoa ra đời (1-10-1949), thực dân Pháp càng gia tăng “khóa chặt” biên giới, ngăn chặn sự chi viện quốc tế của ta. Vì vậy, Trung ương Đảng ta và Hồ Chủ tịch quyết định mở chiến dịch Biên giới (chiến dịch Lê Hồng Phong II) nhằm tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, giải phóng một phần biên giới, mở đường giao thông với các nước xã hội chủ nghĩa, mở rộng và củng cố căn cứ địa Việt Bắc. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trực tiếp đi thị sát tình hình và quyết định chọn Đông Khê làm trận then chốt mở đầu chiến dịch. Việc chọn Đông Khê làm trận then chốt mở đầu chiến dịch khẳng định tính đúng đắn, khoa học dựa trên những yếu tố về địa hình, địch và thực lực của ta.

Quân ta làm chủ thị xã Cao Bằng trong chiến dịch Biên giới. Ảnh tư liệu.

Đông Khê là mắt xích quan trọng nối Cao Bằng với Thất Khê, một vị trí hiểm yếu, nếu bị tiêu diệt, một mắt xích giữa tuyến phòng ngự của địch trên đường số 4 bị chặt đứt, Cao Bằng rơi vào thế bị cô lập, buộc địch phải tăng cường đưa quân ứng cứu Đông Khê hoặc đón quân từ Cao Bằng rút về tăng viện, khi đó ta có điều kiện tiêu diệt sinh lực địch ngoài công sự, đúng với phương châm tác chiến của ta. Ta không chọn Cao Bằng vì thị xã Cao Bằng là một cụm cứ điểm đột xuất, một vị trí cuối cùng ở đầu mút phía Bắc của Đường số 4, cách vị trí gần nhất là Đông Khê 45km, là một cụm cứ điểm tương đối vững chắc, được bao bọc bởi hai con sông Bằng Giang và sông Hiến hợp điểm tại phía bắc, ba mặt đông, tây và bắc thị xã đều là sông, muốn vào được Cao Bằng phải đi qua hai chiếc cầu, nơi ta khó triển khai lực lượng tiến công, phải qua một ngọn đồi có tường bao bọc và hệ thống công sự kiên cố. Địch tổ chức, bố trí lực lượng ở 15 vị trí, tạo thành vành đai bảo vệ xung quanh thị xã, nếu tiến công Cao Bằng, tức là ta tiến công vào cụm cứ điểm vững chắc sẽ phải giải quyết rất nhiều khó khăn về đảm bảo kỹ thuật, trang bị vũ khí và chiến thuật, ta ít có cơ hội thực hiện được phương châm chiến dịch là “đánh điểm để diệt viện”, khó đảm bảo chắc thắng hoặc thắng lợi nhưng thương vong sẽ cao, khả năng địch đưa lực lượng đến ứng cứu giải toả là không lớn, mức tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch bị hạn chế, sẽ ảnh hưởng đến yêu cầu giải phóng đất đai, giải phóng biên giới, đến quá trình diễn biến tiếp theo của chiến dịch, không gây chấn động mạnh đến toàn tuyến phòng thủ của địch, không làm thay đổi cục diện chiến trường.

Địch ở Đông Khê yếu hơn cả so với các vị trí khác. Tại đây có 2 đại đội lính lê dương, 2 trung đội ngụy, một trung đội pháo 105mm, công sự kiên cố, trong khi đó địch ở liên khu biên giới Đông Bắc có 11 tiểu đoàn, 9 đại đội bộ binh, 4 đại đội cơ giới, 4 đại đội công binh, 27 khẩu pháo các loại và 8 chiếc máy bay và có thể lực lượng dự bị cơ động chiến lược chi viện. Đông Khê là nơi địch tương đối sơ hở nhưng hiểm yếu, nếu bị đột phá, toàn bộ thế trận của địch bị chia cắt và uy hiếp, buộc chúng phải ứng cứu từ nơi khác tới, tạo điều kiện cho ta thực hiện phương châm tiêu diệt địch ngoài công sự. Tiến công Đông Khê phù hợp với nguyên tắc bảo đảm chắc thắng trận đầu trong tác chiến chiến dịch, phù hợp với cách đánh của ta và thuận lợi cho việc triển khai binh hỏa lực, phù hợp với khả năng chiến đấu của bộ đội, có khả năng đánh được, bảo đảm chắc thắng và có cơ hội đánh địch viện binh.

Từ sự phân tích khoa học và thực hiện phương châm của Đảng, Đông Khê được chọn làm trận đánh then chốt mở đầu chiến dịch. Đúng như vậy, sau khi ta làm chủ Đông Khê, địch đã điều động Binh đoàn Lơ-pa-giơ từ Thất Khê lên ứng cứu Đông Khê, rút Binh đoàn Sác-tông từ Cao Bằng về nhằm hợp quân với Binh đoàn Lơ-pa-giơ ở Cốc Xá. Từ ngày 3 đến ngày 7-10, bộ đội ta lần lượt tiêu diệt Binh đoàn Lơ-pa-giơ ở Cốc Xá, Binh đoàn Sác-tông ở điểm cao 477 và một số điểm cao 590, 649, 765... hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của chiến dịch. Ngày 14-10-1950 chiến dịch Biên giới kết thúc thắng lợi. Bị thất bại, địch hoang mang rút khỏi các cứ điểm từ Thất Khê, Lộc Bình, Na Sầm, Đồng Đăng, Lạng Sơn, Đình Lập, An Châu. Đường số 4 và biên giới Việt Trung hoàn toàn được giải phóng.

Thắng lợi trận then chốt mở đầu chiến dịch tiến công vào cụm cứ điểm Đông Khê nói riêng, chiến dịch Biên giới nói chung đã tạo nên một bước ngoặt chiến lược quan trọng, làm thay đổi cục diện của cuộc chiến tranh, đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của quân và dân ta sang một giai đoạn mới, giai đoạn ta hoàn toàn nắm quyền chủ động tiến công chiến lược. Đồng thời, để lại kinh nghiệm quý về nghệ thuật lựa chọn mục tiêu của trận then chốt mở đầu chiến dịch tiến công, là cơ sở để ta tiếp tục vận dụng sáng tạo vào các chiến dịch tiếp theo mà đỉnh cao là chiến dịch Điện Biên Phủ, góp phần đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc ta đến thắng lợi hoàn toàn.

 

Đại tá Đào Văn Đệ