QĐND - Trải qua 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, dân quân tự vệ  (DQTV) Việt Nam luôn là thành phần quan trọng của LLVT nhân dân Việt Nam; giữ vai trò chiến lược trong chiến tranh nhân dân địa phương, có tác dụng đánh địch nhanh nhất, kịp thời nhất ở mọi nơi, mọi lúc, bằng mọi thứ vũ khí, với nhiều hình thức tác chiến. Lực lượng DQTV luôn kìm giữ địch, buộc chúng phải phân tán lực lượng đối phó khắp nơi, tạo thế trận chiến tranh xen kẽ, đánh địch ở phía trước, bên sườn, phía sau, làm rối loạn đội hình, phá thế bố trí hoàn chỉnh của địch. Đồng thời cùng với các binh đoàn chủ lực hình thành hệ thống phòng thủ rộng khắp, nhiều tầng nhiều lớp trong khu vực phòng thủ, sẵn sàng đánh địch tiến công bằng hỏa lực ngay từ đầu. Đánh giá về vị trí, vai trò của dân quân tự vệ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp khẳng định: “Dân quân tự vệ là lực lượng chiến lược cơ bản, gắn liền với nhân dân, là cơ sở của lực lượng vũ trang nhân dân, ý nghĩa ấy ngày càng quan trọng và sâu sắc, đòi hỏi phải nghiên cứu và phát triển lực lượng”.

Dân quân thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa kiểm tra bắn đạn thật. Ảnh: Hồng Khánh Chi

Trước Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, cũng như trong suốt quá trình vận động cách mạng lâu dài, từ rất sớm, Đảng ta đã luôn quan tâm đến việc xây dựng các đội du kích, tự vệ. Sinh ra từ trong phong trào đấu tranh cách mạng của công nhân và nông dân, các đội du kích, tự vệ đều lấy cơ sở sản xuất và phong trào đấu tranh của quần chúng làm nơi gây dựng, dựa vào các tổ chức chính trị vững mạnh của quần chúng để hoạt động, phát triển, nên ngày càng phát triển nhanh chóng và đã có tác dụng tích cực trở lại trong việc bảo vệ, thúc đẩy, cổ vũ mạnh mẽ phong trào đấu tranh chính trị của quần chúng. Trong Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, các đội du kích thoát ly cùng các tổ chức tự vệ ở cả 3 miền: Bắc, Trung, Nam đã đóng vai trò là lực lượng xung kích đắc lực, cùng hàng triệu quần chúng tiến lên dùng bạo lực cách mạng, kết hợp đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang, giành chính quyền trong cả nước.

Cách mạng Tháng Tám thắng lợi, cùng với sự lớn mạnh của Quân đội nhân dân, lực lượng DQTV phát triển rất nhanh chóng và rộng khắp. Khi thực dân Pháp trở lại xâm lược nước ta một lần nữa, trong cao trào toàn dân kháng chiến, dưới sự lãnh đạo của Đảng, các đội du kích, tự vệ đã ghi một trang sử chiến thắng vô cùng oanh liệt chống quân đội nhà nghề có trang bị kỹ thuật mạnh của thực dân Pháp được đế quốc Mỹ giúp sức. Trong cuộc kháng chiến lâu dài đó, DQTV trở thành lực lượng quan trọng trong việc đẩy mạnh chiến tranh du kích, phối hợp tác chiến với bộ đội chủ lực, bảo vệ hậu phương và căn cứ địa cách mạng, bổ sung cho bộ đội chủ lực… Những thành tích to lớn của DQTV trong kháng chiến chống thực dân Pháp đã chứng minh rằng DQTV là thành phần quan trọng, là một bộ phận làm nên sức mạnh vô địch của LLVT nhân dân và chiến tranh cách mạng.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, tính chất của cuộc chiến tranh vô cùng ác liệt. Suốt cuộc chiến tranh, địch đã sử dụng nhiều loại vũ khí trang bị kỹ thuật tối tân, hiện đại, DQTV vẫn là hình thức tổ chức thích hợp nhất để thực hiện vũ trang toàn dân, thực hiện “toàn dân vi binh”, “toàn dân kháng chiến, toàn diện kháng chiến”. Kẻ địch có vũ khí trang bị hiện đại cũng không thể tránh khỏi quy luật của cuộc chiến tranh xâm lược là phải phân tán binh lực để bình định những vùng chiếm đóng, do đó DQTV vẫn có những điều kiện đánh địch ở mọi lúc, mọi nơi để tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch… Trong quá trình kháng chiến, tuy vũ khí, trang bị kỹ thuật của ta có được cải tiến hơn nhiều so với thời kỳ kháng chiến chống Pháp, nhưng xét về tổng thể địch vẫn chiếm ưu thế vũ khí trang bị, vì vậy, ta vẫn phải "lấy ít địch nhiều", "lấy thô sơ đánh hiện đại"; địch muốn đánh nhanh, thắng nhanh; ta phải chuyển sang đánh lâu dài, kết hợp chiến tranh chính quy với chiến tranh du kích. DQTV giữ vai trò chiến lược trong việc phát động chiến tranh du kích, phát triển lực lượng của ta, tiêu hao lực lượng địch, làm chuyển biến sự so sánh lực lượng giữa ta và địch, tiến lên giành thắng lợi cuối cùng.

Trong cuộc chiến tranh xâm lược miền Nam, đế quốc Mỹ đã ra sức nghiên cứu vận dụng các chiến thuật, kỹ thuật hiện đại để chống lại chiến tranh du kích. Nhưng cuộc đấu tranh của nhân dân và LLVT cách mạng miền Nam đã làm cho chúng thất bại liên tiếp. Chiến tranh du kích phát triển rộng khắp và mạnh mẽ, hình thành thế trận ngay sau lưng địch, trong lòng địch và ngay cả tại trung tâm đầu não của địch; hình thức tác chiến du kích vô cùng độc đáo, sáng tạo và phong phú, thành tích của dân quân tự vệ miền Nam rất to lớn. Thực tiễn đó, thêm một lần nữa chứng minh trong một cuộc chiến tranh mà kẻ địch xâm lược có sử dụng những trang bị kỹ thuật hiện đại thì DQTV vẫn đóng một vai trò quan trọng trong LLVT nhân dân Việt Nam.

Tự hào về truyền thống 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lực lượng DQTV Việt Nam quyết tâm phấn đấu, xây dựng “vững mạnh, rộng khắp”, có số lượng hợp lý, chất lượng tổng hợp ngày càng cao, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn địa phương, cơ sở, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Thiếu tướng NGUYỄN DUY NGUYÊN, Cục trưởng Cục Dân quân tự vệ, Bộ Tổng tham mưu