Tháng 9-1945, Tổ Nhân sự, BTTM được hình thành nhằm tham mưu về công tác xây dựng lực lượng. Đây là tổ chức đầu tiên trong các tổ chức tiền thân của Cục và ngành quân lực. Năm 1946, Tổ Nhân sự phát triển thành Phòng Nhân sự (Phòng 1), có nhiệm vụ nắm tình hình vật chất, tinh thần và trình độ kỹ thuật của bộ đội, làm kế hoạch điều động chiến sĩ mới, làm thủ tục hành chính về điều động cán bộ, thẩm tra và quản lý lý lịch cán bộ, chiến sĩ làm việc trong BTTM. Tháng 3-1951, Cục Quân lực được tổ chức trên cơ sở Phòng Nhân sự, Phòng Trang bị cấp dưỡng và Cục Quân vụ (trước đó là Cục Quân chính, thuộc Tổng cục Cung cấp), được xác định là cơ quan chiến lược đầu ngành với chức năng xây dựng tổ chức Quân đội.

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Cục Quân lực đã tham mưu giúp Bộ Quốc phòng đẩy mạnh xây dựng LLVT 3 thứ quân, nhất là bộ đội chủ lực mạnh, cơ động chiến lược; xây dựng nhiều đại đoàn bộ binh, trung đoàn, tiểu đoàn ở quân khu, tỉnh, huyện và phát triển lực lượng dân quân du kích, dân quân tự vệ rộng khắp. Quân và dân ta đã mở nhiều chiến dịch lớn, tấn công toàn diện trên khắp các chiến trường, liên tiếp giành thắng lợi mà đỉnh cao là Chiến thắng Điện Biên Phủ (7-5-1954), đưa cuộc kháng chiến của dân tộc ta đến thắng lợi.

Cục Quân lực đã tích cực tham mưu xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh. Trong ảnh: Lực lượng Quân đội hợp luyện diễu binh, diễu hành tại Trung tâm Huấn luyện quân sự quốc gia 4. Ảnh: ĐỨC HIẾU 

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Cục và ngành quân lực đã lập được thành tích đặc biệt xuất sắc trong tham mưu xây dựng LLVT nhân dân đáp ứng yêu cầu tác chiến trên khắp các chiến trường. Để đối phó với các chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, “Chiến tranh cục bộ”, “Việt Nam hóa chiến tranh” ở miền Nam và các giai đoạn chiến tranh phá hoại ở miền Bắc, chúng ta đã có những chủ trương, quyết sách chiến lược về tổ chức LLVT phù hợp với từng giai đoạn. Trong thành công chung về tổ chức lực lượng thời kỳ này, nổi lên một số vấn đề lớn về nghệ thuật tổ chức LLVT của Đảng ta, như: Phát triển nhanh cả về quy mô, tổng quân số và trang bị kỹ thuật; phát triển toàn diện 3 thứ quân ở tất cả các chiến trường; phát triển số lượng đi đôi với chất lượng; tổ chức tiếp nhận, phân phối, dự trữ viện trợ lớn; tổ chức, chỉ huy chi viện nhanh, nhiều, kịp thời, hiệu quả; chú trọng phát triển nhanh các lực lượng binh chủng kỹ thuật, lực lượng chuyên môn, lực lượng đặc biệt và các quân đoàn chủ lực... đáp ứng yêu cầu tác chiến, góp phần giành thắng lợi quyết định.

Sau ngày miền Nam giải phóng, thống nhất đất nước, Cục Quân lực đã tham mưu giúp Bộ tiến hành điều chỉnh tổ chức, biên chế phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của các lực lượng, theo thế bố trí chiến lược; kiện toàn các quân đoàn cơ động chiến lược, sư đoàn thuộc quân khu; sắp xếp củng cố hệ thống cơ sở bảo đảm hậu cần-kỹ thuật và hệ thống nhà trường...

Trong hai cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, Cục Quân lực tham mưu giúp Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tổ chức triển khai việc chấn chỉnh lực lượng: Nhanh chóng kiện toàn các lực lượng chủ lực; khôi phục sức chiến đấu các trung đoàn, sư đoàn đã chuyển sang làm kinh tế; kiện toàn biên chế tổ chức Quân đoàn 3 và các binh chủng; phát triển bộ đội địa phương và dân quân du kích, trước hết là các tỉnh biên giới.

Khi tình hình ở biên giới hai đầu đất nước dần ổn định, Cục Quân lực và ngành quân lực tập trung tham mưu điều chỉnh tổ chức, giảm tổng quân số thường trực, tích cực xây dựng các đơn vị dự bị động viên, sắp xếp lại lực lượng làm kinh tế... phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ. Đến cuối năm 1985, tổng quân số giảm, nhưng chất lượng mọi mặt được tăng lên.

Từ năm 1986, tình hình thế giới, khu vực diễn biến rất phức tạp và đã có những thay đổi lớn. Trong nước, thực hiện công cuộc đổi mới, kinh tế từng bước phát triển, quốc phòng, an ninh được củng cố, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân từng bước được cải thiện... Cục đã nghiên cứu, tham mưu từng bước điều chỉnh tổ chức biên chế lực lượng, phù hợp với tình hình mới; tập trung cho nhiệm vụ xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; lực lượng thường trực được xây dựng theo hướng tinh, gọn, mạnh, có cơ cấu hợp lý, trang bị kỹ thuật hiện đại.

Một trong những thành tích nổi bật của Cục Quân lực trong thời kỳ đổi mới là cùng với các cơ quan chức năng, các ngành, các cấp, các địa phương thực hiện tốt nhiệm vụ xây dựng lực lượng dự bị động viên; hoàn thiện chế độ nghĩa vụ quân sự và các chế độ, chính sách đối với quân nhân, chính sách hậu phương Quân đội. Qua đó, tổ chức Quân đội đã được chấn chỉnh một bước, bảo đảm tương đối hợp lý, không gây xáo trộn, giảm được cơ quan trung gian và đơn vị bảo đảm; cân đối giữa các lực lượng thường trực, dự bị; giữa bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, giữa các quân chủng, binh chủng, giữa các cơ quan, đơn vị; bảo đảm cho Quân đội ổn định lâu dài, theo hướng tinh, gọn, mạnh, làm cơ sở xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đủ sức hoàn thành nhiệm vụ trong thời bình, sẵn sàng mở rộng lực lượng khi đất nước có chiến tranh. Đặc biệt, trong điều kiện dịch Covid-19 diễn biến rất phức tạp, Cục Quân lực đã tham mưu thành lập các bệnh viện dã chiến; điều động cán bộ, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân và viên chức quốc phòng, hạ sĩ quan, binh sĩ; xe cứu thương, xe xét nghiệm lưu động, xe tuyên truyền đặc biệt, xe tiêu tẩy, xe chuyên dùng vận chuyển vaccine phục vụ cho việc phòng, chống dịch.

Quán triệt và thực hiện quan điểm Đại hội XIII của Đảng về tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, Cục Quân lực đã tham mưu, giúp thủ trưởng Bộ Tổng Tham mưu, Quân ủy Trung ương trình Bộ Chính trị tiến hành tổng kết Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 22-12-2008, Kết luận số 16-KL/TW ngày 7-7-2017 và ban hành Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 17-1-2022 của Bộ Chính trị về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021-2030 và những năm tiếp theo; đồng thời, tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25-10-2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; Kết luận số 127-KL/TW ngày 28-2-2025; Kết luận số 130-KL/TW ngày 14-3-2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp; Kết luận số 159-KL/TW ngày 29-5-2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về Đề án tiếp tục sắp xếp tổ chức quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh” đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Những tham mưu, đề xuất của Cục Quân lực và ngành quân lực đã góp phần quan trọng tạo ra bước đột phá về tổ chức, biên chế, trang bị Quân đội phù hợp với khả năng nền kinh tế; điều chỉnh theo hướng tinh, gọn tổ chức, giảm đầu mối trung gian; nâng cao khả năng cơ động và trình độ tác chiến hiệp đồng quân, binh chủng của lực lượng thường trực, tăng cường chất lượng và số lượng quân dự bị; xây dựng các quân đoàn, sư đoàn làm đơn vị tác chiến nòng cốt của Quân đội, xây dựng các lữ đoàn chủ lực ở các quân khu, lữ đoàn binh chủng; tổ chức các đơn vị bộ binh cơ giới, nâng cao khả năng cơ động, sức mạnh hỏa lực cho Quân đội, nhất là hỏa lực phòng không, hỏa lực chống tăng, tác chiến điện tử, tác chiến trên biển... Phát triển vũ khí, trang bị hiện đại, thực hiện đa dạng các nguồn vũ khí, trang bị, chú trọng bảo đảm tính đồng bộ nhằm tăng cường khả năng hỏa lực và tác chiến hiệp đồng cho các đơn vị chiến đấu. Thực hiện vũ khí, trang bị hiện đại theo hướng tự chủ, tự lực, tự cường, lưỡng dụng và hiện đại, ưu tiên cho hải quân, không quân... Tăng cường khả năng cơ động, khả năng hỏa lực, thông tin, tác chiến điện tử và trình độ tác chiến hiệp đồng; từng bước hiện đại hóa lục quân, thực hiện tin học hóa, chuyển đổi số trong Quân đội; xây dựng quân dự bị hùng hậu, phù hợp với yêu cầu động viên trong tình huống chiến tranh hiện đại, địch sử dụng vũ khí công nghệ cao...

80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, Cục Quân lực và ngành quân lực đã có những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp kháng chiến giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong mỗi giai đoạn cách mạng, cùng với toàn quân, cán bộ, nhân viên Cục Quân lực và ngành quân lực luôn thể hiện bản chất của quân nhân cách mạng, phẩm chất cao đẹp Bộ đội Cụ Hồ, đó là lòng trung thành, đức hy sinh, tinh thần tận tuỵ, ý thức tổ chức kỷ luật, sáng tạo và lòng say mê nghề nghiệp... Trong bất luận điều kiện, hoàn cảnh nào, cán bộ, nhân viên, chiến sĩ Cục và ngành quân lực luôn vững vàng, kiên định, bình tĩnh vượt qua để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ. 

Với những chiến công, thành tích xuất sắc, Cục Quân lực đã được Đảng, Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân; Huân chương Quân công hạng Nhất; 3 Huân chương Chiến công hạng Ba; Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhì và nhiều phần thưởng cao quý khác. Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống, Cục Quân lực đón nhận Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất. Đây là niềm vinh dự, tự hào, động lực to lớn để cán bộ, nhân viên, chiến sĩ Cục Quân lực không ngừng phát huy truyền thống vẻ vang, quyết tâm phấn đấu, tiếp tục hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc.

Trung tướng LÊ VĂN HƯỚNG, Cục trưởng Cục Quân lực, Bộ Tổng Tham mưu

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc phòng an ninh xem các tin, bài liên quan.