Công nghệ xử lý chất thải đặc thù quốc phòng

Công trình xử lý nước thải nhiễm dầu lắp đặt tại xưởng X78 (Quân khu 2) đưa vào sử dụng, hoạt động hiệu quả.

Hoạt động huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và bảo đảm hậu cần, kỹ thuật, sản xuất quốc phòng diễn ra thường xuyên, phát sinh nhiều loại chất thải khác nhau, có tính đặc thù cao. Trong số các chất thải sinh ra do hoạt động quân sự, sản xuất quốc phòng có nhiều loại chất thải nguy hại, nếu không được kiểm soát, xử lý tốt sẽ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và sự sống của các sinh vật khác.

Nghiên cứu công nghệ xử lý chất thải đặc thù quốc phòng là hướng ưu tiên của quân đội ta và ngày càng được đầu tư nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra. Những năm qua, đã có nhiều cơ sở nghiên cứu trong và ngoài quân đội chủ trì và tham gia các chương trình nghiên cứu, chuyển giao công nghệ xử lý chất thải đặc thù quốc phòng. Phân viện Công nghệ mới và Bảo vệ môi trường (CNM và BVMT) thuộc Viện Khoa học và Công nghệ quân sự-Bộ Quốc phòng là một trong những cơ sở đầu ngành của quân đội, có nhiều công trình nghiên cứu và phát triển công nghệ mới ứng dụng vào thực tế, đạt hiệu quả cao trong xử lý triệt để chất thải nguy hại, gây ô nhiễm môi trường. Trong gần 15 năm, phân viện đã nghiên cứu thành công hàng chục giải pháp công nghệ, chế tạo, lắp đặt dây chuyền thiết bị xử lý môi trường đưa vào áp dụng ở các đơn vị. Các giải pháp công nghệ đều bảo đảm hiện đại, sử dụng phù hợp điều kiện nước ta, giá thành thấp hơn nhiều so với công nghệ cùng loại nhập ngoại, tính ổn định hoạt động và hiệu quả xử lý đạt cao.

Ứng dụng công nghệ tổng hợp hóa-sinh để xử lý chất thải nhiễm thuốc nổ TNT cho các nhà máy quốc phòng đã được phân viện triển khai từ năm 1998. Đây là kết quả của đề tài nghiên cứu cấp Bộ Quốc phòng, đã triển khai lắp đặt thiết bị cho hàng chục cơ sở thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng, Tổng cục Kỹ thuật, Tổng cục Hậu cần, Quân chủng Phòng không-Không quân, các quân khu, binh chủng, Bộ tư lệnh Thủ đô Hà Nội... Các hệ thống dây chuyền công nghệ xử lý chất thải công nghiệp đã được lắp đặt ở Nhà máy Z115, Z121, Z131, Z127; xử lý nước thải nhiễm thuốc nổ TNT và nước thải mạ ở các Nhà máy Z113, Z115. Trên cơ sở dây chuyền xử lý chất thải nhiễm thuốc nổ, các nhà khoa học mở rộng nghiên cứu công nghệ xử lý nước thải sinh ra do quá trình nhuộm đen vũ khí, sản xuất, phục hồi nhiên liệu tên lửa ở các nhà máy, xí nghiệp. Các hệ thống dây chuyền thiết bị xử lý nước thải nhuộm đen vũ khí đã áp dụng tại các kho vũ khí, đạn dược của Cục Quân khí (Tổng cục Kỹ thuật), Xưởng X78 (Quân khu 2), Xưởng X80 (Bộ tư lệnh Thủ đô Hà Nội). Nhiều công nghệ xử lý chất thải nhiễm thuốc nổ và xy-a-nua đã được nghiên cứu áp dụng như công nghệ điện hóa, công nghệ hấp phụ dùng than hoạt tính để loại bỏ TNT... Các dây chuyền công nghệ xử lý chất thải nhiễm chất nổ, xy-a-nua ngày càng được nghiên cứu hoàn thiện hơn, từng bước tự động hóa dây chuyền xử lý để tăng năng suất, tiết kiệm nhân lực và chi phí. 

Nghiên cứu công nghệ xử lý nước phục vụ sinh hoạt của bộ đội đặt ra yêu cầu cao đối với cán bộ khoa học quân sự. Trong khoảng 5 năm gần đây, đã có nhiều hệ thống thiết bị xử lý nước sinh hoạt do Phân viện CNM và BVMT nghiên cứu, chế tạo, lắp đặt ở các đơn vị trong toàn quân. Các đơn vị đóng quân ở vùng núi, thiếu nước sinh hoạt, phải sử dụng nước giếng khoan hoặc nước mặt từ các sông suối. Có hệ thống thiết bị xử lý nước sinh hoạt không chỉ góp phần bảo vệ sức khỏe mà còn góp phần động viên bộ đội yên tâm công tác. Các hệ thống xử lý nước sinh hoạt đã được lắp đặt ở Đoàn 15 và các kho quân khí (Tổng cục Kỹ thuật), Xưởng X32 và  Xưởng sửa chữa thông tin (Binh chủng Tăng-Thiết giáp); các phân đội của Binh chủng Đặc Công, Bộ CHQS tỉnh Điện Biên, Xí nghiệp 23 (Nhà máy Z115) và cơ quan Bộ tư lệnh Binh đoàn Quyết Thắng, Học viện Phòng không (Quân chủng Phòng không-Không quân)...

Các nhà khoa học quân đội đang triển khai nghiên cứu sử dụng các chủng loại vi sinh vật, các loài thực vật thích hợp và các hợp chất hữu cơ để xử lý chất thải nguy hại, có chứa thuốc nổ, dầu mỡ bảo quản. Công nghệ sinh học xử lý chất thải đặc thù quốc phòng và sự ô nhiễm của vi sinh vật hiện đại đang là xu hướng của các nước tiên tiến trên thế giới. Một số chủng loại thực vật thủy sinh và sống trên cạn ở nước ta được các nhà khoa học nghiên cứu, ứng dụng để phân hủy chất thải nguy hại. Một số loại chế phẩm vi sinh được lựa chọn đưa vào xử lý chất thải đặc thù quốc phòng hoặc thực vật bậc cao để xử lý chất thải. Phân viện CNM và BVMT đang sử dụng loài cây họ cói để xử lý chất thải, sử dụng mùn trồng một số loại nấm để khử đất bị nhiễm chất độc độc hại. Một số loài nấm và chủng thực vật khác có ở nước ta trở thành những công cụ hiệu quả cho việc xử lý chất thải. Bên cạnh đó, công nghệ sinh học không chỉ xử lý chất thải, mà còn cải tạo đất để tăng gia sản xuất, góp phần tạo môi trường xanh, sạch, đẹp.

Bài và ảnh: XUÂN GIANG