QĐND - Giữa tháng 3-1975, Ban chỉ huy tiền phương tỉnh Phú Yên được Khu ủy và Quân khu 5 giao nhiệm vụ tiếp tục chặn đánh địch rút chạy từ Tây Nguyên theo đường số 7 về chiếm giữ khu vực đồng bằng ven biển miền Trung. Ban chỉ huy tiền phương hội ý, phân tích tình hình và nhận thấy, trên thực tế đường 7 đã bị quân và dân Tuy Hòa bố phòng siết chặt từ nhiều năm nay nên chúng sẽ không rút theo đường này. Qua trinh sát, nắm tình hình, ta phát hiện địch dùng máy bay đổ phương tiện bắc cầu phao sang sông Ba, sông Nhau; chúng tập trung quân rất đông ở Hòn Kén để đón lực lượng từ Tây Nguyên xuống. Như vậy, nhất định địch sẽ rút theo đường 5 qua Phú Lâm, Tuy Hòa, Nha Trang. Ban chỉ huy tiền phương tỉnh Phú Yên báo cáo tình hình và đề nghị Quân khu chuyển hướng đánh địch ở đường 5.

Được cấp trên chấp thuận, đúng 5 giờ sáng 18-3-1975, ta nổ súng tiến công các mục tiêu Cầu Cháy, Núi Sặc ở Phú Thứ, giải phóng đoạn đường từ Hòa Phong đến Phú Thứ, Hòa Bình, bao vây bức rút địch ở núi Đất, núi Lá, Hòa Mỹ, khu đồn Hòa Thịnh, giải phóng hoàn toàn xã Hòa Thịnh, Hòa Mỹ, Hòa Đồng, Hòa Phong. Riêng mục tiêu Hòn Kén, ta chưa đánh được do địch đang tập trung lực lượng bảo vệ đường số 5 cho các đơn vị ngụy quân ở Tây Nguyên rút xuống Phú Lâm.

LLVT tỉnh Phú Yên biểu dương lực lượng trong ngày giải phóng. Ảnh tư liệu.

Các đơn vị bộ đội địa phương, du kích các địa phương dọc đường 5 đã tổ chức bố trí trận địa phục kích đón lõng địch. Đúng như nhận định của Ban chỉ huy tiền phương Phú Yên, địch từ Tây Nguyên gồm đủ các binh chủng, cộng với bộ máy ngụy quyền ba tỉnh Đắc Lắc, Gia Lai, Kon Tum cùng toàn bộ xe tăng, xe bọc thép, pháo, xe quân sự, xe hành chính, thông tin liên lạc đã hành quân theo đường 5 và lọt vào trận địa phục kích của ta. Từ ngày 19 đến ngày 22-3-1975, các trận địa phục kích của ta đã tiêu diệt và bắt sống hàng nghìn tên địch, hàng trăm xe tăng, bọc thép, xe ô-tô các loại. Trên đường 5, đoạn gần Hòn Kén, hơn 200 tên ngụy quân cải trang thường dân dùng 100 xe Honda, chạy xuống trận địa ta thám thính tình hình. Ban chỉ huy tiền phương kịp thời phát hiện, ra lệnh bộ đội bám sát mặt đường, đánh tiêu diệt. Tiểu đoàn 13 nổ súng đánh và bắt sống hơn một trăm tên, phá hủy và thu toàn bộ số xe Honda của địch. Chiều 22-3, Tiểu đoàn 9 được điều động từ Phú Diễn lên bố trí gần cầu Đồng Bò, phối hợp với Tiểu đoàn 13 đánh địch từ Hòn Kén xuống. Sáng ngày 23-3, địch tập trung lực lượng của Liên đoàn bảo an 924 và Tiểu đoàn bảo an 236 có máy bay và pháo binh yểm trợ, tiến dọc đường số 5 từ Phú Lâm đánh lên Hòa Bình, Hòa Phong và từ Hòa Tân đánh lên Cầu Cháy. Song bị bộ đội ta đánh bật trở lại Hòn Kén.

Quá trình chiến đấu, bộ đội địa phương tỉnh Phú Yên luôn nhận được sự giúp đỡ của nhân dân dọc đường số 5 như: Dỡ nhà, đưa bàn ghế, đồ dùng ra giúp bộ đội xây dựng công sự, tiếp tế lương thực để bộ đội chiến đấu. Từ đêm 23-3, Quân khu 5 điều động Tiểu đoàn 96 và phối hợp với bộ đội chủ lực, Trung đoàn 64 từ Tây Nguyên truy kích địch. Khi thấy quân chủ lực của ta, có xe tăng, pháo binh yểm trợ, địch hốt hoảng tháo chạy, một số lớn đầu hàng. Chiều 25-3-1975, các địa phương dọc đường số 5 hoàn toàn giải phóng, tạo điều kiện giải phóng hoàn toàn tỉnh Phú Yên vào ngày 1-4-1975.

Chiến thắng đường số 5 Phú Yên thể hiện sự chuyển hóa nhiệm vụ sáng tạo, nắm vững thế trận, tổ chức hiệp đồng chiến đấu chặt chẽ để giành thắng lợi. Bộ đội và LLVT Phú Yên đã tổ chức các trận đánh liên tiếp, vừa đánh tiêu diệt vừa đánh tiêu hao, kết hợp linh hoạt giữa phục kích, phòng ngự lâm thời và công kích, truy kích địch. Trong quá trình chiến đấu, ta vừa đánh vừa tạo thế, giành quyền chủ động, làm cho địch hoảng loạn buộc phải rút chạy và đầu hàng.

Dương Hà