QĐND Online - Tháng 8-1964, trước nguy cơ phá sản của chiến lược chiến tranh đặc biệt ở miền Nam, đế quốc Mỹ dùng không quân và hải quân tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại đối với miền Bắc nhằm ngăn chặn sự chi viện của hậu phương cho tiền tuyến, làm nao núng quyết tâm đánh Mỹ, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước của quân và dân ta. Trong cuộc chiến tranh đó, Quân khu IV là trọng điểm đánh phá ác liệt của chúng. Năm 1965, cùng với việc đưa quân chiến đấu Mỹ vào miền Nam, đế quốc Mỹ huy động không quân dánh phá các tuyến đường bộ, đường thủy, các phương tiện vận tải và trọng điểm giao thông. Cầu Hàm Rồng (Thanh Hóa), phà Bến Thủy (Nghệ An), ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh), các bến phà Gianh, Xuân Sơn, Quán Hàu, Long Đại (Quảng Bình)… trở thành những trọng điểm bị địch đánh phá ác liệt nhất. Các lực lượng hoạt động trên các tuyến đường giao thông thuộc Quân khu IV, trong đó có lực lượng vận tải quân sự phải trực tiếp đối đầu với lực lượng không quân và hải quân hiện đại của đế quốc Mỹ. Lúc này, bảo đảm giao thông vận tải thông suốt, liên tục là một nhiệm vụ trọng tâm đột xuất của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân - một công tác quan trọng chiến lược đối với nhiệm vụ củng cố miền Bắc XHCN, đối với nhiệm vụ chi viện cuộc chiến tranh giải phóng miền Nam và giúp đỡ cách mạng các nước bạn trên bán đảo Đông Dương.

Trước tình hình mới, Trung ương Đảng và Chính phủ chủ trương phát động toàn dân làm công tác giao thông vận tải, lấy giao thông vận tải chuyên nghiệp làm nòng cốt. Bộ đội công binh, hậu cần, vận tải, phòng không của quân đội là lực lượng xung kích được điều đến các khu vực trọng điểm ở Quân khu IV tham gia mở đường, đảm bảo giao thông và vận chuyển hàng hóa vào chiến trường.

Nhằm chỉ đạo thống nhất các lực lượng vận tải trên miền Bắc, ngày 26-4-1965, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng quyết định thành lập Cục Vận tải quân sự thuộc Tổng cục Hậu cần. Nhiệm vụ của Cục là tiếp nhận hàng viện trợ của các nước bạn về các kho chiến lược, trực tiếp vận chuyển vật chất, kỹ thuật phục vụ các lực lượng vũ trang trên miền Bắc chiến đấu; đồng thời thực hiện vận chuyển vào nam Quân khu IV chuyển giao cho Đoàn 559 để đưa tiếp vào chiến trường miền Nam. Về tổ chức biên chế, các đơn vị trực thuộc Cục Vận tải quân sự gồm có 3 trung đoàn ô tô vận tải (225, 235, 245), 2 binh trạm (10 và 20), Đội ca nô Hồng Hà và hơn 1.000 cán bộ, chiến sĩ từng làm công tác vận tải quân sự trong cuộc kháng chiến chống Pháp được điều về Cục.

Được Bộ Quốc phòng và Tổng cục Hậu cần tăng cường lực lượng và phương tiện, Cục Vận tải quân sự nhanh chóng phát triển tổ chức, xây dựng hệ thống vận tải quân sự trên miền Bắc. Toàn bộ tuyến hậu phương do Cục Vận tải đảm nhiệm tổ chức thành 5 binh trạm, có nhiệm vụ đảm nhiệm các điểm tiếp nhận hàng ở biên giới phía Bắc và cảng Hải Phòng đến nam Quân khu IV, trong đó Binh trạm 10 làm nhiệm vụ trung chuyển từ Thanh Hóa vào Nghệ An, Binh trạm 9 từ Nghệ An vào Hà Tĩnh và Binh trạm 12 từ Hà Tĩnh vào Quảng Bình chuyển giao cho Đoàn 559 đưa tiếp vào chiến trường. Mỗi binh trạm biên chế một tiểu đoàn ô tô vận tải, một đại đội công binh, các kho chứa hàng, xưởng sửa chữa ô tô, đội điều trị thương binh và tiểu đoàn pháo cao xạ phối thuộc chiến đấu bảo vệ vận tải.

Các đơn vị vận tải cơ giới cũng được tổ chức lại cho phù hợp với tình hình mới. Ba trung đoàn ô tô vận tải (225, 235, 245) giải thể (11-1965), được tổ chức thành tiểu đoàn cơ động thuộc Cục Vận tải và các binh trạm. Sau khi được Tổng cục Hậu cần tăng cường cán bộ chỉ huy, lái xe và phương tiện, Cục vận tải thành lập 3 tiểu đoàn ô tô vận tải (936, 871, 743) trực thuộc Cục.

Trên tuyến vận tải đường sông, tháng 8-1965, Cục Vận tải thành lập đoàn thuyền 94 gồm 4 đại đội trực thuộc Binh trạm 10 vận chuyển theo kênh nhà Lê (Thanh Hóa vào Nghệ An). Tháng 10-1965, Tổng cục Hậu cần quyết định chuyển đội ca nô Hồng Hà thành Đoàn Hồng Hà (tương đương trung đoàn) được tăng cường 2.000 tấn phương tiện, gồm các xà lan từ 30 đến 50 tấn nhằm tranh thủ vận tải bằng đường sông, hỗ trợ các tuyến vận tải đường bộ.

Trước tình hình đế quốc Mỹ tăng cường đánh phá miền Bắc, đặc biệt là địa bàn Quân khu IV, làm ảnh hưởng việc vận chuyển hàng vào chiến trường, tháng 6-1966, Tổng cục Hậu cần quyết định tổ chức cơ quan đại diện Tổng cục phía nam Bến Thủy để chuyển giao cho mặt trận Trị Thiên và Đoàn 559. Giữa năm 1966, Cục Vận tải tách trạm 12 tổ chức thành 2 trạm (14 và 15). Tháng 7-1967, Tổng cục Hậu cần thành lập Binh trạm 9 phụ trách khu vực nam Bến Thủy, Cục Vận tải tổ chức Binh trạm 8 phụ trách khu vực bắc Bến Thủy. Mỗi binh trạm được tăng cường phương tiện vận tải cơ giới. Tổng cục Hậu cần thành lập 3 tiểu đoàn xe mới (770, 743, 954) giao Cục Vận tải và điều 3 đại đội xe của các quân khu phía bắc gồm 441 xe vào tăng cường cho Quân khu IV. Cục Vận tải thành lập 4 tiểu đoàn xe ô tô, tăng cường thêm lực lượng vận tải trên đường 15. Tiểu đoàn 1 (Đoàn Hồng Hà) được lệnh chuyển từ Thanh Hóa vào Nghệ An, Hà Tĩnh. Lực lượng vận tải dân sự (của Nhà nước) ở Quân khu IV cũng được tổ chức thành các đơn vị bảo đảm giao thông trực thuộc Bộ Tư lệnh Bảo đảm giao thông quân khu. Các đơn vị vận tải thô sơ được huy động với số lượng lớn để vận chuyển trên các cung ngắn, hỗ trợ cho cơ giới đưa nhanh hàng vào chiến trường.

Như vậy, trong những năm 1965-1968, lực lượng vận tải quân sự trên địa bàn Quân khu IV đã có bước phát triển mới, gồm 6 binh trạm, 7 tiểu đoàn xe ô tô vận tải, một đoàn ca nô và một tiểu đoàn thuyền, tổng quân số là 4.000 cán bộ, chiến sĩ, tạo thành một hệ thống vận tải vững chắc, nối liền hậu phương lớn miền Bắc XHCN với tiền tuyến lớn miền Nam, đáp ứng yêu cầu vận chuyển, chi viện cho chiến trường.

NGUYỄN THẾ VỴ