Để giảm bớt áp lực của ta trong chiến dịch Bắc Tây Nguyên, tháng 7-1949, quân Pháp chủ trương mở cuộc càn quét đánh vào hậu phương của ta ở Bắc Hoài Nhơn, trọng điểm là vùng Tam Quan-Chợ Cát. Đây là vùng trù phú, có nhà ga xe lửa, hệ thống kho tàng, xưởng sản xuất và một số cơ quan của Liên khu, lại nằm gần bờ biển thuận tiện cho việc đổ bộ và rút lui.

Khoảng một giờ sáng 20-7-1949, quân Pháp chia làm ba mũi, có tàu chiến yểm trợ bất ngờ đổ bộ vào vùng biển Bắc Hoài Nhơn. Mũi chủ yếu khoảng một tiểu đoàn vượt Quốc lộ 1 lên chiếm Chợ Cát. Mũi thứ hai gồm một đại đội đổ bộ lên Vĩnh Tuy, chiếm đèo Bình Đê, rồi thọc vào ga Chương Hòa. Phối hợp với hai gọng kìm phía nam và phía bắc, mũi thứ ba đổ bộ lên cửa biển Thiện Chánh, Trường Xuân, hình thành mũi tiến công chính diện chọc thẳng lên ga Tam Quan.

Ngay khi địch đổ quân, các đài quan sát của ta đã theo dõi báo động chiến đấu. Riêng tại Chợ Cát, bộ đội huyện và du kích xã Hoài Hảo đã chặn đánh địch, do lực lượng mỏng, vũ khí thiếu nên phải rút vào vị trí an toàn. Để tiếp ứng cho quân dân xã Hoài Hảo, Tiểu đoàn 50 chủ lực Liên khu V điều động Đại đội 51, đánh địch tại Chợ Cát. Cuộc chiến đấu diễn ra quyết liệt từ 15 giờ đến 17 giờ. Tuy lực lượng ta ít hơn địch, song bằng sự dũng cảm, Đại đội 51 đã đánh cho tiểu đoàn địch phải tháo chạy, rút về co cụm ở ga Tam Quan. Đêm 20-7, ta sử dụng pháo 75mm và súng cối 81mm tập kích vào sở chỉ huy và cụm quân địch tại ga Tam Quan, gây cho chúng những tổn thất nặng nề.

Bị ta bám đánh liên tục, sáng 21-7-1949, địch dùng pháo bắn vào xung quanh ga Tam Quan và hai bên đường đi Thiện Chánh để yểm trợ cho cuộc rút lui. Trên đường rút, địch bị du kích ta chặn bám đánh, tiêu diệt nhiều tên. Trận Chợ Cát-Tam Quan kết thúc thắng lợi, ta đã tiêu diệt gần 200 tên địch, bắn rơi và phá hủy hàng chục máy bay trực thăng, bắn cháy 33 xe quân sự, bẻ gãy cuộc hành quân của địch càn quét đánh phá vùng tự do ven biển của ta.

Thụy Biên