QĐND - Hơn 40 năm sau những trận đánh ác liệt thời chống Mỹ trên chiến trường Bình Định, chúng tôi - những cựu chiến binh (CCB) Sư đoàn 3 Sao Vàng của Quân khu 5 trước đây có nguyện vọng thăm lại chiến trường xưa và thăm các vùng quê miền Nam mà thời chiến tranh chưa có dịp đặt chân tới. Có thể nói là chuyến đi “dối già” của đời binh nghiệp vì tất cả đều đã ở tuổi “xưa nay hiếm”. Lộ trình chuyến đi dự kiến 5000km nhưng thực tế đã đi hơn 7000km qua địa bàn Quân khu 5 và đến tận Côn Đảo, Cà Mau...

Chúng tôi khởi hành vào mờ sáng ngày 2-3-2012 tại thành phố Bắc Ninh. Trời cuối đông vẫn còn lạnh. Mưa phùn giăng màn trắng đục. Quốc lộ 1 mới nâng cấp phẳng lỳ, xe chạy êm ru. Có nhiều đường cắt ngang nhưng đã xây cầu vượt nên không ảnh hưởng mấy đến tốc độ xe chạy. Nhớ lại thời sau chiến thắng năm 1975, lần đầu tiên được trở về thăm quê, ngồi trên xe tải, Quốc lộ 1 nham nhở, gập ghềnh, xe xóc như muốn hất cả người ra hai bên, và rồi chốc chốc phải dừng lại xếp hàng chờ qua phà vài ba tiếng đồng hồ còn được gọi là may mắn, ưu tiên lính chiến trường… Giờ đây, nhìn những cây cầu đồ sộ, những đoạn đường cao tốc 4 làn, 6 làn xe có dải phân cách bằng cây cảnh hoặc trụ bê tông gắn chất phản quang mà thấy tự hào với đất nước đổi thay.

Tìm dấu tích đồng đội ở hốc đá đồi Tân Thanh. Ảnh: Hồng Nguyễn

Bình Định là một trong những điểm dừng chân chính của chuyến đi. Đây là vùng đất đã thấm máu hàng vạn cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 3 chúng tôi trong 10 năm đánh Mỹ (1965 - 1975). Tình cảm của quân dân Bình Định đối với Sư đoàn 3 Sao Vàng đã được sử sách lưu lại bằng lời nói của đồng chí Tô Đình Cơ, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định năm 1984: “Tình cảm ấy như thịt liền thịt, da liền da, máu hòa trong máu không bao giờ nhạt phai”. Quả đúng như vậy.

Đồng chí Hai Thiện, Bí thư Tỉnh ủy Bình Định đang công tác ở Thành phố Hồ Chí Minh nghe điện báo có Đoàn CCB của Sư đoàn 3 vào thăm, thế là vội vàng thu gọn chương trình làm việc để về tiếp chúng tôi. Anh chân tình bộc bạch: “Có thể nói, mỗi thước đất ở Bình Định đều thấm máu cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 3 Sao Vàng. Huyện nào, xã nào cũng lập tờ trình đề nghị tỉnh xếp hạng di tích. Đến nay, toàn tỉnh đã có 99 di tích được xếp hạng, trong đó có hơn 10 di tích liên quan đến chiến công của Sư đoàn Sao Vàng”.

Qua thông tin của một số nhân chứng, ở khu vực suối Đá Bàn (huyện Phù Mỹ) và đồi Tân Thanh (núi Bà, huyện Phù Cát), thỉnh thoảng sau mỗi trận mưa lớn lại có những mảnh hài cốt của liệt sĩ trôi dạt ra, anh em chúng tôi bàn nhau, nhân chuyến đi này hãy đến tận nơi xem sự thể thế nào để tìm cách giải quyết. Trời đầu hè nắng gắt, từ Quy Nhơn đi Tân Thanh hơn 50km, đi suối Đá Bàn hơn 60km, chúng tôi khăn gói lên đường.

Khu đồi Tân Thanh nay thuộc xã Cát Khánh, tháng 6-1968 là một trận địa tác chiến bất cân lực lượng giữa cơ quan Trung đoàn 12 với lính đánh thuê Nam Triều Tiên. Phía ta chỉ mấy chục người, trang bị chủ yếu là súng ngắn, lựu đạn và một số AK47 hoặc súng trường CKC. Phía địch có hàng trăm tên được máy bay, pháo binh trực tiếp chi viện. Chúng dùng cả súng phun lửa, súng hỏa tiễn vác vai để bắn phá. Cơ quan Trung đoàn 12 đang trên đường rút lui thì trời sáng, phải tạt vào đồi Tân Thanh trú tạm. Địch phát hiện dấu vết liền tổ chức vây đánh. Cán bộ, chiến sĩ ta dựa vào các gộp đá và gốc cây để chiến đấu và đã đánh tới người cuối cùng… Khi chúng tôi tới Tân Thanh thì ở đây đã là những vườn cây bạch đàn xanh tốt. Bố con ông Thinh (gia đình quản lý khu vườn rừng) kể rằng: Đúng là ngày được giao đất trồng rừng, khi phát cây, thỉnh thoảng có thấy mảnh xương người, đoán là của anh em bộ đội nên đã báo với chính quyền cho thu gom, đưa vào nghĩa trang. Hiện còn vài mộ đã có người nhận, chờ ngày hồi hương. Còn xương cốt vương vãi mấy năm nay không thấy nữa. Mấy anh em chúng tôi chia nhau tìm trong các hốc đá cũng không phát hiện được dấu vết gì. Mọi người chỉ biết thắp nén hương lên nấm mộ được bà con đắp bằng đá và cầu cho linh hồn các đồng đội đã hy sinh được siêu thoát.

Tại suối Đá Bàn, sau khi không tìm được dấu tích gì của đồng đội, chúng tôi thành kính thắp hương trước tấm bia do tỉnh Bình Định đã xây dựng bên bờ suối rồi đi tìm gặp ông Trần Đình Hào ở thôn Chánh Giáo, xã Mỹ An, nguyên là Xã đội trưởng xã Mỹ An thời bấy giờ. Ông kể rằng, sau Mậu Thân 1968, Sư đoàn Sao Vàng thiếu quân số nghiêm trọng. Một hôm có đoàn tân binh bổ sung cho Trung đoàn 2 đi ngang qua Mỹ An thì trời sáng phải tạt vào suối Đá Bàn vốn là hậu cứ của trung đoàn trước đó. Do chưa có kinh nghiệm cư trú vùng sâu, các chiến sĩ mới đã sơ suất phơi phóng khi tắm giặt bị bọn biệt kích Mỹ phát hiện. Chúng dùng 6 trực thăng đổ quân và cho 8 chiếc xe tăng tới bao vây. Thủ đoạn chủ yếu là dùng bom, pháo đánh phá toàn bộ hang đá dọc suối rồi cho bộ binh tiến vào. Chúng đánh liên tục hàng chục ngày đêm. Bộ đội ta bị sập hang và hy sinh bởi hơi độc do bọn Mỹ phun vào, chỉ còn vài người sống sót. Sau năm 1975, khi xây dựng đập thủy lợi Đá Bàn, người dân phát hiện một số xương cốt liệt sĩ đã gom lại đưa vào nghĩa trang. Theo đồng chí Đinh Bá Lộc, nguyên Chính trị viên Tỉnh đội Bình Định trong kháng chiến chống Mỹ thì số anh em hy sinh lần đó chủ yếu là tân binh từ miền Bắc mới đưa vào và một số thanh niên thôn Mỹ Thắng vừa xung phong nhập ngũ vào Sư đoàn Sao Vàng. Vì là tân binh chưa được bàn giao và người giữ sổ sách cũng hy sinh nên không ai biết được danh tính các liệt sĩ. Tỉnh Bình Định đã mời nhà ngoại cảm Phan Thị Bích Hằng về Đá Bàn để “gặp” linh hồn các liệt sĩ. Ngay sau đó, UBND tỉnh Bình Định đã cho xây ngay một tấm bia trang trọng bên cạnh bờ suối Đá Bàn và năm 2010 lại quyết định đầu tư 5 tỷ đồng xây dựng một tòa tháp cạnh hồ Đá Bàn để tri ân các liệt sĩ. Ban Quản lý di tích lịch sử tỉnh còn cho biết, từ năm 2010 đến nay, tỉnh Bình Định đã xây xong Nhà bia liệt sĩ trên đường 19 và đầu tư gần một tỷ xây dựng Nhà bia ở khu đồi Đệ Đức – những nơi đã ghi chiến công oanh liệt của Sư đoàn 3 Sao Vàng trong đánh cắt giao thông và trong Chiến dịch tiến công tổng hợp Xuân 1972. Ban Quản ly di tích cũng hoàn thành dự án trùng tu, tôn tạo Khu mộ tập thể của cán bộ chiến sĩ Tiểu đoàn 6, Trung đoàn 12 ở thôn Phương Danh Nam với kinh phí 1,5 tỷ đồng. Chuẩn bị kỷ niệm ngày 27-7 năm nay, tất cả các nghĩa trang liệt sĩ trong tỉnh đều được tu sửa chỉnh trang đẹp đẽ.

Những nghĩa cử trên đã nói lên tấm lòng của lãnh đạo và nhân dân tỉnh Bình Định đối với những hy sinh to lớn của đồng chí, đồng bào để giành độc lập tự do, là biểu hiện cụ thể của đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, là việc làm thiết thực trong học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.

Là những người lính của Sư đoàn 3 Sao Vàng vốn tâm huyết với nghĩa tình đồng đội, chúng tôi thực sự cảm kích và thấy ấm lòng trước những quan tâm của lãnh đạo tỉnh Bình Định đối với những người có công, trong đó có liệt sĩ của Sư đoàn Sao Vàng.

Nguyễn Văn Tích, Đại tá, CCB Sư đoàn 3 Sao Vàng