Gãy xương đòn là loại gãy xương thường gặp ở đơn vị huấn luyện, vì xương đòn mảnh lại cong như chữ S dễ gãy trong chấn thương trực tiếp cũng như gián tiếp khi độ cong đó tăng lên quá mức và thường gãy ở đoạn giữa chỗ xương cong vòng ra trước. Nguyên nhân trực tiếp do va chạm thẳng vào xương đòn, trong chiến tranh do đạn thẳng hoặc mảnh phá gây nên gãy hở; do chấn thương gián tiếp như ngã đập xuống đất, xương đòn bị tăng độ cong quá mức và bị gãy, thường là gãy kín (có khi gãy hở vì mảnh nhọn xương chọc thủng da…). Đau là triệu chứng đầu tiên, bệnh nhân phải lấy tay lành đỡ lấy khuỷu tay đau, đầu nghiêng về bên gãy, không cử động khớp vai. Có thể nhìn thấy sưng tại ổ gãy, có khi đầu xương chọc ra ngoài hoặc máu và dịch tủy chảy ra; sờ ổ gãy, bệnh nhân đau chói, có khi có cảm giác lạo xạo xương. So với bên lành, vai ở bên gãy xương đòn ngắn và thấp hơn.

Xử trí tình huống này ở tuyến quân y đại đội cần cố định tạm thời bằng băng số 8, tiêm thuốc giảm đau, nếu gãy hở phải băng bó vết thương bằng băng vô khuẩn. Tuyến quân y tiểu đoàn kiểm tra, băng bó cố định, có thể tiêm giảm đau, rồi chuyển về tuyến sau. Tuyến quân y trung đoàn có thể tiến hành nắn chỉnh cố định (những trường hợp bị thương dễ nắn) trường hợp gãy di lệch phức tạp, gãy hở chuyển về tuyến bệnh viện, cần có chuyên khoa để điều trị. Gãy xương đòn là loại gãy xương dễ liền, đa số không để lại di chứng gì về cơ năng đáng kể dù hai đoạn có chồng lên nhau, thậm chí có trường hợp không nắn, không cố định vẫn liền xương. Thời gian liền xương đòn khoảng 3-4 tuần. Tuy nhiên, nếu không điều trị hoặc điều trị không tốt có thể dẫn tới các biến chứng sau: Mảnh xương chọc phải bó mạch thần kinh dưới đòn, chọc phải đỉnh phổi… Những biến chứng này cần phải phẫu thuật, cấp cứu khẩn cấp.

Bác sĩ Thùy Ninh