QĐND Online - LTS: Tại Hội nghị Không chính thức Tư lệnh Lực lượng Quốc phòng các nước ASEAN lần thứ 10 (ACDFIM-10), tại Bru-nây (từ ngày 19-3 đến 21-3), Thượng tướng Đỗ Bá Tỵ, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam đã có bài phát biểu quan trọng về chủ đề: Kinh nghiệm trong việc phát triển Quân y, góp phần nâng cao sức khỏe nhân dân, giải quyết các vấn đề môi trường, hỗ trợ các hoạt động nhân đạo và cứu trợ thảm hoạ. Báo Quân đội nhân dân xin trân trọng giới thiệu toàn văn bài phát biểu của Thượng tướng Đỗ Bá Tỵ, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam.

…

Thay mặt Đoàn đại biểu quân sự cấp cao Quân đội Nhân dân Việt Nam, tôi bày tỏ lời cảm ơn đến Chính phủ, Quân đội Hoàng gia Bru-nây và cá nhân Ngài Tư lệnh Các lực lượng vũ trang Hoàng gia Bru-nây, đã tạo điều kiện cho tôi cùng các thành viên trong đoàn tới thăm đất nước Bru-nây tươi đẹp và tham dự Hội nghị quan trọng này. Tôi cũng chân thành cảm ơn sự đón tiếp trọng thị và chu đáo của Quân đội Hoàng gia Bru-nây đã dành cho Đoàn Việt Nam trong những ngày vừa qua.

Thượng tướng Đỗ Bá Tỵ, Tổng Tham mưu trưởng QĐND Việt Nam phát biểu tại Hội nghị Không chính thức Tư lệnh Lực lượng Quốc phòng các nước ASEAN lần thứ 10 (ACDFIM-10). Ảnh: KIM LÂN.

Trong năm qua, tình hình thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, nhanh chóng và khó lường. Khu vực châu Á-Thái Bình Dương và Đông Nam Á nhìn chung vẫn giữ được hòa bình và ổn định, các nền kinh tế tiếp tục duy trì tăng trưởng, các cơ chế đối thoại, hợp tác ngày càng được tăng cường và phát triển. Tuy nhiên, khu vực cũng đang phải đối phó với những thách thức an ninh đang nổi lên, đặc biệt là các thách thức an ninh phi truyền thống với tính chất phức tạp, khó lường, khó dự báo và gây hậu quả nghiêm trọng đối với các quốc gia và khu vực, bao gồm an ninh biển, khủng bố, những hệ lụy của biến đổi khí hậu như thiên tai, bệnh dịch, lũ lụt, hạn hán vẫn đang thường xuyên xảy ra và ngày càng sâu sắc. Những tác động này đang ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân trong khu vực của chúng ta. Chủ đề của hội nghị lần này do nước chủ nhà lựa chọn: “Cùng nhau bảo vệ người dân và tương lai của chúng ta”, tôi cho rằng là phù hợp và sát với mục tiêu mà cộng đồng ASEAN chúng ta đang hướng tới vào năm 2015, một cộng đồng chia sẻ, gắn kết và hướng tới người dân. Trên cơ sở đó, tôi mong muốn chia sẻ cùng với đồng nghiệp về lĩnh vực quân y. Hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa là hai lĩnh vực có liên quan trực tiếp đến người dân. Quân đội Nhân dân Việt Nam cũng đã có được những bài học kinh nghiệm trong lĩnh vực này, đã và đang đóng góp tích cực vào đảm bảo ổn định đời sống vật chất và tinh thần cho quân nhân và nhân dân chúng tôi.

Cũng như nhiều quốc gia khác ở khu vực Đông Nam châu Á, Việt Nam có thời tiết khí hậu phức tạp, mỗi năm có hàng chục cơn bão, lốc xoáy, lũ lụt; những năm gần đây, có những dịch bệnh diễn biến phức tạp như bệnh sốt xuất huyết (tăng số ca bệnh nặng, tăng số ca bệnh tử vong), nhiều dịch bệnh nguy hiểm mới, lạ xuất hiện như: SARS, cúm A H5N1/H1N1, dịch bệnh tái nguy hiểm như lao kháng thuốc, sốt rét kháng thuốc; chưa kể dịch bệnh chưa xác định được nguyên nhân rõ ràng. Bên cạnh dịch bệnh, tình hình thiên tai vẫn xảy ra thường xuyên, đã có một số vụ thảm hoạ như: Sập cầu, sập hầm lò, cháy nổ...

Với quy mô dân số gần 90 triệu người, nhu cầu khám chữa bệnh, chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân ngày càng tăng; những vấn đề môi trường sống bị đe doạ, biến đổi khí hậu toàn cầu đã tác động đến nhiều nước, trong đó có Việt Nam là một trong những nước chịu ảnh hưởng nặng nề, đòi hỏi quân đội cùng tham gia giải quyết.

Đoàn Đại biểu QĐND Việt Nam dự hội nghị. Ảnh: KIM LÂN.

Lực lượng quân y chiếm khoảng 10% tổng số cán bộ, nhân viên y tế của cả nước và trên 5% quân số của quân đội. Đây là lực lượng có khả năng cơ động nhanh và có nhiều kinh nghiệm khắc phục về mặt y tế trong các tình huống khẩn cấp, được tổ chức thành hệ thống chặt chẽ dưới sự chỉ đạo của Cục Quân y (trực thuộc Bộ Quốc phòng) trên các mặt công tác chủ yếu: Sẵn sàng chiến đấu và ứng phó các tình huống bất thường; săn sóc điều trị quân nhân ốm; phòng chống dịch bệnh; đào tạo nghiên cứu; quan hệ quốc tế về quân y; bảo đảm thuốc và trang bị; dân số và gia đình; y học cổ truyền; kết hợp quân dân y.

Trong những năm qua, các bệnh viện quân đội đã được quan tâm đầu tư cả về cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực có chất lượng và trang thiết bị y tế hiện đại. Hiện nay, quân đội có trên 30 bệnh viện, với tổng số khoảng 12 nghìn giường bệnh, trong đó có 1 bệnh viện hạng đặc biệt trong tổng số 4 bệnh viện đặc biệt của cả nước. Trong thời gian tới chúng tôi sẽ đầu tư phát triển thêm từ 1 đến 2 bệnh viện hạng đặc biệt. Viện Bỏng Quốc gia do quân đội quản lý là bệnh viện tuyến cuối của cả nước về chuyên ngành điều trị bỏng, là lực lượng chủ yếu giải quyết các sự cố cháy nổ gây bỏng lớn. Ngoài nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe bộ đội và nhân dân, ngành Quân y đã tiên phong trong một số lĩnh vực khoa học y học hiện đại tầm cỡ quốc gia, điển hình là lĩnh vực ghép tạng, các ca ghép tạng đầu tiên tại Việt Nam đều được tổ chức tại bệnh viện quân đội: Ghép thận (1992), ghép gan (2003), ghép tim (2010).

Với vai trò và năng lực của ngành Quân y, Chính phủ Việt Nam đã đề ra chương trình kết hợp quân - dân y (phối hợp hoạt động giữa Bộ Y tế và Bộ Quốc phòng) trong công tác bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ nhân dân. Đã xây dựng mô hình Cục trưởng Cục Quân y kiêm nhiệm Thứ trưởng Bộ Y tế, cử cán bộ cao cấp Quân y làm đặc phái viên tại Bộ Y tế. Theo đó, các cơ sở y tế của quân đội đã tích cực tham gia khám bệnh, chữa bệnh, cấp cứu cho nhân dân. Tính chung số lượng bệnh nhân là nhân dân đến chữa bệnh tại các cơ sở y tế của quân đội chiếm trên 60%. Hằng năm, các thầy thuốc quân y tại các bệnh viện, bệnh xá đã khám bệnh cho trên 3 triệu người, số người được nằm viện điều trị trên 1 triệu bệnh nhân, cấp cứu trên 100 nghìn bệnh nhân, phẫu thuật cho trên 200 nghìn bệnh nhân.

Quân y đã tham gia tích cực vào việc củng cố hệ thống y tế cơ sở, trong 10 năm gần đây; đã củng cố toàn diện được gần 400 trạm y tế quân dân y và trên 800 trạm y tế quân dân y được củng cố theo từng mặt hoạt động. Như vậy, tổng số trạm y tế tuyến xã mà quân đội thông qua Chương trình kết hợp quân - dân y đã thực hiện chiếm gần 10% tổng số trạm y tế xã, phường trong toàn quốc; trong đó trên 70% số trạm được thực hiện tại vùng sâu vùng xa, biên giới, biển đảo.

Tại vùng sâu, vùng xa, khu vực còn nhiều khó khăn lực lượng quân y đã phối hợp với y tế địa phương chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân. Tại những khu vực này, người dân hầu hết là đồng bào dân tộc thiểu số, kiến thức về tự phòng bệnh còn hạn chế; Quân y đã cùng chính quyền địa phương tổ chức tuyên truyền, giáo dục cho họ về ý thức phòng bệnh, vệ sinh môi trường, thực hiện chính sách về dân số, kế hoạch hoá gia đình và tổ chức tư vấn, khám chữa bệnh cho đồng bào.

Quân y Việt Nam đã tham gia tích cực vào công tác phòng chống dịch bệnh. Năm 2003, trong phòng chống dịch SARS, đã tổ chức phát hiện cách ly kịp thời, tổ chức khử trùng, tẩy trùng ổ dịch, không để dịch bệnh lây lan, khống chế thành công dịch bệnh, được Tổ chức Y tế thế giới đánh giá cao; năm 2009, đại dịch cúm A (H1N1) xuất hiện và lây lan nhanh, diễn biến bất thường ảnh hưởng đến nhiều nước trong đó có Việt Nam; các biện pháp đồng bộ trong phòng chống dịch đã được triển khai, dịch bệnh đã được khống chế kịp thời. Hiện nay, chúng tôi xây dựng mô hình 7 bệnh viện dã chiến truyền nhiễm khu vực, sẵn sàng triển khai khi có tình huống dịch bệnh bất thường.

Bên cạnh việc tham gia tích cực và có hiệu quả vào các hoạt động bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ nhân dân, góp phần quan trọng thực hiện những chỉ tiêu kinh tế-xã hội của đất nước; Quân y chúng tôi còn tham gia vào giải quyết các vấn đề môi trường và hỗ trợ nhân đạo:

Về việc giải quyết nạn nhân nhiễm chất độc da cam: Hỗ trợ Làng Hữu nghị (nơi nuôi dưỡng, chăm sóc và điều trị các quân nhân và gia đình quân nhân bị nhiễm chất độc da cam); xây dựng hai Trung tâm tiêu độc; la-bô xác định nồng độ Dioxin trong cơ thể tại Học viện Quân y; xây dựng Trung tâm chăm sóc điều trị cho đối tượng nhiễm chất độc da cam nghèo (tại Viện Y học Phóng xạ và Ung bướu Quân đội).

Quân đội tham gia tích cực trong hoạt động hiến máu tình nguyện. Mỗi năm các bệnh viện quân y thu gom được hàng chục nghìn lít máu, trong đó hơn 95% từ các quân nhân tình nguyện hiến máu. Tổng số máu thu được đã sử dụng điều trị cho bệnh nhân là nhân dân (chiếm trên 90% số máu thu gom được). Như vậy, Quân đội đã luôn chia sẻ những khó khăn với ngành Y tế trong sự nghiệp chăm sóc sức khoẻ nhân dân.

Quân y cũng đã tham gia tích cực trong giải quyết các vấn đề về môi trường khắc phục hậu quả bão lũ, sập hầm lò, lở đất, phòng chống cháy rừng. Trong 5 năm gần đây, lực lượng quân đội đã kịp thời điều động 358 lượt tổ quân y và hàng vạn luợt quân nhân cùng cơ số thuốc phòng chống bão lụt và hoá chất các loại đến vùng bị bão lụt, phối hợp với địa phương trực tiếp chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ cho nhân dân, vệ sinh môi trường, vệ sinh nguồn nước, phòng chống dịch bệnh. Nhìn chung, đã cấp cứu trên 3 nghìn lượt người, khám bệnh cấp thuốc cho hơn 80 nghìn lượt người, phun hoá chất vệ sinh môi trường trên 5 triệu m2, xử lý làm sạch nguồn nước giúp người dân sớm ổn định cuộc sống.

Trong cứu trợ thảm họa, Quân y là một trọng những lực lượng nòng cốt của Quân đội. Công tác bảo đảm y tế trong các tình huống khẩn cấp được Chính phủ và các bộ, ngành đặc biệt quan tâm. Chính phủ Việt Nam cho phép thành lập hệ thống tổ chức điều hành các hoạt động bảo đảm y tế trong các tình huống khẩn cấp. Cơ quan thường trực của Uỷ ban Quốc gia Tìm kiếm cứu nạn đặt tại Bộ Quốc phòng. Công tác điều phối hoạt động trong cứu trợ thảm hoạ được thực hiện theo quy chế của Chính phủ, các cơ quan liên quan phối hợp với với lực lượng quân đội đảm nhiệm. Khi có tình huống bất thường, Bộ Quốc phòng điều động lực lượng quân đội, phương tiện quân sự, cùng lực lượng quân y đến cứu hộ, cứu nạn.

Qua hoạt động thực tiễn, chúng tôi rút ra được một số bài học chủ yếu sau:

Cần chú trọng xây dựng kế hoạch đối phó với từng tình huống cụ thể; phát huy phương châm 4 tại chỗ: chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện tại chỗ và hậu cần tại chỗ;  

Để lực lượng Quân y có thể hoàn thành nhiệm vụ là lực lượng cơ động nhanh nhất, hiệu quả nhất trong xử trí các tình huống khẩn cấp, cần thường xuyên tổ chức huấn luyện các phân đội quân y, triển khai diễn tập và nghiên cứu về lĩnh vực bảo đảm y tế trong các tình huống khẩn cấp.

Chú trọng kết hợp giữa lực lượng tại chỗ với lực lượng từ nơi khác cơ động tới trong giải quyết các tình huống ở quy mô lớn, quy mô vừa.

Xây dựng cơ chế phối hợp Quân - Dân y một cách hiệu quả: Dự án kết hợp Quân y nằm trong chương trình mục tiêu Quốc gia y tế, Cục trưởng Cục Quân y là Phó trưởng ban Điều hành Dự án (có thể kiêm nhiệm Thứ trưởng Bộ Y tế), phát huy vai trò của Cán bộ Quân y biệt phái tại Bộ Y tế.

Quân y Việt Nam cũng đã và đang chú trọng mở rộng hợp tác quốc tế với quân y các nước trong và ngoài khu vực, trên cơ sở song phương và đa phương để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, chuyên môn trong lĩnh vực y học. Chính vì vậy, chúng tôi đã đề xuất quân y là một trong năm lĩnh vực hợp thiết thực trong khuôn khổ ADMM+ vào năm 2010, thiết lập Hội nghị những người đứng đầu Quân y các nước ASEAN lần thứ nhất vào năm 2010 và đăng cai tổ chức hội nghị lần đầu tiên vào năm 2011; cũng như đang tích cực chuẩn bị tổ chức giao lưu bác sỹ quân y trẻ ASEAN năm 2013, cùng với các nước ADMM+ tổ chức diễn tập hỗ trợ nhân đạo, cứu trợ thảm họa và quân y vào tháng 6-2013 tại Bru-nây. Trong thời gian tới, lực lượng Quân y chúng tôi luôn sẵn sàng tăng cường hợp tác hơn nữa với lực lượng quân y các nước ASEAN cũng như quân y các nước ngoài khu vực để nâng cao năng lực của lực lượng quân y chúng ta trong đối phó với các thách thức an ninh của khu vực, bảo đảm đời sống của nhân dân, góp phần vào xây dựng Cộng đồng ASEAN thực sự hướng tới người dân và phồn thịnh./.