Mới đây, tại hội thảo “Phòng ngừa thất thoát tiền chất trong ngành công nghiệp hóa chất” được tổ chức ở Thành phố Hồ Chí Minh, lãnh đạo Bộ Công an nhận định: Tiền chất ma túy, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần là một nguy cơ tiềm tàng phát sinh ma túy tổng hợp, nếu không có biện pháp quản lý chặt chẽ.

Sơ hở trong quản lý

Theo lãnh đạo Tổng cục Cảnh sát (Bộ Công an), trên phạm vi cả nước, trong năm 2007, cơ quan chức năng đã điều tra, bắt giữ 10.044 vụ với hơn 14.000 đối tượng, thu 160kg hê-rô-in, 63kg thuốc phiện. Đáng chú ý là đã thu giữ gần 30.000 viên cùng 666 gam ma túy tổng hợp, 4,5kg tân dược gây nghiện, 7.500kg tiền chất gồm tinh dầu xá xị, 5.750 gam ephedrine. Đầu năm 2008, Công an thành phố Hải Phòng phá một chuyên án, bắt 10 đối tượng, thu gần 7kg hóa chất dùng để pha trộn với ma túy tổng hợp, 14,37kg (tương đương khoảng 70.000 viên) ma túy tổng hợp.

Cuối tháng 5-2008, kiểm tra lô hàng nhập khẩu tại Chi cục Hải quan cửa khẩu Sài Gòn, theo khai báo của Công ty Dược liệu trung ương I gồm 16.653kg tinh dầu xá xị, trị giá hơn 105.000 USD. Số hàng này mua của Công ty Winco (Cam-pu-chia) sau đó sẽ chuyển cho một khách hàng ở nước khác. Tuy nhiên, qua kết quả giám định mẫu, lô hàng này không phải tinh dầu xá xị mà là một loại hợp chất có tên gọi là Safrole - một chất không thể thiếu trong quá trình sản xuất, điều chế ma túy. Công ty Dược liệu trung ương I lý giải rằng, họ đã làm theo thông lệ: Việc tạm nhập tái xuất tinh dầu xá xị chỉ cần xin phép Bộ Công thương chứ không biết rằng các công đoạn xuất nhập khẩu, vận chuyển, thậm chí kể cả mua bán loại hóa chất này phải xin phép các cơ quan khác như Bộ Y tế, Bộ Công nghiệp, Bộ Công an…

Nhiều chuyên gia cho rằng, việc quản lý tiền chất ma túy ở nước ta còn quá nhiều sơ hở. Trong khi đó, việc trang bị kiến thức, trang, thiết bị phục vụ công tác nghiên cứu, phát hiện các loại tiền chất ma túy mới còn bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ.

Các lực lượng chức năng phối hợp xóa tụ điểm sử dụng ma túy tại vũ trường Friendly (Hải Phòng) cuối tháng 8-2008. Ảnh: ANH HƯNG

Theo ông Wong Hoy Yuen, đại diện Cơ quan phòng, chống ma túy và tội phạm của Liên Hiệp quốc (UNODC) khu vực châu Á - Thái Bình Dương, do chi phí sản xuất, vận chuyển và giá bán của nhiều loại ma túy tổng hợp thấp hơn nhiều so với các loại ma túy làm từ thảo mộc nên việc sử dụng, cung cấp ma túy tổng hợp bất hợp pháp tăng nhanh và có xu hướng tiếp tục gia tăng trong thời gian tới. Khả năng chặn bắt của các lực lượng chức năng đã dần được nâng cao, nhưng cần phải tập trung phòng ngừa thất thoát tiền chất từ các hoạt động thương mại hợp pháp, nhất là ở các công ty hóa chất, ngành dược… Hiện nay, khi các dạng ma túy truyền thống bị kiểm soát chặt chẽ, bọn tội phạm đã và đang chuyển hướng sang tận dụng các dạng hóa chất thông thường sử dụng trong nền kinh tế dưới dạng mua bán nội địa trong ngành hóa chất…

Thượng tá Phạm Đình Cửu, Phó trưởng phòng Theo dõi công tác thi hành pháp luật phòng, chống ma túy (Ủy ban Quốc gia PCTP ma túy), cho biết: Bọn tội phạm thường lợi dụng công ty khác, hoặc tạo công ty giả để buôn bán tiền chất, sửa đổi chứng từ, mã số tiền chất, khối lượng, nồng độ… trong khi các nhà cung cấp không biết rằng các loại tiền chất phục vụ cho quốc kế dân sinh đã bị lợi dụng để sản xuất ma túy bất hợp pháp. Cho đến nay, tuy các lực lượng chức năng chưa phát hiện việc thất thoát tiền chất đưa vào sản xuất ma túy, nhưng đã có hành vi thu gom tiền chất để buôn bán, vận chuyển ra nước ngoài. Mặt khác, hằng năm số lượng các đơn vị xuất, nhập khẩu, sử dụng, buôn bán tiền chất tăng nhanh ở Việt Nam (chỉ tính trong 6 tháng đầu năm 2008, cả nước có hơn 300 doanh nghiệp, đơn vị tham gia hoạt động xuất, nhập khẩu tiền chất với số lượng được cấp phép là 1.963.141 tấn và 2.442.470 lít, tăng 12% so với cùng kỳ năm trước).

Phát hiện, kiểm soát những đơn hàng nghi vấn

Theo số liệu của Bộ Công Thương - cơ quan được giao quản lý, cấp giấy phép xuất nhập khẩu tiền chất cho khối các doanh nghiệp - trong hai năm 2006 và 2007, Bộ đã cấp giấy phép xuất, nhập khẩu tiền chất sử dụng trong lĩnh vực công nghiệp khoảng 400 lần cho gần 250 đơn vị. Công tác quản lý tiền chất sử dụng trong lĩnh vực công nghiệp đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, theo ông Phạm Ngọc Thảnh, chuyên viên cao cấp Bộ Công Thương, trong số 40 loại tiền chất thuộc danh mục các chất ma túy và tiền chất được Chính phủ quy định, có 24 loại do Bộ Công Thương quản lý, cấp phép; Bộ Y tế quản lý 8 loại và còn có tới 8 loại… chưa phân công cho đơn vị nào quản lý (?). Ông Thảnh cũng cho biết, qua kiểm tra trong thời gian gần đây, một số doanh nghiệp nhận thức không đầy đủ về tiền chất, nên việc theo dõi, chống thất thoát ở các khâu xuất, nhập khẩu, lưu thông, sử dụng, lưu trữ còn nhiều bất cập. Nhiều đơn vị nhập khẩu tiền chất không chỉ bán cho đối tượng trực tiếp sử dụng mà còn bán cho các đối tượng kinh doanh trái phép khác... do đó việc kiểm soát đến khâu tiêu thụ, sử dụng cuối cùng rất khó khăn. Nhiều doanh nghiệp chưa thực hiện đúng quy định về chế độ ghi chép, báo cáo xuất, nhập, tồn kho các loại tiền chất vào các thời điểm cuối tháng 6 và cuối tháng 12 hằng năm; còn tổng hợp chung với các loại hàng hóa, vật tư khác, gây khó khăn trong công tác quản lý tiền chất…

Đại diện UNODC tại Việt Nam cho rằng, muốn mua được tiền chất để điều chế ma túy, các đối tượng mua bán ma túy bắt buộc phải xuất hiện trực tiếp hoặc gián tiếp tại các công ty hóa chất. Do vậy, cần xây dựng mối quan hệ đối tác giữa ngành công nghiệp hóa chất với các cơ quan chức năng để quản lý tiền chất đạt hiệu quả cao, và chỉ có ngành hóa chất mới có đủ điều kiện thuận lợi để giám sát các đơn đặt hàng mua tiền chất…

Công tác kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy cũng như các hoạt động mua, bán tiền chất sử dụng trong nền kinh tế không thể thực hiện tốt nếu thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý Nhà nước như công an, hải quan, quản lý thị trường, bộ đội biên phòng, cảnh sát biển…

VŨ DŨNG