Đa dạng hóa các mô hình, cách làm

Một ngày cuối tháng 4-2019, chúng tôi có mặt tại khu neo đậu tàu, thuyền đánh cá của ngư dân phường Nại Hiên Đông, quận Sơn Trà (Đà Nẵng) để chứng kiến một buổi TT, PB, GDPL do tổ công tác của Bộ tư lệnh Vùng CSB 2 thực hiện. Tại đây, cùng với việc TT, phát tờ rơi, thông báo một số nội dung, quy định mới của Nhà nước cũng như của một số nước trong khu vực quy định về khai thác, đánh bắt thủy sản trên vùng đánh cá chung, cán bộ, chiến sĩ trong tổ TT, PB, GDPL của Bộ tư lệnh Vùng CSB 2 còn tặng cờ Tổ quốc và giúp ngư dân trên các tàu kiểm tra lại hệ thống phao cứu sinh, tủ thuốc, dụng cụ cứu thương trên các tàu.

Trao đổi với ông Nguyễn Huy Bình, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Nại Hiên Đông, chúng tôi được biết, từ nhiều năm qua, đội tàu, thuyền đánh bắt xa bờ của phường Nại Hiên Đông chưa hề có tàu, thuyền nào đánh bắt vi phạm lãnh hải nước khác. Để có được kết quả như trên, theo ông Nguyễn Huy Bình: “Tất cả đều bắt đầu từ sự vào cuộc nhiệt tình của cán bộ, chiến sĩ Bộ tư lệnh Vùng CSB 2 làm nòng cốt trong TT, PB, GDPL để cả hệ thống chính trị của phường và cả nghiệp đoàn nghề cá lẫn trung đội dân quân biển của phường cùng vào cuộc. Ngay từ năm 2013, khi Chính phủ vừa ban hành đề án “Tăng cường, phổ biến giáo dục pháp luật cho cán bộ, nhân dân vùng biên giới, hải đảo”, các đồng chí CSB đã thường xuyên, liên tục, kiên trì bám địa bàn, bám ngư dân để TT, giúp ngư dân hiểu, nắm bắt đầy đủ các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước; từ đó nâng cao nhận thức và trách nhiệm khi tham gia đánh bắt, vừa không vi phạm chủ quyền nước khác, vừa không sử dụng các hình thức, phương tiện đánh bắt mang tính hủy diệt, gây hủy hoại nguồn lợi thủy sản và môi trường”.

Theo Thiếu tướng Doãn Bảo Quyết, Phó chính ủy Bộ tư lệnh CSB, trên địa bàn cả nước đang có gần 128.500 tàu cá với hơn một triệu lao động thường xuyên làm ăn trên biển. Đây không chỉ là lực lượng tích cực trong phát triển kinh tế biển mà còn đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Tuy nhiên, do nhận thức của một bộ phận ngư dân về pháp luật còn hạn chế; chưa tự giác tuân thủ các quy định của pháp luật trong quá trình khai thác hải sản nên còn tình trạng ngư dân khai thác hải sản theo kiểu tận diệt, vô tình hoặc cố ý khai thác trên vùng biển thuộc chủ quyền của các nước trong khu vực. Nhận thức rõ ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng của công tác TT, PB, GDPL cho ngư dân, những năm qua, công tác TT, PB, GDPL trên địa bàn các tỉnh ven biển luôn được Đảng ủy, Bộ tư lệnh CSB quan tâm, chú trọng triển khai rộng khắp. Bằng nhiều biện pháp, mô hình, cách làm khác nhau, các cơ quan, đơn vị trong toàn lực lượng đã chủ động xây dựng kế hoạch, phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền, tổ chức hàng nghìn đợt TT, phát hàng trăm nghìn tờ rơi các loại cho ngư dân các địa phương ven biển và hải đảo. Trong đó, nổi bật là chương trình "CSB đồng hành cùng ngư dân”. Chương trình gồm nhiều hoạt động có ý nghĩa thiết thực, như tổ chức giao lưu văn nghệ, TT về biển, đảo và công tác bảo đảm an ninh, trật tự trên biển cho ngư dân; ký kết quy chế phối hợp với các địa phương ven biển, tặng quà, khám bệnh và cấp phát thuốc miễn phí cho ngư dân. Chỉ tính riêng trong năm 2018, các đơn vị trong toàn lực lượng CSB đã tổ chức in ấn, cấp phát khoảng 120.000 tờ gấp, tờ rơi; trao 9.850 cuốn sách pháp luật tới tay ngư dân. Qua đó, đã góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm cho ngư dân trong sự nghiệp bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

leftcenterrightdel
Cán bộ, chiến sĩ Bộ tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 1 phối hợp tổ chức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho ngư dân trên biển.

Kết hợp tuyên truyền với áp dụng nghiêm các chế tài

Mặc dù công tác TT, PB, GDPL cho ngư dân đã được các lực lượng, các cấp, ngành và địa phương quan tâm triển khai thực hiện, tuy nhiên, ở một số địa phương hiệu quả vẫn chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu những kiến thức cơ bản về pháp luật cho ngư dân hoạt động trên biển. Nguyên nhân một phần do môi trường làm việc của ngư dân rất khắc nghiệt, sau những chuyến đi biển trở về đất liền, ngư dân chỉ muốn nghỉ ngơi nên việc tiếp cận để GDPL là hết sức khó khăn. Số lượng tàu cá lớn, hoạt động trên vùng biển rộng, nhiều đảo phân tán xa bờ, trong khi đội ngũ báo cáo viên, TT viên của lực lượng còn mỏng. Công tác quản lý của chính quyền một số địa phương và các cơ quan chức năng hiệu quả chưa cao; chế tài xử lý chưa đủ sức răn đe. Mặt khác, hình thức TT chưa được đổi mới, báo cáo viên, TT viên còn cứng nhắc trong việc trình bày các quy định pháp luật, thiếu sự mềm dẻo, linh hoạt, chưa trình bày được những vấn đề người nghe cần nên ít gây được sự chú ý.

Theo Đại tá Trần Văn Nam, Cục trưởng cục Nghiệp vụ và Pháp luật CSB: Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác TT, PB, GDPL cho ngư dân, các cơ quan, đơn vị cần chủ động, sáng tạo trong lựa chọn những văn bản pháp luật phù hợp với tình hình của mỗi địa phương và từng nhóm đối tượng. Đặc biệt là TT cho ngư dân không vi phạm vùng biển nước ngoài để khai thác hải sản trái phép. Để làm được điều đó, các đơn vị CSB cùng với TT phải đồng thời đi đôi với việc tăng cường tuần tra, kiểm soát trong quá trình ngư dân hoạt động trên biển về chấp hành pháp luật, đồng thời vận động ngư dân lắp đặt thiết bị quan sát, định vị bằng hệ thống vệ tinh để kịp thời điều chỉnh các hoạt động trên biển khi cần thiết.

“Cấp ủy, chính quyền các địa phương ven biển cần chỉ đạo quyết liệt đối với các cấp chính quyền cơ sở phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, lực lượng chức năng tăng cường kiểm tra, kiểm soát tàu cá hoạt động khi xuất bến cũng như khi cập bến. Tiến hành thu hồi giấy phép khai thác thủy sản, chứng chỉ thuyền, máy trưởng và tạm dừng chuyển quyền sở hữu trong vòng ít nhất 6 tháng đối với các tàu cá bị nước ngoài bắt giữ khi được trả về. Không cấp giấy phép khai thác thủy sản vĩnh viễn, không cho đăng ký mới đối với các chủ tàu cá từng vi phạm vùng biển nước ngoài, bị nước ngoài bắt giữ; không cho chủ tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài đăng ký hoặc đưa ra khỏi danh sách đăng ký đóng mới tàu cá. Tiếp tục tổ chức quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc các văn bản chỉ đạo của Trung ương, đặc biệt là Chỉ thị số 689/CT-TTg ngày 18-5-2010 của Thủ tướng Chính phủ về việc ngăn chặn, giảm thiểu và chấm dứt tình trạng tàu cá và ngư dân Việt Nam khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài”, Đại tá Trần Văn Nam nhấn mạnh.

Qua tìm hiểu thực tế, chúng tôi thấy, ở nơi nào chính quyền và các lực lượng, các ngành chức năng quan tâm thì ở nơi đó tình hình chấp hành pháp luật của ngư dân có nhiều chuyển biến tích cực. Cụ thể, tại TP Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam, liên tục trong 4 năm (2015-2018), cả hai địa phương này đều không có tình trạng ngư dân khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài. Một trong những nguyên nhân dẫn đến kết quả trên là do chính quyền hai địa phương đã phối hợp làm rất tốt công tác TT đến ngư dân; đồng thời buộc ngư dân phải cam kết không khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài gắn với hỗ trợ và ban hành các chính sách khuyến khích phát triển thủy sản để ngư dân hưởng lợi, như: Ưu đãi vay vốn đóng tàu theo Nghị định 67 của Chính phủ; kêu gọi doanh nghiệp đồng hành với chính quyền thu mua hải sản của ngư dân đánh bắt có nguồn gốc an toàn, không vi phạm với giá cao… Những kinh nghiệm, cách làm ấy rất cần được nhân rộng ra các địa phương khác.

Bài và ảnh: MAI CHU ANH