Ngay sau khi Mỹ dựng lên "Sự kiện Vịnh Bắc Bộ", ta đã dự đoán được khả năng địch sẽ sử dụng máy bay tiến hành chiến tranh phá hoại miền Bắc. Tỉnh Nghệ An xác định TP Vinh là một trong những trọng điểm bắn phá ác liệt của đế quốc Mỹ. Để chủ động đối phó với địch, Thành ủy, Ủy ban hành chính các cấp, ngành TP Vinh lãnh đạo, chỉ đạo sơ tán hơn 1 nghìn tấn máy móc để tiếp tục sản xuất; phối hợp với các cơ quan, đơn vị bộ đội, công an vũ trang, xây dựng 15 đài quan sát, 23 điểm báo động, 92 trận địa pháo các loại, đào đắp gần 250.000m3 công sự, 24.000m giao thông hào, thành lập 20 đội rà phá bom mìn, 173 đội cấp cứu tải thương...

leftcenterrightdel
 Dân quân và nhân dân TP Vinh vận chuyển đạn cho các trận địa pháo phòng không. Ảnh tư liệu

Vào lúc 12 giờ 25 phút ngày 5-8-1964, các mục tiêu thuộc TP Vinh bị máy bay Mỹ đánh phá đầu tiên. Do chuẩn bị tốt nên quân và dân tỉnh Nghệ An không bị bất ngờ và bước vào chiến đấu, đánh trả máy bay địch được ngay. Mặc dù nhiều cơ sở kho tàng, căn cứ hậu cần-kỹ thuật, giao thông, bến cảng... bị địch đánh phá ác liệt, song lực lượng ba thứ quân của tỉnh Nghệ An đã đánh trả quyết liệt ngay từ phút đầu. Trung đoàn Pháo cao xạ 280 bảo vệ TP Vinh, cùng lực lượng công an nhân dân vũ trang, tự vệ nhà máy điện, Trường Đại học Sư phạm Vinh, Nhà máy Xay... dùng súng máy đặt trên tầng gác cao và súng trường đánh địch. Các khu phố, các xã của TP Vinh và vùng phụ cận đều đồng loạt nổ súng, nhằm vào máy bay địch. Trong trận chiến đấu đầu tiên, quân, dân TP Vinh đã bắn rơi 2 máy bay Mỹ, trong đó có chiếc máy bay đầu tiên trong số 8 chiếc bị quân dân miền Bắc bắn rơi trong ngày 5-8-1964.

Cùng với bộ đội đánh địch, tỉnh Nghệ An, TP Vinh đã huy động các lực lượng tự vệ, dân quân, công nhân, nhân dân các địa phương phục vụ chiến đấu, chữa cháy, di chuyển, phân tán hàng trăm tấn xăng vào các địa điểm dự phòng; tiếp tục di chuyển và sơ tán hàng nghìn tấn thiết bị kỹ thuật, hàng hóa các loại ra khỏi phạm vi thành phố. Bên cạnh đó, ngành giao thông vận tải chủ động, nỗ lực bảo đảm giao thông và tổ chức cho tự vệ chiến đấu. Phà Bến Thủy đã nhanh chóng phân tán 100 xe ô tô đang chờ phà và 300 hành khách đến nơi trú ẩn an toàn; đồng thời tổ chức các chuyến phà vượt sông chở 10 xe đạn tiếp tế cho các đơn vị pháo chiến đấu. Khi trận đánh vừa dứt, phà Bến Thủy tranh thủ chở 398 xe ô tô qua phà suốt đêm.

Chiến thắng ngày 5-8-1964 của quân và dân TP Vinh mở đầu cho trang sử oanh liệt của địa phương trong cuộc chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, góp phần vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

HƯƠNG NGÂN 

(theo tài liệu của Tỉnh ủy Nghệ An)