Theo trang mạng Breaking Defense, tại một hội thảo mới đây do Cơ quan Mua sắm, Công nghệ và Hậu cần (ATLA) thuộc Bộ Quốc phòng Nhật Bản chủ trì, nhiều ý kiến nhận định ngành công nghiệp quốc phòng Nhật Bản có thể mở rộng và phát triển đáng kể năng lực của mình thông qua hợp tác với các đối tác Anh và Italy trong khuôn khổ GCAP. "GCAP còn tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tương ứng của các nước tham gia chương trình theo đuổi các cơ hội hợp tác quốc tế nhằm phát triển chuỗi cung ứng, từ đó giúp ích cho các nỗ lực trong tương lai của Nhật Bản", ông Kimito Nakae, Chủ tịch Công ty JAIEC thuộc đồng sở hữu của tập đoàn Mitsubishi Heavy Industries-nhà thầu chính của Nhật Bản tham gia GCAP-và Hiệp hội các doanh nghiệp hàng không vũ trụ Nhật Bản (SJAC)-tổ chức đại diện cho lợi ích của khoảng 130 doanh nghiệp hàng không vũ trụ Nhật Bản-cho biết.

Mô hình máy bay thuộc GCAP được trưng bày tại Triển lãm Trang bị quốc phòng và an ninh Nhật Bản (DSEI JAPAN) 2025 ở thành phố Chiba (Nhật Bản), tháng 5-2025. Ảnh: Reuters 

GCAP được lãnh đạo Nhật Bản, Anh và Italy công bố hồi cuối năm 2022. Tờ The Japan Times cho biết, GCAP đánh dấu thỏa thuận phát triển công nghiệp quốc phòng đầu tiên của Nhật Bản với một quốc gia khác ngoài Mỹ. Máy bay thuộc GCAP được quảng bá là sẽ khai thác các công nghệ thế hệ mới để trở thành một trong những máy bay chiến đấu tối tân nhất thế giới. GCAP sử dụng nguồn lực từ dự án Hệ thống không chiến tương lai (còn gọi là Tempest) chung giữa Anh và Italy cũng như chương trình máy bay chiến đấu F-X của Nhật Bản. GCAP có sự tham gia của các tập đoàn lớn đến từ 3 nước, như: BAE Systems, Leonardo, Mitsubishi Heavy Industries... Nhật Bản, Anh và Italy đặt mục tiêu bắt đầu triển khai các máy bay thuộc GCAP từ năm 2035 để thay thế các máy bay Mitsubishi F-2 của Lực lượng Phòng vệ trên không Nhật Bản (JASDF) và các máy bay Eurofighter Typhoon do quân đội Anh và Italy vận hành.

Breaking Defense dẫn lời ông Tomohiro Kawada, Giám đốc phụ trách GCAP tại ATLA phát biểu tại hội thảo lưu ý rằng Nhật Bản tham gia GCAP trong bối cảnh đã 30 năm trôi qua kể từ khi tập đoàn Mitsubishi Heavy Industries hợp tác với tập đoàn Lockheed Martin (Mỹ) sản xuất máy bay Mitsubishi F-2 cho JASDF. Đến nay, "nhiều nền tảng kỹ năng" của Nhật Bản về phát triển máy bay chiến đấu đã bị mai một. Thêm vào đó, Nhật Bản đã mất không ít nhà cung cấp quốc phòng nội địa khi nhiều doanh nghiệp lớn của nước này cắt giảm quy mô hoặc rút khỏi lĩnh vực công nghiệp quốc phòng.

Trên thực tế, tờ Nikkei Asia cho biết, trong vòng hai thập niên trở lại đây, có hơn 100 doanh nghiệp Nhật Bản đã rút khỏi lĩnh vực công nghiệp quốc phòng. Ví dụ tiêu biểu phải kể đến như công ty Komatsu đã ngừng phát triển xe bọc thép hạng nhẹ vào năm 2019 hay Sumitomo Heavy Industries ngừng sản xuất súng máy vào năm 2021. Nguyên nhân chính của thực trạng trên, theo Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Washington (Mỹ), là các hợp đồng ký với Bộ Quốc phòng Nhật Bản mang lại mức lợi nhuận thấp, có khi doanh nghiệp chỉ hòa vốn. Tờ Nikkei Asia cho biết, tuy rằng Bộ Quốc phòng Nhật Bản đặt mục tiêu bảo đảm các công ty tham gia lĩnh vực công nghiệp quốc phòng đạt lợi nhuận khoảng 8% trên các hợp đồng, song con số thực tế chỉ vào khoảng 2-3%, thấp hơn nhiều so với con số 10% và có khi còn cao hơn của các "ông lớn" trong lĩnh vực này ở Mỹ và châu Âu. Thậm chí, nhiều doanh nghiệp Nhật Bản còn chịu thua lỗ do chi phí nguyên vật liệu cao và việc bàn giao sản phẩm bị chậm trễ.

Theo Viện Nghiên cứu quốc phòng và an ninh Hoàng gia Anh (RUSI), chính các rào cản xuất khẩu cũng khiến nhiều doanh nghiệp Nhật Bản tham gia lĩnh vực công nghiệp quốc phòng không mấy mặn mà. Một nguyên nhân khác được chuyên gia Yuki Tatsumi tại Trung tâm Stimson, một viện nghiên cứu có trụ sở tại Washington chỉ ra là trong một thập niên vừa qua, Chính phủ Nhật Bản tăng cường mua sắm các sản phẩm quốc phòng do nước ngoài sản xuất, từ đó làm cho ngành công nghiệp quốc phòng nội địa khó phát triển. "Thông qua GCAP, ATLA hy vọng duy trì và củng cố nền tảng của ngành công nghiệp quốc phòng Nhật Bản", ông Tomohiro Kawada nhấn mạnh.

HOÀNG VŨ

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quân sự thế giới xem các tin, bài liên quan.