Về vùng phía Bắc cửa ngõ TP Hồ Chí Minh hôm nay, đập vào mắt ta là những công trình hiện đại, những khu công nghiệp bề thế đan xen trong nhịp sống hối hả của thời CNH-HĐH.

Ký ức mùa thu năm 1945 của ông Tám Hiệu

Trở lại thị xã Long Khánh, tỉnh Đồng Nai rực rỡ cờ hoa, chào mừng kỷ niệm 61 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, tôi gặp lại ông Nguyễn Văn Sáng, tự Tám Hiệu. Ông Tám Hiệu mời tôi đến dự đám giỗ chung cho hàng trăm linh hồn vô danh. Ông là người nổi tiếng, được cả nước biết đến vì nghĩa cử cao đẹp, xây dựng nghĩa trang cho những nấm mồ cô quạnh bị chết từ mùa thu cách đây hơn 60 năm. Ông kể: Ông sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng. Bố mẹ mất sớm. Anh em Tám Hiệu phải đi ở đợ cho địa chủ nuôi thân. Sống cảnh đi ở nhục nhã trăm bề nhưng đói vẫn hoàn đói. Người anh trai của ông là Nguyễn Văn Trọng quyết chí đi theo Việt Minh hoạt động cách mạng. Anh bị địch bắt. Sau những lần tra tấn dã man không moi được lời khai nào, địch đưa anh ra xử tử rồi buộc xác anh phía sau xe ô tô kéo lê khắp phố. Cái chết của Nguyễn Văn Trọng đã thổi bùng lên khí thế đấu tranh của nhân dân Long Khánh thời đó.

Sau này khi đã làm ăn phát đạt, ông Tám Hiệu dành gần 1ha đất và hàng tỷ đồng xây dựng một khu nghĩa trang, qui tụ 131 ngôi mộ, làm nơi yên nghỉ cho những con người bị chết dưới họng súng và sự đàn áp của thực dân Pháp mà ông từng chứng kiến và những nạn nhân chết lay lắt trong nạn đói khủng khiếp năm 1945 và những thân phận nghèo khó, không đủ điều kiện để lo mồ yên, mả đẹp. Ông Tám coi đó là một nghĩa cử của đời mình đối với ký ức mùa thu năm 1945, mùa thu của tột cùng đau đớn, chết chóc và mùa thu của đỉnh cao phong trào cách mạng kháng Pháp.

Tượng đài chiến thắng Long Khánh
Ngan ngát thu nay...

Tôi đứng lặng trước tượng đài chiến thắng Long Khánh. Đây là nơi tôn vinh, kết tinh lòng yêu nước, tinh thần cách mạng của con người một vùng cửa ngõ Sài Gòn qua hai cuộc kháng chiến gian lao, anh dũng.

Không chỉ ở đô thị, đồng bào các xã vùng núi cũng đã rũ bỏ cái nghèo đói, lạc hậu, đưa nhịp sống nông thôn phát triển từng ngày. Dọc con đường liên xã rộng thênh thênh, tôi đến Hàng Gòn, xã miền núi, là nơi sinh sống lâu đời của đồng bào 6 dân tộc, trong đó người Kinh và Châu Ro chiếm đa số. Trước năm 2000, đây là địa phương nằm trong diện đặc biệt khó khăn của tỉnh Đồng Nai, phải thường xuyên nhận trợ cấp. Bằng Chương trình 135 của Chính phủ, Hàng Gòn phát triển kinh tế bằng chính sách ưu đãi và các chương trình lồng ghép. Điện, đường, trường, trạm và hệ thống các công trình thủy lợi phục vụ sản xuất được đầu tư xây dựng... Người dân Hàng Gòn bước vào cuộc “cách mạng” chuyển đổi cơ cấu vật nuôi, cây trồng. Sau 4 năm, Hàng Gòn đã vươn lên thoát khỏi xã nghèo. Những loài cây tạp hiệu quả kinh tế thấp đã được chuyển đổi bằng những giống cây trồng mới ngắn ngày, năng suất cao. Chôm chôm Thái Lan, sầu riêng hạt lép... là những loại cây ăn trái cho thu nhập cao được nông dân ưa chuộng. Vùng đồi núi thì quy hoạch, phát triển mô hình trang trại. Toàn xã hiện có 10 trang trại chăn nuôi, với tổng số đàn gia súc lên đến hơn 10.000 con. Gia đình ông Nguyễn Tám, một trong những hộ nghèo vào hàng đội sổ của xã, nay đã vươn lên khá giả nhờ phát triển chăn nuôi theo mô hình trang trại. Ở Hàng Gòn hôm nay đã xuất hiện một số gương mặt nông dân triệu phú. Họ là những người năng động, tháo vát, đi đầu trong việc áp dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất, chăn nuôi. Chủ tịch UBND xã Nguyễn Chí Thành cho biết, thu nhập bình quân đầu người trong xã đạt 5,9 triệu đồng/năm; hơn 95% số hộ đã có nhà kiên cố; chỉ còn hơn 2% hộ nghèo. Xã đang tích cực mở rộng mạng lưới dịch vụ, tiểu thủ công nghiệp, giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động.

Cùng nằm trên một trục đường với Long Khánh là huyện Xuân Lộc, địa danh nổi tiếng miền Đông Nam Bộ qua hai cuộc kháng chiến. Hiện nay Xuân Lộc là huyện điểm của tỉnh Đồng Nai về phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp hóa. Bước đột phá của Xuân Lộc là áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất, phát triển các mô hình hợp tác xã, kinh tế trang trại... Theo báo cáo của UBND huyện, thu nhập bình quân đầu người hiện nay đạt hơn 7 triệu đồng/năm, tăng gần gấp 5 lần so với năm 1991. Hàng nghìn hộ đói nghèo đã vươn lên làm ăn khá giả.

Xuân Lộc, Long Khánh, những miền quê ngút ngàn cây trái, tựa như tấm thảm xanh, dậy lên sắc thái bình yên, phồn thịnh bao bọc vùng cửa ngõ Sài Gòn ngày xưa, thành phố Hồ Chí Minh ngày nay.

Bài và ảnh: PHAN TÙNG SƠN