Bài 5: Pa Thí: Kỳ vĩ và tự hào

QĐND -  “Cầu được, ước thấy”, trong chuyến công tác tại Lào vừa qua, tôi đã được thăm đỉnh núi Pa Thí thuộc tỉnh Hủa Phăn. Nơi mà giặc Mỹ đã từng thách thức rằng: “Nếu Việt Cộng và Lào Cộng chiếm được Pa Thí thì Mặt Trời sẽ mọc ở đằng Tây và nước biển sẽ chảy vào Lào...”. Vậy mà bằng một trận chiến đấu phối hợp ăn ý giữa quân đội cách mạng Lào và quân tình nguyện Việt Nam, điều giặc Mỹ không thể ngờ tới đã xảy ra…

Thế hệ học sinh vùng Pa Thí (Hủa Phăn) hôm nay

 

Trên đường đi đến đỉnh núi Pa Thí, Đại úy Voong Púa, cán bộ Tỉnh đội Hủa Phăn đã kể cho chúng tôi nghe về trận chiến đấu quả cảm, sáng tạo của bộ đội tình nguyện Việt Nam và quân đội cách mạng Lào diễn ra tại Pa Thí gần nửa thế kỷ trước. 

Pa Thí cách biên giới Lào - Việt 24km theo đường chim bay, cách thị xã Sầm Nưa 48km theo đường chim bay và khoảng 70km theo đường ô tô. Đỉnh núi Pa Thí cao 1.768m so với mực nước biển và là một trong những đỉnh núi cao nhất của vùng Thượng Lào. Thấy được vị trí lợi hại của Pa Thí, từ những năm sáu mươi của thế kỷ trước, giặc Mỹ đã xây dựng Pa Thí một cứ điểm quân sự mạnh. Trên đỉnh Pa Thí, chúng lắp đặt một đài ra-đa hiện đại có khả năng phát hiện hoạt động lên xuống của máy bay từ tất cả các sân bay ở vùng Thượng Lào và miền Bắc Việt Nam. Với “con mắt thần” Pa Thí, tất cả đường bay của bọn giặc lái Mỹ gây tội ác ở miền Bắc Việt Nam và vùng giải phóng Bắc Lào đều được điều khiển một cách chính xác.

Để bảo vệ “con mắt thần” trên đỉnh Pa Thí, địch tổ chức một trận địa liên hoàn gồm nhiều tầng, lớp khác nhau. Gần đỉnh núi, chúng xây dựng hai sân bay trực thăng để liên tục cung cấp đạn dược, đồ ăn thức uống. Trên đỉnh núi có 4 trung đội phỉ chốt giữ cùng 19 cố vấn Mỹ. Xung quanh là các bãi mìn dày đặc, chỉ để duy nhất một lối đi lên được canh gác cẩn mật. Dưới chân núi là 15 đại đội thiện chiến phỉ Vàng Pao có sự chỉ huy của cố vấn Mỹ. 

Việc đánh căn cứ Pa Thí được quân đội cách mạng Lào và quân tình nguyện Việt Nam nghiên cứu khá kỹ lưỡng. Bộ đội đặc công của ta và của bạn tấn công theo hướng mà quân đội Mỹ không thể ngờ tới, đó là hướng vách đá dựng đứng. Sau khi chiếm được đỉnh Pa Thí, liên quân Lào - Việt lập tức chuyển sang đồng loạt tiến công các mục tiêu chủ yếu (như trạm dẫn đường, sở chỉ huy, sân bay...); sau đó chuyển sang đánh lấn các mục tiêu khác dưới sự chi viện của không quân và pháo binh. Đến trưa 11-3-1968, liên quân Lào - Việt đã làm chủ hoàn toàn căn cứ Pa Thí. Kết quả ta đã loại khỏi vòng chiến đấu 872 tên trong đó có tên thiếu tá chỉ huy trưởng và một số cố vấn, nhân viên kỹ thuật đài ra-đa, làm tan rã 3 đại đội, bắn rơi 10 máy bay, thu 300 súng, giải phóng 10 xã với hơn 10 nghìn dân. 

Đường lên đỉnh Pa Thí vô cùng khó khăn, chỉ có một lối đi an toàn duy nhất do công binh Mỹ chém vào đá tạo nên, nhưng lối đi này cũng dựng đứng, đi chệnh đường rất có thể gặp phải mìn từ chiến tranh còn sót lại. Vì thế, chúng tôi phải bám sát Đại úy Voong Púa và phải hơn 3 giờ sau, chúng tôi mới leo được lên đỉnh Pa Thí. 

Gần nửa thế kỷ đã trôi qua, Pa Thí giờ đây đã đổi thay nhiều, nhưng vết tích chiến tranh vẫn còn lại khá lớn. Khu vực đặt ra-đa của Mỹ giờ vẫn còn một số thiết bị hỏng, cạnh đó là xác một chiếc máy bay và gần như nguyên vẹn một cỗ máy đào công sự của Mỹ. Ở vị trí cao nhất của Pa Thí là khẩu súng đại liên của Mỹ, sau gần nửa thế kỷ đã hoen gỉ nhưng vẫn còn nguyên dòng chữ USA. Đứng trên độ cao gần 2000m, nhìn xuống phía dưới, tôi bỗng lạnh người. Niềm tự hào về chiến thắng, về tình hữu nghị đặc biệt Việt - Lào trào dâng trong tôi. Tại đây, phóng xa tầm mắt, có thể nhìn thấy cửa khẩu Na Mèo (Thanh Hóa), thị xã Sầm Nưa. Thế nhưng, hình ảnh của núi rừng hùng vĩ bỗng nhòe đi khi chúng tôi nghe Trung úy Bô Tha, Phó đại đội trưởng phụ trách đơn vị quân đội Lào chốt giữ tại đỉnh Pa Thí kể rằng, mảnh đất này trước kia đã thấm không ít máu của bộ đội cách mạng Lào và bộ đội tình nguyện Việt Nam. Những bãi mìn xung quanh Pa Thí cho đến thời điểm này vẫn chưa gỡ hết và rất có thể sẽ vẫn còn hài cốt của bộ đội cách mạng Lào và bộ đội tình nguyện Việt Nam… 

Đứng trên đỉnh Pa Thí hùng vĩ, tôi chợt nhớ tới lời kể của Đại tá Nguyễn Khiên, nguyên Chủ nhiệm chính trị Trung đoàn công binh 217, đơn vị đã bí mật mở đường cho bộ đội tình nguyện Việt Nam và bộ đội cách mạng Lào tiềm nhập đánh cứ điểm Pa Thí: Chỉ tính riêng từ năm 1965 đến năm 1969, Trung đoàn công binh 217 đã có hơn 500 cán bộ, chiến sĩ ngã xuống trong các trận lớn nhỏ và hơn 1000 thương binh... 

Trên đỉnh núi Pa Thí kỳ vĩ, nhớ về quá khứ đau thương và hào hùng, tôi chợt nghĩ về tương lai của đỉnh núi này mấy chục năm sau. Biết đâu, lúc đó Pa Thí sẽ là địa điểm du lịch nổi tiếng và du khách từ muôn phương sau khi thưởng lãm những hang đá nổi tiếng của “Thủ đô kháng chiến Viêng Xay” sẽ đến đây để nghe khúc ca vĩ đại của tình đoàn kết Việt - Lào.

Bài và ảnh: Đỗ Phú Thọ


Bài 1: Hủa Phăn mặn mà tình nghĩa
Bài 2: Viêng Chăn: Hiền hòa và thân thiện
Bài 3: Lắng đọng Luông Phra-băng
Bài 4: Sa-vẳn-na-khệt: Năng động và bứt phá