Người viết “Thông cáo số 1” của Quân giải phóng

Tại Bảo tàng Binh đoàn Hương Giang đang lưu giữ một kỷ vật rất có giá trị: “Thông cáo số 1 của Bộ tư lệnh Quân giải phóng Sài Gòn-Chợ Lớn”, được phát trên Đài phát thanh Sài Gòn giải phóng chiều 30-4-1975. Người viết bản “Quân lệnh số 1” khi đó là Đại tá Nguyễn Công Trang, Phó chính ủy Quân đoàn 2. Trải qua nhiều cương vị công tác, năm 1990 ông nghỉ hưu với quân hàm Thiếu tướng.

Tôi tìm đến gia đình ông tại Khu tập thể 16A, phố Lý Nam Đế, Hà Nội. Ở tuổi 87, vẫn khỏe mạnh và minh mẫn, Thiếu tướng Nguyễn Công Trang kể:

- Gần trưa 30-4-1975, các đồng chí trong Bộ tư lệnh Quân đoàn 2 gồm: Thiếu tướng, Tư lệnh Nguyễn Hữu An; Đại tá, Phó tư lệnh Hoàng Đan và tôi là Phó chính ủy quân đoàn cùng Thiếu tướng Nam Long, phái viên của Bộ chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh cùng những chiếc xe tăng đi đầu đội hình của Lữ đoàn xe tăng 203 tiến về Dinh Độc Lập. 11 giờ 30 phút trưa 30-4-1975, lá cờ của Quân giải phóng tung bay tại Phủ tổng thống Ngụy…

Tôi đưa Thiếu tướng Nguyễn Công Trang xem bản phô-tô-co-py “Thông cáo số 1…” do chính tay ông viết với nét chữ khá đẹp, có chữ ký của ông bên góc trái, phía dưới ghi thời điểm hoàn thành bản quân lệnh: 13 giờ 30 phút ngày 30-4-1975. Mở đầu bản quân lệnh ghi: “Quân giải phóng đã hoàn toàn làm chủ thành phố Sài Gòn lúc 11 giờ 30 phút. Tổng thống ngụy quyền Sài Gòn Dương Văn Minh đã phải đầu hàng không điều kiện. Để bảo đảm trật tự an ninh, Bộ tư lệnh Quân giải phóng Sài Gòn-Gia Định quy định…”. Thông cáo gồm 6 điều, trong đó có đoạn: “Nghiêm cấm mọi hành động phá rối trật tự trị an, mọi luận điệu chiến tranh tâm lý…; xâm phạm đến tính mạng, tài sản của nhân dân, của chính quyền cách mạng... Lệnh giới nghiêm trong thành phố từ 18 giờ đến 6 giờ sáng…”.

Theo Thiếu tướng Nguyễn Công Trang, khi Quân đoàn 2 tiến vào giải phóng thành phố Đà Nẵng trưa 29-3-1975, do chưa có kinh nghiệm về quân quản, nên ngay chiều hôm đó, nhân dân vào phá kho gạo của quân đội Mỹ-ngụy tại bán đảo Sơn Trà, lấy đi toàn bộ hàng hóa, lương thực trong kho. Rút kinh nghiệm từ sự việc đó, trước khi tiến vào giải phóng Sài Gòn, Bộ tư lệnh quân đoàn thống nhất phải tiến hành thiết quân luật, giới nghiêm thành phố trong đêm đầu tiên được giải phóng. Sau bữa cơm trưa đạm bạc với thịt hộp, rau muống khô (do anh em công vụ nấu ngay trong sân của dinh Thống Nhất) ông bắt tay ngay vào viết “Thông cáo số 1”. Được các đồng chí trong Bộ tư lệnh quân đoàn bổ sung, nhất trí thông qua, ông giao đồng chí Đệ, cán bộ Phòng Tổ chức (Cục Chính trị quân đoàn) đưa đến đọc tại Đài phát thanh Sài Gòn giải phóng. Ngay chiều hôm đó, cứ 15 phút một lần, bản “Quân lệnh số 1” liên tục được phát trên đài phát thanh. Từ 18 giờ chiều 30-4, xe thiết giáp bánh hơi của quân đoàn đi tuần tra suốt đêm, trên nhiều tuyến phố.

Nhờ bản quân lệnh và những biện pháp kịp thời của Bộ tư lệnh Quân đoàn 2, nên thành phố Sài Gòn sầm uất, hoa lệ với rất nhiều của cải, tài sản, cơ sở sản xuất, kinh doanh… và số đông tàn quân ngụy, nhưng không hề xảy ra cảnh lộn xộn, cướp phá, hôi của… Ban đêm, người dân thực hiện nghiêm lệnh giới nghiêm, chỉ lác đác có một số lính ngụy sợ hãi trút bỏ quân phục, mặc quần áo lót trở về nhà. Sài Gòn qua một đêm không ngủ, nhưng yên tĩnh, an ninh trật tự bảo đảm tốt. Hôm sau, Trung tướng Trần Văn Trà chính thức đảm nhận trọng trách Trưởng ban quân quản thành phố. Ngày 1-5-1975, thành phố Sài Gòn bước vào nhịp sống mới trong niềm vui đại thắng.