QĐND Online - Từng là bộ đội Trường Sơn tham gia chiến đấu ở chiến trường Trị Thiên trong những năm 1960, sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Nghệ nhân Phạm Chí Thảo đã ở lại Cố đô Huế lấy nghề làm trống gia truyền mười đời của dòng họ ở xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên (Hà Nam) lập nghiệp, cũng để thoả ước mong được gần gũi, giúp đỡ con em đồng đội thoát nghèo bằng nghề làm trống.  

Chiếc trống lớn nhất Việt Nam

Nghệ nhân Phạm Chí Thảo chỉ đạo kíp thợ thực hiện chiếc trống đại.

Đến phường Phú Thuận (TP Huế), hỏi thăm ông Thảo làm trống ai ai cũng biết. Người cựu chiến binh 72 tuổi này đã trải qua tuổi thanh xuân trong cuộc chiến tranh đánh Mỹ ác liệt tại chiến trường Trị Thiên khói lửa. Trên mặt trận kinh tế hiện nay, ông cũng là "chiến sĩ" tài ba.

35 năm phát triển nghề làm trống gia truyền ở Cố đô Huế, xưởng trống nhỏ mang tên Trường Sơn của nghệ nhân Phạm Chí Thảo ngày nào nay đã có quy mô lớn vào hàng bậc nhất cả nước. Hàng ngàn sản phẩm của xưởng được thị trường trong và ngoài nước ưa chuộng. Một số sản phẩm do chính tay nghệ nhân Phạm Chí Thảo chế tác được chọn làm nhạc cụ, góp phần tạo nên những cung bậc cho Nhã nhạc cung đình Huế. Đặc biệt, nghệ nhân Thảo còn trực tiếp chỉ đạo kíp thợ thực hiện chiếc trống đại với đường kính 2,3m, cao 3m, phục vụ chương trình múa trống hội hoành tráng tại lễ hội 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội.

Trống đại lễ hội Thăng Long không những lớn nhất Việt Nam về kích cỡ mà còn thể hiện nghệ thuật trang trí tinh xảo, truyền tả huyền thoại về Rồng Vàng xuất hiện, gắn với sự kiện Lý Thái Tổ viết Chiếu dời đô, quyết định chọn thành Đại La làm kinh đô năm Canh Tuất (1010).  

Nghệ nhân Phạm Chí Thảo tâm sự: "Được làm chiếc trống đại phục vụ Đại lễ là niềm tự hào của cả dòng họ chúng tôi. Ban đầu cũng … bí bởi biết tìm đâu ra cây gỗ mít 500 tuổi và mảnh da trâu có đường kính 2,5m. Hơn nữa, lịch sử gần mười đời làm nghề, gia đình tôi cũng chỉ làm ra cái trống lớn nhất với đường kính hơn 1m. Gần nửa năm trời loay hoay chưa biết làm thế nào thì tình cờ một người bạn cùng đơn vị năm xưa quê ở Quảng Bình mách nước rằng gần nhà anh ấy có cây mít trên 600 năm tuổi...".

Vậy là gỗ làm thân trống đã có, để tìm lời giải cho “bài toán” về miếng da trâu, ông lại cất công ra tận Đồ Sơn (Hải Phòng), nơi thường tổ chức lễ hội chọi trâu để “săn tìm” mảnh da trâu khổ lớn về làm mặt trống.

Khi hình hài chiếc trống hoàn thành, nghệ nhân Phạm Chí Thảo lại mời những nhà điêu khắc nổi tiếng đến cố vấn việc chạm trổ, trang trí thành trống. Sau nhiều lần bàn tính, nghệ nhân Phạm Chí Thảo và các nhà điêu khắc quyết định chạm nổi rồi ráp đồng thành hình con rồng vờn mây trên thành trống.

Chữ "Tâm" người làm nghề

Để trở thành thợ làm trống, người theo nghề phải học ba năm liên tục mới lành nghề. Sau khi học được cách chọn gỗ mít không sâu mọt, người thợ bắt đầu cưa gỗ theo kích cỡ chiếc trống sao cho khi ghép các thớ gỗ lại, trống sẽ mãi khít như bưng. Muốn vậy, trước khi đưa vào khuôn trống, gỗ phải phơi cho thật khô, làm láng, chạm trổ, làm nguội, lên sơn... Song khó hơn cả vẫn là công đoạn lấy tiếng. Đây vốn là bí quyết gia truyền nên không phải ngày một ngày hai sẽ thực hiện được.

Nghệ nhân Phạm Chí Thảo bộc bạch: "Điều quan trọng nhất mà tôi luôn căn dặn học trò rằng làm cái nghề tạo âm thanh thúc giục tu niệm, đòi hỏi cái tâm người thợ phải sạch sẽ theo nhiều nghĩa. Bởi theo quan niệm nhà phật, khi Ðức Phật còn tại thế đã dùng tiếng trống để tập họp chúng Tăng tiếp pháp… Vì thế, người thợ làm trống nếu cẩu thả, ham lợi nhuận coi như tự chặt tay".

Quyết tâm ở lại chiến trường xưa lập nghiệp một phần xuất phát từ ước mong giữ nghề làm trống cổ truyền, mặt khác còn vì ước nguyện giúp con em đồng đội vươn lên thoát nghèo. Vì vậy, thời gian qua, nghệ nhân Thảo đã tiếp nhận hơn 20 học trò là con em thương binh, bệnh binh, trong đó 5 học trò đã ra nghề và làm ăn khá giả. Nghệ nhân Phạm Chí Thảo còn dành một phần lợi nhuận của xưởng trống Trường Sơn giúp đỡ những trường hợp nghèo khổ, bệnh tật trên địa bàn. Đặc biệt, mỗi lần nghe đài báo thông tin về những gia đình vùng bão lũ tại Thừa Thiên- Huế và các tỉnh, thành phố miền Trung khó khăn, nguy cơ đói rét, ông Thảo lại huy động ba người con trai đang mở xưởng trống tại Quảng Trị, Đà Nẵng và Quảng Ngãi đóng góp tiền của, gửi về chia sẻ khó khăn với người dân. Ông tâm niệm, giúp người dân khó khăn là cách trả ơn đồng bào đã từng cưu mang mình và đồng đội trong những năm tháng chiến tranh gian khổ.

Bài, ảnh: Trần Đình Thăng