Mô hình hợp tác phát triển giữa Lào Cai (Việt Nam) và Vân Nam (Trung Quốc) (kỳ 4)

Kỳ 4- Đa dạng hóa hợp tác kinh tế cửa khẩu

Chiến lược "hưng biên phú dân” của bạn và Chương trình 135 của ta  có những nét khác song giống nhau ở mục tiêu chung là phát triển kinh tế vùng dân tộc thiểu số khó khăn, nhất là ở biên giới, giúp dân sớm thoát đói nghèo. Vì vậy, sự giao lưu của nhân dân hai bên biên giới tạo điều kiện thuận lợi cho nhau trong phát triển sản xuất, lưu thông, sản xuất nông sản hàng hóa. Nhiều hộ nông dân tổ chức sản xuất theo tính chất một doanh nghiệp.

Vùng dứa, chuối hàng hóa ở Bản Lầu

Lễ ký kết hợp đồng kinh tế trong khuôn khổ Hội chợ.

Chủ tịch UBND xã Bản Lầu, anh Đỗ Duy Phiên kể: Năm 1991, theo chủ trương đưa dân ra giáp đường biên, 500 hộ dân (420 hộ dân tộc Mông và 80 hộ dân tộc Dao) tới đây lập 7 thôn mới. Đồng bào Mông từ các xã vùng cao của huyện Mường Khương, một số từ huyện Si Ma Cai, Bắc Hà đến vùng thấp này mà không ai bỏ đi nơi khác, đến nay đã thành khoảng 600 hộ rồi. Lúc đầu cũng rất khó khăn, tự lo nhà ở, khôi phục ruộng đồng, chỉ chăm chăm lo cái ăn cũng khó khăn lắm. Nay thì khá hẳn lên, chỉ còn 30 hộ nghèo, do nguyên nhân già cả neo đơn, bệnh tật hoặc quá đông con, lười biếng làm việc. Sự đổi đời là từ chọn cây dứa và cây chuối làm cây trồng theo quy mô sản xuất hàng hóa. Quá trình đó xoay quanh mấy người họ Thào ở thôn Cốc Phương. Tháng 9 vừa rồi, khi thăm tỉnh, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã đến thăm Đồn Biên phòng Bản Lầu, thăm xã và nghe mấy người họ Thào kể chuyện làm ăn.

Đó là Thào Minh, Thào Diu và Thào Dìn, họ luôn đi đầu trong quá trình chuyển đổi cây trồng, với sự hỗ trợ, giúp đỡ của đồn biên phòng và chính quyền xã. Hôm tôi tới thì chỉ gặp Thào Dìn trên nương trồng chuối, còn hai ông họ Thào kia đều đi vắng cả. Thào Dìn đưa chúng tôi đi khắp vườn chuối, kể chuyện làm ăn ngày xưa, hôm nay.

Chuyện là năm 1996, khi thấy bà con xã Nàng Xí, huyện Hà Khẩu bên kia biên giới trồng dứa khắp các đồi, trồng từ chân đồi lên đỉnh, mà đất đai hai bên giống nhau, khí hậu cũng tương tự. Huyện Hà Khẩu lại xây dựng  một nhà máy chế biến dứa đóng hộp. Thế là Đồn trưởng Đồn biên phòng khi đó là anh Trần Quốc Khải bàn với lãnh đạo xã, tạo điều kiện cho mấy người họ Thào sang học nghề trồng dứa bên đó. Sau một thời gian, họ nắm chắc kỹ thuật, từ làm đất đến trồng, chăm sóc, thu hoạch, thì trở về tiến hành trồng thử. Riêng giống thì do bạn cung cấp, đã được chọn lọc kỹ, nhân bằng phương pháp hiện đại. Đồng thời đồn biên phòng và xã vận động nhân dân trồng thử. Lúc đầu mọi người băn khoăn, bỡ ngỡ cách làm thì có mấy người họ Thào giúp. Song đường vận chuyển không có, tiêu thụ sản phẩm ở đâu…Thế là đồn biên phòng và chính quyền xã với sự giúp đỡ của huyện, mở hướng tiêu thụ sản phẩm bằng cách thống nhất với lực lượng biên phòng bạn cho bà con mua bán dứa qua một số điểm ở đường biên. Chủ tịch UBND huyện Mường Khương khi đó là đồng chí Hoàng Chúng cùng Chủ tịch UBND xã Bản Lầu sang huyện Hà Khẩu gặp Chủ tịch huyện khi đó là ông Lý Quang Minh bàn bạc, rồi mời bạn sang Lào Cai, ký kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm dứa với số lượng không hạn chế trong nhiều năm. Thế là mối lo của bà con được giải tỏa, phong trào trồng dứa lan nhanh. Thôn Cốc Phương và cả 4 thôn Na Lốc (từ Na Lốc 1 đến Na Lốc 4) đều phủ xanh cây dứa. Nguồn lợi thu được từ dứa giúp thay đổi hẳn bộ mặt thôn xã. Trẻ già trai gái cặm cụi trồng, chăm sóc dứa, không thấy tệ nạn xã hội nào. Các gia đình đều có thu nhập khá, nhiều nhà giàu lên nhanh. Năm 2003 khi con đường ô tô dọc xã thông tuyến, có thêm nơi tiêu thụ là các nhà máy chế biến dứa trong nước, từ dưới xuôi lên mua dứa. Dứa trồng ở đây là trái vụ, nên tiêu thụ cũng thuận lợi, giá cả khá. Với hơn 720ha, sản lượng dứa quả hằng năm từ 10.000 đến 12.000 tấn, vẫn tiêu thụ hết.

Cũng năm ấy, thấy bên bạn giảm trồng dứa mà chuyển sang trồng chuối, đồn biên phòng và xã lại bàn với nhau tạo điều kiện cho mấy người họ Thào sang bạn học nghề trồng chuối. Cũng tương tự như cây dứa trước đây, cây chuối lại được đưa về trồng. Giống chuối vẫn do bạn cung cấp, trồng theo phương thức và quy mô hàng hóa, chăm sóc từng buồng, mỗi buồng 7-8 nải, độ già đúng thời điểm là thu hoạch. Thị trường tiêu thụ vẫn là bên bạn. Diện tích chuối đến nay đã lên đến 120ha, xã được phép chuyển một phần  diện tích đất trồng lúa sang trồng chuối. Trên cùng một đơn vị diện tích, thu nhập gấp 3 lần so với dứa. Mới đây, những diện tích cao su bên xã bạn đã phủ xanh nhiều quả đồi, thì bên ta, một số hộ bắt đầu trồng cao su trên đồi. Hộ gia đình anh Giàng Vư ở thôn Na Lốc 4 trồng 3ha, với kỹ thuật ghép chồi bằng giống từ bên đó.

Niềm vui tỏa lan khắp thôn bản. Trong không khí ngày lễ mừng cơm mới, tôi cùng lãnh đạo đồn biên phòng theo anh Phiên đến nhà Bí thư Đảng ủy xã, anh Vương Văn Lâm. Bên chén rượu nồng, câu chuyên vẫn xoay quanh quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng.

- Chúng tôi tạo điều kiện cho bà con chuyển đổi cơ cấu cây trồng, những khó khăn về vốn ban đầu được giải quyết bằng nhiều cách như cho vay vốn, đầu tư phân bón trả sau, không thu khoản lệ phí nào của bà con khi tiêu thụ sản phẩm.

- Chuối trồng trên đất lúa, diện tích trồng lúa có bảo đảm an ninh lương thực không?

- Do hoàn chỉnh thủy lợi, nên dù diện tích canh tác giảm nhưng diện tích gieo trồng tăng nên vẫn bảo đảm sản lượng thóc hằng năm.

- Còn diện tích trồng cao su sẽ lấy vào đâu?

- Nay thị trường tiêu thụ dứa đang thu hẹp dần, nên sẽ chuyển một phần đất trồng dứa sang trồng cao su, đều trồng trên đồi cả.

Từ sản xuất tự cấp tự túc, Bản Lầu đã trở thành vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa năng động nhờ giao lưu kinh tế với bạn như vậy.

Hình thành các khu kinh tế trọng điểm

Ông Thào Dìn (thứ hai từ trái sang) kể chuyện trồng chuối.

Phó chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai, Nguyễn Văn Vịnh khẳng định: Trên hành lang kinh tế đang được hình thành thì kinh tế cửa khẩu giữ vai trò quan trọng. Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai có tổng diện tích gần 8.000ha, trên địa phận thành phố Lào Cai và huyện Mường Khương. Không chỉ có sự hợp tác như ở xã Bản Lầu, còn có các hình thức hợp tác rất sinh động, với sự hình thành các chương trình, khu kinh tế trọng điểm và sự tham gia của các doanh nghiệp. Lào Cai luôn xác định rõ: Doanh nghiệp phát tài-Lào Cai phát triển.

Tỉnh Lào Cai đã xây dựng Đề án phát triển kinh tế cửa khẩu, trọng tâm là phát triển hoàn chỉnh, đồng bộ hạ tầng; áp dụng cơ chế quản lý vận hành khoa học, tiên tiến; chính sách thu hút đầu tư và cung cấp các dịch vụ công hiệu quả. Tỉnh điều chỉnh quy hoạch, di chuyển toàn bộ khu hành chính hiện tại về phía sau (cách biên giới 7km), dành không gian cho phát triển kinh tế cửa khẩu.

Tôi được chứng kiến không khí sôi nổi của các hoạt động trong khuôn khổ Hội chợ thương mại-du lịch Việt-Trung 2009 (Lào Cai) vào những ngày đầu tháng 11. Phó giám đốc Sở Công thương, Vũ Xuân Hồng, cho biết: Ngay từ năm 2001, Lào Cai và Vân Nam đã phối hợp với nhau luân phiên tổ chức hằng năm hội chợ, năm lẻ bên ta, năm chẵn bên bạn, quy mô và chất lượng ngày càng tăng, hiệu quả rõ rệt. Đây là một biểu hiện công tác xúc tiến thương mại, tạo ra cầu nối cho các địa phương nước ta với tỉnh Vân Nam nói riêng và thị trường Tây Nam của bạn nói chung. Tôi cũng gặp ở đây nhiều cán bộ chính quyền tỉnh Vân Nam, châu Hồng Hà và huyện Hà Khẩu, nghe nói về quá trình và hiệu quả hợp tác kinh tế hai bên. Trong khuôn khổ hội chợ lần này, 14 hợp đồng kinh tế đã được ký kết.

Họ đều tỏ rõ sự vui mừng về kim ngạch xuất, nhập khẩu giữa hai tỉnh đã tăng từ 350 triệu USD năm 2004 lên 955 triệu USD năm 2007, năm 2008 chịu ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế-tài chính toàn cầu, vẫn đạt 623 triệu USD. Các doanh nghiệp hai nước đã đầu tư vào nhiều dự án, như khai thác mỏ sắt Quý Sa, xây dựng nhà máy gang thép Lào Cai, thủy điện Séo Chung Hô, ký kết hợp đồng mua bán điện, chuyển giao công nghệ, khoa học-kỹ thuật phục vụ công nghiệp. 19 doanh nghiệp Trung Quốc đã đầu tư vào các khu công nghiệp Lào Cai với tổng số vốn gần 205 triệu USD.

Những ngày qua, Khu thương mại-công nghiệp Kim Thành là điểm thu hút sự chú ý rất cao của dư luận xã hội và các nhà đầu tư hai nước. Bằng việc thông cầu đường bộ qua sông Hồng, nối với khu công nghiệp Bắc Sơn  Hà Khẩu của bạn, Khu thương mại- công nghiệp Kim Thành có diện tích 156 ha, thuộc phường Duyên Hải, thành phố Lào Cai. Ở đây có hàng rào cứng cách ly, không dân cư, có các trạm kiểm soát  để giám sát, kiểm tra người, hàng hóa và phương tiện qua lại.

Theo Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư-thương mại và du lịch tỉnh Lào Cai, Lê Tiến Dũng, Chính phủ cho nơi này áp dụng chính sách của khu phi thuế quan, nghĩa là hàng hóa từ nước ngoài và từ nội địa vào đây chưa phải tính thuế xuất, nhập khẩu; chỉ tính thuế đó khi hàng nước ngoài đưa từ khu này vào Việt Nam và hàng Việt Nam từ khu này xuất khẩu ra nước ngoài. Hàng hóa được gia công, lắp ráp trong khu này khi xuất khẩu ra nước ngoài được miễn thuế xuất khẩu, khi đưa vào nội địa nước ta chỉ phải tính thuế nhập khẩu đối với giá trị phần nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu trong giá thành sản phẩm. Chưa kể nơi đây còn được hưởng nhưng ưu đãi của Khu kinh tế cửa khẩu quốc tế Lào Cai. Điều đó tạo nên sự hấp dẫn các nhà đầu tư, trước hết là từ Trung Quốc.

Ông Tần Quang Vinh, Tỉnh trưởng tỉnh Vân Nam khẳng định quyết tâm của lãnh đạo tỉnh là: Vững bước đẩy mạnh xây dựng hành lang kinh tế, kiên trì nguyên tắc nhìn xa trông rộng cùng có lợi, tăng cường thông đường, thông thương, thông điện, thông quan giữa Vân Nam và Lào Cai, trở thành điển hình hợp tác Việt-Trung, điểm sáng hợp tác kinh tế khu vực và thương mại tự do giữa Trung Quốc và ASEAN.

Đó cũng là mong muốn chung của lãnh đạo và quân dân hai tỉnh tiếp nối truyền thống láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, cùng xây dựng và phát triển.

Bài và ảnh: VIỆT ÂN

Mô hình hợp tác phát triển giữa Lào Cai (Việt Nam) và Vân Nam (Trung Quốc) (kỳ 3)

Mô hình hợp tác phát triển giữa Lào Cai (Việt Nam) và Vân Nam (Trung Quốc) (kỳ 2)

Mô hình hợp tác phát triển giữa Lào Cai (Việt Nam) và Vân Nam (Trung Quốc) (kỳ 1)