Kỳ 2: Sự bất công cùng những điều vô lý
QĐND - Những ngày này, dư luận trong nước và quốc tế đặc biệt quan tâm đến vụ kiện mà bà Trần Tố Nga (công dân Pháp gốc Việt) đang kiện các công ty hóa chất của Hoa Kỳ tại Tòa án thành phố Evry thuộc vùng Pa-ri của Pháp. Trung tướng, PGS, TS Nguyễn Thế Lực, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam, cho rằng: “Hiện chúng ta chưa nói đến thắng thua của vụ kiện bởi mọi thứ mới đang bắt đầu, tuy nhiên, tôi nghĩ chiến thắng sẽ thuộc về lẽ phải, thuộc về công lý, đó là những nạn nhân như bà Trần Tố Nga cũng như hàng triệu người dân Việt Nam. Đây là vụ kiện của một cá nhân nhưng lại có giá trị đối với hàng triệu con người bị ảnh hưởng, đang phải chịu đựng quá nhiều đau khổ”.
Cũng theo thông tin mà Trung tướng Nguyễn Thế Lực cung cấp, mới nhất, năm 2014, hơn 2.000 cựu chiến binh và nhân viên Hoa Kỳ từng có thời gian làm việc trên máy bay vận tải C123-loại máy bay đã vận chuyển chất độc hóa học phun rải ở Việt Nam trong chiến tranh, đã bị nhiều loại bệnh tật vừa được Chính phủ Hoa Kỳ chấp nhận trợ cấp, hưởng các chế độ.
 |
| Các y sĩ, bác sĩ Bệnh viện Quân y 103 khám bệnh, tư vấn sức khỏe cho nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định ngày 21-7-2015. |
Như vậy, có một bất công đang mặc nhiên tồn tại. Chính phủ Hoa Kỳ và các công ty hóa chất cũng như các Chính phủ Hàn Quốc, Ô-xtrây-li-a… ở từng góc độ đã phải thừa nhận và trợ cấp cho các nạn nhân là quân nhân bị ảnh hưởng của chất da cam/đi-ô-xin trong cuộc chiến tranh ở Việt Nam; vậy mà những người dân Việt Nam, hàng vạn cựu chiến binh của Việt Nam-những người là nạn nhân trực tiếp do chính loại chất độc hóa học khủng khiếp mà Hoa Kỳ gây ra, đến nay vẫn chưa được Chính phủ Hoa Kỳ và các công ty hóa chất bồi thường. Đây là điều dư luận không thể chấp nhận. Được sống là quyền trước tiên của con người, nhưng nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin thì bị tước đi tất cả nội dung của quyền được sống, bị giày vò về thể xác, bị đau đớn về tinh thần, kéo dài cuộc sống ngoắc ngoải cho đến khi chết. Chỉ trong một thập kỷ, chất độc da cam/đi-ô-xin đã gây ra những biến hóa về gien, làm sản sinh ra những quái thai, dị dạng, dị tật đặc biệt kinh khủng và chưa biết hậu quả sẽ kéo dài đến thế hệ nào mới chấm dứt.
Vụ kiện của bà Trần Tố Nga kiện 26 công ty hóa chất của Hoa Kỳ tiếp tục là một chuỗi hành trình dài và khó khăn để đòi lại công lý. Sở dĩ bà Trần Tố Nga đứng đơn vụ kiện này bởi bà và các con bà là nạn nhân của chất độc da cam do quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam. Bà Trần Tố Nga sinh năm 1942 ở Nam Bộ, năm 1954 tập kết ra Bắc. Năm 1965, sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, bà về hoạt động ở miền Nam, là phóng viên Thông tấn xã Giải phóng, phục vụ ở các mặt trận như: Tây Ninh, Bình Dương, Sài Gòn-Gia Định. Tháng 8-1974, bà bị địch bắt tù cho đến ngày 30-4-1975. Năm 1993, bà sang sinh sống ở Pháp, sau đó trở thành công dân nước này. Trong thời gian hoạt động ở chiến trường Việt Nam, bà Nga đã bị trực tiếp phơi nhiễm chất độc hóa học, bị nhiều thứ bệnh và theo kết quả xét nghiệm năm 2011 tại một phòng xét nghiệm ở Đức, hiện đi-ô-xin trong máu của bà vẫn cao hơn nhiều mức cho phép. Con gái đầu của bà đã chết lúc 17 tháng tuổi vì bệnh tim bẩm sinh. Con gái thứ hai bị bệnh Alpha Thalassemie (hồng cầu khuyết).
Vụ kiện của bà Trần Tố Nga khác với vụ kiện của các nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam kiện các công ty hóa chất Mỹ. Nếu như vụ kiện của các nạn nhân Việt Nam có rất đông nguyên đơn tiến hành tại Mỹ, theo luật pháp Mỹ, do tòa án Mỹ xét xử, thì vụ kiện của bà Trần Tố Nga là do một công dân Pháp thực hiện (bà là công dân Pháp gốc Việt), tại một tòa án Pháp, theo luật pháp Pháp. Ở Pháp, luật pháp cho phép tòa giải quyết tranh chấp của công dân Pháp với các tổ chức hoặc cá nhân thuộc quốc tịch nước khác và nơi xảy ra tranh chấp ở nước khác. Hiện nay, vụ kiện đang ở giai đoạn tòa thẩm tra hồ sơ, nhận định về tính chất phức tạp của vụ án do có rất nhiều bên liên quan. Thực tế là có 26 công ty của Mỹ đã bị kiện. Cho đến nay, 19 công ty đã mời luật sư và tham gia vào quá trình tố tụng, 7 công ty khác hiện vẫn chưa có động thái này.
Theo thông tin mới nhất mà Trung tướng Nguyễn Thế Lực cung cấp liên quan đến phiên tòa lịch sử này thì: Tại phiên làm việc đầu tiên của tòa vào ngày 16-4-2015 và phiên làm việc thứ hai ngày 18-6-2015, Tòa Đại hình Evry của Pháp đã xem xét đơn kiện của bà Trần Tố Nga. Tại tòa, các luật sư của bên bị đã cố tình cho rằng có “sự cố hồ sơ” để tìm cách kéo dài vụ án mà không đưa ra bằng chứng nào (bà Trần Tố Nga năm nay đã 73 tuổi nên bên bị muốn kéo dài vụ án nhằm gây bất lợi cho bà). Trước tình hình trên, theo luật, Chánh án tòa Đại hình Evry đã quyết định triệu tập phiên tiếp theo vào ngày 15-10-2015 để xem xét tiếp. Tòa đã yêu cầu các luật sư bên bị phải nộp tòa những chứng cứ về “sự cố hồ sơ” muộn nhất là ngày 15-7; yêu cầu bên nguyên có văn bản giải đáp chứng cứ của bên bị muộn nhất là ngày 15-9 và các luật sư bên bị đáp lại nếu có muộn nhất ngày 10-10.
Trong tiến trình thực hiện vụ kiện của bà Trần Tố Nga, Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam đã ủng hộ rất mạnh mẽ bằng cả vật chất và tinh thần. Ngày 13-6-2014, Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam ra Tuyên bố ủng hộ vụ kiện của bà Trần Tố Nga. Tuyên bố có đoạn: “Nhân loại toàn thế giới, các chính phủ, các tổ chức, các cá nhân hãy hành động ngay để ủng hộ các nạn nhân da cam, đặc biệt là sự giúp đỡ cho các nạn nhân da cam Việt Nam. Chính phủ và các nhà sản xuất chất da cam Hoa Kỳ, đặc biệt là Monsanto và Dow Chemical phải nhận trách nhiệm và có nhiều nỗ lực đầy đủ hơn để cùng Chính phủ và nhân dân Việt Nam thanh khiết những “điểm nóng” còn tồn tại, giúp đỡ toàn diện và có ý nghĩa cho nạn nhân chất độc da cam và gia đình họ ở Việt Nam một cách thực tế và hiệu quả”. Ngày 9-4-2015, hội đã tổ chức họp báo, công bố bức thư ngỏ của hội gửi Tòa án thành phố Evry vùng Pa-ri và các luật sư tham gia vụ kiện của bà Trần Tố Nga. Bức thư kêu gọi: “Tòa án nhanh chóng củng cố, hoàn tất hồ sơ, thủ tục để xét xử vụ án bênh vực quyền lợi cho nguyên đơn-nạn nhân chất độc da cam, bà Trần Tố Nga. Các luật sư tham gia tố tụng vụ kiện hãy nói ra những lời từ trái tim mình vì công lý cho nạn nhân da cam “những người đau khổ nhất trong những người đau khổ, những người nghèo nhất trong những người nghèo”. Ngày 10-4-2015, hội đã có văn bản gửi Thường trực Tỉnh ủy, Thành ủy, UBND các tỉnh, thành phố trong cả nước đề nghị tuyên truyền ủng hộ vụ kiện của bà Nga bằng cả vật chất và tinh thần. Theo Trung tướng Nguyễn Thế Lực, Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam bước đầu đã ủng hộ bà Nga 25.000 ơ-rô. Nhiều cá nhân và tập thể đã ủng hộ thêm khoảng 13.000 ơ-rô. Việc ủng hộ sẽ được tiếp tục theo diễn biến thực tế.
Vụ kiện của bà Trần Tố Nga sẽ còn kéo dài, có thể là vài năm. Chúng ta luôn đặt niềm tin vào công lý. Bà Trần Tố Nga cùng các luật sư của mình đang được công luận ủng hộ mạnh mẽ. Đằng sau bà là hàng triệu nạn nhân như bà. Họ sẽ tiếp tục đấu tranh vì quyền lợi, vì cuộc sống của mình, vì sự tiến bộ của nhân loại.
-----------
Kỳ 1: Sự thật không thể che đậy bằng chiếc rổ
Bài và ảnh: NGUYỄN ANH TUẤN