QĐND Online – Ra Trường Sa, tôi không khỏi ngỡ ngàng bởi hình bóng quê nhà hiện hữu giữa trùng khơi quá đỗi gần gũi và thân thương. Một tiếng gà gáy cất lên giữa muôn trùng sóng, một cánh cò chao nghiêng trên nền trời xanh thẳm, một mái chùa cong vút thoang thoảng mùi hương trầm ngào ngạt...Tất cả những thứ ấy giúp người lính đảo cảm thấy như mình đang ở làng quê yêu dấu vậy...

Có thể nói, hình bóng quê nhà hiện hữu giữa Trường Sa bao giờ cũng in đậm trong trái tim người chiến sĩ và nhân dân huyện đảo.

Ấn tượng đầu tiên của chúng tôi khi đặt chân tới Thị trấn Trường Sa về hình ảnh “làng” là lối đi vào các dãy nhà ở của cụm CĐ. Kể từ ngày phong trào “Xanh – sạch – đẹp” được Quân chủng Hải quân phát động, tất cả cán bộ, chiến sĩ trên các đảo thuộc quần đảo Trường Sa đều hăng hái tham gia. Ban đầu BCH các đơn vị chỉ huy động bộ đội thu dọn vệ sinh, sau đó tiến hành quy hoạch thành khuôn viên. Mỗi đợt thay quân là một đợt bộ đội có điều kiện trồng thêm hoa, cây kiểng, xây dựng hòn non bộ…

Không gian làng Việt trên đảo gần gũi và thân thương

Trung tá Đinh Văn Lương, Chính trị viên Cụm CĐ2 kể rằng: “Để có con “đường quê” đậm nét làng Việt, BCH đảo thống nhất “quy hoạch” thành những cụm dân cư theo chuyên ngành quân binh chủng. Dạo mới “khởi công”, các giống hoa, cây cảnh trồng xuống vừa bén rễ thì đã bị bão gió quật cho tơi tả. Bộ đội tiếc đứt ruột, đứt gan, nhiều đồng chí thẫn thờ mất mấy ngày. Sau đó, các đơn vị “khoán gọn” cho chi đoàn chịu trách nhiệm chính. Thế nên có đợt mưa bão, lính trẻ mang cả bạt, áo mưa che chắn. Giờ đây, các cụm “dân cư” được nối với nhau bằng những con đường bê tông vững chắc len lỏi giữa hai hàng cây xanh tỏa bóng mát. Và điều đặc biệt hơn hẳn các làng quê trong đất liền, mỗi con đường nhỏ trên các đảo đều có tên hẳn hoi như: đường Thanh Niên cụm 1, đường Chi Đoàn cụm 2; đường bàng vuông, đường cây Tra…Điều khác biệt duy nhất là vắng bóng ô tô, xe máy và không bao xảy ra tình trạng mất...an toàn giao thông.

Đối với đảo nổi, bộ đội cơ bản có đủ điều kiện “thiên thời, địa lợi nhân hòa” để sáng tạo và xây dựng cảnh quan, môi trường. Còn ở các đảo chìm, tuy không gian nhà đảo chơi vơi giữa muôn trùng sóng nước, nhưng vẫn được tổ chức theo chuẩn “An toàn, sạch đẹp, tươi vui”. Quần áo, chăn màn, giá sách, giây phơi đồ...được xếp đặt ngăn nắp đúng kiểu “nhà binh”.

Hình ảnh “làng quê Việt” và sức sống yên bình ở Trường Sa còn được bắt gặp trong hiện tượng thiên nhiên kỳ thú. Dẫu cách xa đất liền hàng trăm hải lý, nhưng trên đảo vẫn thấp thoáng cánh cò, cánh vạc chao nghiêng và tiếng líu lo của chim sáo, chim sẻ... Những loài chim hoang dã này sống dạn dĩ, hòa đồng, thân thiện với đàn gia súc, gia cầm của quân – dân trên đảo. Thường thì các loài chim cò, vạc chủ yếu sinh sống ở những vùng đất trũng, hoặc sông, suối lắm thức ăn, cớ sao chúng lại chọn đảo xa giữa muôn trùng sóng gió. Phải chăng loài chim hoang dã ấy muốn làm bạn tâm giao với người lính đảo. Thượng tá Đinh Văn Hải, Chỉ huy trưởng đảo Trường Sa Lớn bật mí, đấy là những “thành viên” còn sót lại của những đàn chim di cư. Với quan niệm “đất lành chim đậu”, nên BCH đảo ra sức bảo vệ chúng.

Các loại gia súc, gia cầm như: chó, lợn, gà, vịt...đều thân thiện với nhau, quấn quýt với người góp phần tạo nên không gian ấm cúng của “làng”. Thế nên mới có chuyện, con lợn nái của đảo đến kỳ sinh nở, anh em bộ phận Hậu cần đảo Trường Sa Lớn thức trắng đêm để “canh lợn đẻ”.

Đường “làng” trên đảo Trường Sa Lớn rợp bóng cây

Cán bộ, chiến sĩ Trạm ra đa 11 (Trung đoàn Ra đa 292) – mắt thần canh trời Trường Sa có thói quen khi bình minh thức dậy vào lúc 4 giờ sáng, nghe tiếng gà cất lên: “Ò…ó…o!” là tất cả cán bộ, chiến sĩ cùng thức dậy và ngóng về hướng Tây. Nơi ấy là đất liền, là quê hương yêu dấu. Tiếng gà chính là âm thanh của làng giúp quân – dân trên đảo thấy rạo rực như đang ở quê nhà.

Trên quần đảo Trường Sa, ngôn ngữ “làng” luôn được thể hiện qua những câu nói “mô, tê, răng, rứa”, hoặc kiểu phát âm “sờ nặng, sờ nhẹ” hay là “e lờ" thấp, "e lờ" cao...của cán bộ, chiến sĩ. Tuy mỗi người mỗi quê, mỗi phong tục, tập quán khác nhau, nhưng đều chung một điểm. Đó là lối sống chan hòa, đoàn kết, yêu thương nhau như ruột thịt. Từ nếp sống mang cốt cách hòa đồng, giản dị, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc đã hình thành nên những tục lệ riêng có ở Trường Sa như: tục “trao tài sản”, tục “đãi khách bằng nước ngọt”, tục “sờ mó, đánh thức vũ khí”...

Theo Trung tá Phạm Văn Hiến, Phó chỉ huy trưởng Quân sự đảo Trường Sa Lớn, sở dĩ có tục “sờ mó, đánh thức vũ khí, khí tài” là do ở đảo, quanh năm, suốt tháng hơi nước biển mặn chát khiến các loại vũ khí, khí tài thường xuyên han, rỉ. Để đáp ứng nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, lính đảo ngày nào cũng lo lắng kiểm tra, lau chùi, bảo quản vũ khí, khí tài. Thói quen ấy lâu dần thành tục lệ.

Còn tục “trao tài sản” được hình thành bởi nét văn hóa rất đáng yêu. Những người lính Trường Sa trước khi rời đảo bao giờ cũng trao tài sản của mình từ cây kim, sợi chỉ, chiếc bật lửa, cây đèn pin và những vật dụng thiết khác... cho người ở lại. Người ở lại có bao nhiêu vật kỉ niệm, từ con ốc, quả bàng vuông, nhành san hô... đều gói gém trao hết cho người vào bờ làm quà cho đất liền...

“Làng” còn được thể hiện rõ nét qua những lớp học ven chân sóng. Hình ảnh những ánh mắt to, tròn, đen láy chăm chú nghe thầy, cô giáo giảng bài, tiếng trẻ ê, a đánh vần. Hết giờ học lũ trẻ lại tụm năm, tụm ba chơi ô ăn quan, cờ gánh, hoặc chơi trò trốn tìm...khiến đảo nhỏ trở nên ấm nồng hơn...  

Bài và ảnh: Phan Tiến Dũng