QĐND - Anh bạn tôi vốn ở Huế, mới vào Cần Thơ, cứ cố kèo nài tôi dậy thật sớm để đến với Khu Di tích chiến thắng trận Ông Hào. Anh bảo: Trăm nghe không bằng một thấy, mình phải đến tận nơi. Đi du lịch Cần Thơ mà không biết đến Lộ Vòng Cung, không biết về căn cứ địa lừng danh Ông Hào, bến Ninh Kiều, đến gạo nước trong thì thật là thiếu sót.

Qua hai cuộc chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ, Ông Hào đã trở thành điểm sáng với thế trận chiến tranh nhân dân từng làm khiếp vía quân thù, mãi mãi trở thành bản hùng ca đấu tranh huyền thoại của cả Đồng bằng sông Cửu Long nói chung và Cần Thơ nói riêng.

Chiến tranh đã khép lại hơn 40 năm, nhưng hào khí trên đất thép anh hùng cứ thấp thoáng ẩn hiện đâu đây, trong gió, trong mây, trong hơi đất tình người và trong bất kỳ đôi mắt người dân nào đã từng sống trên mảnh đất ác liệt đầy bom đạn này. Tác giả Lâm Thao từng có câu thơ: “Vòng Cung đi dễ khó về/ Đạn chen đầu đạn, bom kề hố bom…”.

“Ông Hào” là tên riêng của một người dân cố cựu ở đây, từ đó trở thành tên của một con kênh, một làng quê và đã đi vào lịch sử đấu tranh của xã Trường Long, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ. Kênh Ông Hào có chiều dài 4km, rộng khoảng 10m. Đối diện với kênh Ông Hào là rạch Càng Đước, giữa hai kênh, rạch này có kênh Tắc cắt ngang, khu vực này người dân quen gọi là khu Áng Khám. Với địa hình nông thôn, vườn ruộng, cây cối rậm rạp, kênh mương chằng chịt, khu vực Áng Khám - Ông Hào thuận lợi cho việc xây dựng công sự, trận địa phòng ngự, gây khó khăn cho địch trong việc cơ động lực lượng tấn công, tiếp cận.

Cổng vào Khu di tích chiến thắng trận Ông Hào.

Đầu tháng 6-1965, theo lệnh Tướng ngụy Đặng Văn Quang, địch tập trung lực lượng lớn càn quét vào hai huyện Ô Môn và Châu Thành tìm diệt Tiểu đoàn Tây Đô. Để đối phó với địch, ta bí mật đưa lực lượng về khu vực Áng Khám - Ông Hào xây dựng trận địa phòng ngự, bố trí lực lượng chuẩn bị chống càn.

Đến ngày 8-6-1965, trận chiến bắt đầu. Tiểu đoàn 44 biệt động ngụy chạm trán đội hình của Trung đội nữ địa phương quân Ô Môn. Trận đánh diễn ra vô cùng ác liệt. Dù có nhiều chị bị thương, hy sinh nhưng các chị đã kiên cường đánh địch bật ra khỏi công sự. Địch tung lực lượng đông hơn ta gấp 20 lần với sự yểm trợ của máy bay trực thăng cộng đạn pháo của địch từ Cái Tắc, Cái Răng tập trung đánh vào khu vực Áng Khám. Sau hơn 10 đợt tấn công đều thất bại và bị thương vong khá nhiều, địch rút lui. Thấy vậy, Tướng Đặng Văn Quang ra lệnh “tung” tiểu đoàn “Cọp đen” tinh nhuệ, có chiến thuật đánh công sự giỏi, đổ bộ bằng đường không cùng với máy bay chiến đấu phản lực ném bom dữ dội vào đội hình.

Được tin, ta tổ chức phục kích địch. Đồng chí Huỳnh Văn Tèo đã dùng súng trường Garan Mỹ bắn rơi 1 máy bay phản lực. Điên cuồng, Mỹ hạ lệnh cho 3 máy bay ném bom hủy diệt nhà thờ Ông Hào khiến 121 người, đa số là giáo dân, nữ tu, người già, trẻ em bị vùi lấp dưới đống đổ nát. Biến đau thương thành sức mạnh căm thù, sau 10 phút chiến đấu ác liệt, Đại đội 23 đã tiêu diệt tiểu đoàn “Cọp đen” ác ôn này. Trong trận đánh, ta đã tiêu diệt 674 tên địch, bắt sống 50 tên, bắn rơi 1 máy bay, thu 3 khẩu đại liên, 9 trung liên, hơn 200 súng các loại...

Chú Lê Văn Thê, người dân gắn bó với Lộ Vòng Cung, Ông Hào đã hơn 60 năm, nhớ lại: Ngày đó chiến tranh ác liệt, địch đông, hỏa lực mạnh, vậy mà bị ta đánh tan tác không còn manh giáp, tháo chạy “có cờ”, bà con lúc đó phấn khởi quá trời!

Chúng tôi đến thắp nhang tưởng nhớ 121 nạn nhân trong cuộc thảm sát xưa với tâm trạng bùi ngùi khôn tả. Chiến tranh ác liệt quá, tàn khốc quá. Lòng chợt ấm lại khi bắt gặp một màu xanh thẫm bởi vườn cây trái sum sê trĩu quả. Đây dâu Hạ Châu, cam sành, bưởi năm roi. Kia những cánh đồng vàng trĩu những bông lúa chuẩn bị vào mùa thu hoạch. Đó những nương rẫy trồng màu đang đơm bông kết trái. Ông Hào nay đường sá thật khang trang, rộng, đẹp. Điện, đường, trường, trạm đã hoàn thiện. Nhà mới đua nhau mọc lên như nấm.

Tượng đài chiến thắng trận Ông Hào.

Mấy năm trở lại đây, năm nào xã Trường Long cũng tổ chức nghĩa cử tri ân đồng bào, chiến sĩ từng đùm bọc, chở che đoàn Quân Giải phóng đã sống, chiến đấu trên đất lửa Ông Hào bằng lễ hội “Tết quân - dân” với nhiều hoạt động như: Khám, chữa bệnh miễn phí, văn hóa văn nghệ, thể thao, nói chuyện truyền thống, trao tặng nhà đại đoàn kết… Hấp dẫn nhất là việc tái hiện hình ảnh nấu bánh tét, các nữ du kích quấn khăn rằn đưa bộ đội vượt sông bằng hàng đoàn xuồng ba lá… Ký ức ấy luôn là niềm tự hào của người dân nơi đây.

Dọc theo Tỉnh lộ 921 về trung tâm xã Trường Long, đâu đâu cũng bắt gặp màu xanh mượt của những vườn cam mật, bưởi, quýt, vú sữa và nhiều nhất là dâu Hạ Châu, loại đặc sản “độc nhất vô nhị” có chất lượng thơm ngon hấp dẫn của Việt Nam đã được đăng ký thương hiệu hẳn hoi. Trường Long còn cho ra lò loại rượu Hạ Châu ngon không lẫn vào đâu được.

Nét rất riêng của người dân xứ Ông Hào là hầu hết nhà nào cũng trồng hoa, nhiều nhất là mai. Ngày Tết, suốt mấy mươi cây số vàng rực một màu mai thắm rất lạ kỳ, hấp dẫn.

Cách trung tâm thành phố Cần Thơ xấp xỉ 20km, đất lửa Ông Hào bây giờ còn được biết đến bởi tiềm năng du lịch độc đáo, đặc trưng cho du lịch sinh thái sông nước miệt vườn Đồng bằng sông Cửu Long. Hiện đang có rất nhiều điểm tham quan du lịch với nhiều loại quy mô khác nhau, thu hút khá đông khách đến tham quan nghỉ dưỡng. Khách khoái nhất là vừa ngồi nhâm nhi ly rượu Phong Điền, nghe đờn ca tài tử mùi mẫn dưới những tàng cây sum sê trĩu quả, vừa ăn cá lóc nướng trui, gỏi ốc trộn xoài, cá tai tượng chiên xù…

Anh bạn người Huế của tôi nói: Đất này quả dữ dội và cũng rất anh hùng, không thua kém gì đất thép Củ Chi thành đồng Tổ quốc, đúng là đất thiêng…

Khu di tích chiến thắng trận Ông Hào với quy mô hơn 5ha, tổng kinh phí hơn 65 tỷ đồng trên diện tích hơn 25.000m², gồm 8 gói thầu với tổng mức đầu tư hơn 31 tỷ đồng, trong đó có ba hạng mục lớn là: Khu trưng bày hiện vật, khu tưởng niệm và tượng đài phù điêu cao 12,7m. Đây là công trình văn hóa lịch sử ghi lại chiến công oanh liệt của quân - dân Cần Thơ trên mảnh đất Tây Đô anh hùng. Khu di tích không chỉ mang giá trị văn hóa, tinh thần cho người dân mà còn có giá trị giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ mai sau, là một trong những điểm đến trên tuyến du lịch sinh thái của huyện Phong Điền. Đứng trước tượng đài chiến thắng trong khuôn viên rộng thênh thang, chúng tôi cảm nhận được bầu không khí trầm mặc uy nghiêm đang bao trùm trên vùng đất từng hứng chịu quá nhiều bom đạn chiến tranh, gian lao mà anh dũng biết nhường nào.

Em Lê Hoàng Ba, học sinh Trường THCS Trường Long, cho biết: Nhà trường thường xuyên tổ chức cho chúng em đến tham quan, sinh hoạt tại khu di tích để nghe kể chuyện truyền thống của quê hương Ông Hào, Trường Long anh hùng, từ đó ra sức học tập, rèn luyện thật tốt để không phụ lòng những người đã ngã xuống.

Ông Hồ Văn Hoàng, Phó giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch Cần Thơ, khẳng định: Đây là công trình lịch sử ngoài việc đáp ứng được nguyện vọng của cán bộ, đảng viên và nhân dân, còn thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, ghi lại chặng đường đấu tranh gian lao mà anh dũng của quân - dân Cần Thơ, là nơi sinh hoạt giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ hôm nay.

Ông Lư Văn Điền, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Cần Thơ, góp ý: Cần sưu tầm đầy đủ tên tuổi các liệt sĩ, đồng thời chú ý việc xây dựng các công trình liên kết như nhà bảo tàng, khu tưởng niệm, sinh hoạt phục vụ khách tham quan, xây dựng một quần thể kiến trúc độc đáo rất riêng của đồng bằng, tạo được không gian lịch sử sâu lắng, vừa dân gian, đậm nét lịch sử truyền thống nhưng vừa mang tính hiện đại kết hợp với xu thế phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh-quốc phòng tại địa phương.

Đứng trên quảng trường Khu di tích chiến thắng trận Ông Hào rộng thênh thang, chúng tôi nghe như tiếng núi sông đang vọng về, một bản hùng ca bất tận, với chiến thắng trận Ông Hào mãi ngời trang sử liệt oanh.

Bài và ảnh: SONG ANH