Để hiểu rõ sự việc, phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã làm việc với các cơ quan chức năng và tìm hiểu thực tế, qua đó cho thấy có cơ sở khẳng định hoạt động của tàu cao tốc là một trong những nguyên nhân gây sạt lở bờ sông.

Công văn số 254/UBND-VP ngày 23-7-2020, do Chủ tịch UBND huyện Kế Sách Lê Vũ Đức ký gửi Sở Giao thông vận tải tỉnh Sóc Trăng khẳng định, việc tàu cao tốc Côn Đảo Express tuyến Cần Thơ-Côn Đảo chạy ngang đường thủy nội địa thuộc địa phận xã An Lạc Tây, huyện Kế Sách, với tốc độ cao, mỗi ngày 2 lượt gây sóng lớn tác động vào phần chân đê cồn Cò làm sạt lở, ảnh hưởng đến cuộc sống người dân là đúng sự thật. UBND huyện Kế Sách cũng cho biết, trong những năm qua, triều cường gây sạt lở nghiêm trọng các tuyến đê của huyện. Tuy nhiên, từ khi tàu cao tốc Côn Đảo Express chạy tuyến Cần Thơ-Côn Đảo hoạt động đã gây ảnh hưởng lớn đến đời sống và sản xuất của người dân. Cụ thể: Đã làm sạt lở 37 đoạn chân đê, với chiều dài ước tính khoảng 1.500m; 34 vụ chìm ghe, xuồng, gây hư hỏng phương tiện; 11 trường hợp người dân đánh bắt cá trên sông bị cuốn trôi mất lưới, ngư cụ; một số công trình bằng kè rọ đã hư hỏng... Ngoài ra, trên địa bàn xã đảo Phong Nẫm cũng ghi nhận nhiều tuyến đê bị sạt lở do hoạt động của tàu cao tốc Côn Đảo Express gây ra.

 
Công văn số 254/UBND-VP của UBND huyện Kế Sách gửi Sở Giao thông vận tải tỉnh Sóc Trăng về tình trạng sạt lở sông do hoạt động của tàu cao tốc tuyến Côn Đảo-Cần Thơ.

Tại kỳ họp thứ 19 HĐND tỉnh Sóc Trăng khóa IX đã nêu ý kiến của cử tri về vấn đề này và phóng viên cũng trực tiếp ghi nhận một số ý kiến của người dân. Ông Lê Văn Lừng (ấp An Tấn, xã An Lạc Tây, huyện Kế Sách) cho biết: “Từ ngày tàu cao tốc được phép chạy, không chỉ đất ven bờ sông bị sạt lở mà các hộ dân sinh sống bằng nghề đánh bắt cá như tôi cũng nơm nớp lo sợ bởi tàu chạy gây sóng lớn đánh chìm xuồng. Các dụng cụ đánh bắt thủy sản như lưới cũng hư hỏng nặng, chỉ còn cách canh giờ tàu chạy ngang để bảo vệ ngư cụ”. Đồng cảnh ngộ, ông Lê Văn Chăn (cồn Cò, ấp An Tấn) bày tỏ: “Tôi làm nghề trồng vườn và mua bán trái cây nên thường xuyên chuyển nông sản qua sông. Tôi phải chờ cho tàu chạy qua mới dám vận chuyển trái cây từ cồn vào bờ cho an toàn vì sợ sóng to sẽ làm chìm xuồng”.

Cũng theo ông Lê Văn Chăn, ông sống ở cồn Cò gần 40 năm, chứng kiến nhiều tàu thuyền qua đây nhưng không phương tiện nào tạo sóng bằng tàu cao tốc. Nhiều bà con nơi đây rất lo lắng, lúc nào cũng thấp thỏm, sợ khu vực đất cồn sẽ ngày càng bị sạt lở thêm. Đến nay, nhiều nhà có điều kiện đã chuyển đi, không ở cồn nữa. Người dân rất mong các cơ quan chức năng sớm giải quyết vấn đề này.

Trong văn bản giải trình gửi Sở Giao thông vận tải tỉnh Sóc Trăng ngày 20-7-2020, Công ty Cổ phần tàu cao tốc Phú Quốc cho rằng, luồng sông Hậu là một trong những luồng dành cho tàu, thuyền rộng nhất Việt Nam, luồng có chiều rộng lên đến hàng nghìn mét, chỗ hẹp nhất cũng vài trăm mét. Đây là luồng đang đón trả các tàu có lượng giãn nước lớn. Với độ rộng tại luồng sông Hậu, lượng giãn nước 250 tấn của tàu công ty đang hoạt động sẽ không thể gây tác hại đáng kể. Cũng theo Công ty Cổ phần tàu cao tốc Phú Quốc, tàu cao tốc khởi hành từ Cần Thơ về Trần Đề và ngược lại với thời gian 2 giờ, tốc độ trung bình khoảng 20 hải lý/giờ (tương đương 37km/giờ). Như vậy, tàu chỉ hoạt động bằng 70% công suất thiết kế, do đó ảnh hưởng của sóng do tàu gây ra đối với bờ sông và các cù lao trên sông là không lớn. 

Tuy nhiên, theo Đại tá Phạm Minh Khả, Trưởng phòng Cảnh sát giao thông Công an tỉnh Sóc Trăng: “Đối với phương tiện cao tốc nếu chạy vận tốc càng chậm thì khả năng tạo sóng càng lớn. Khi lưu thông, tàu cao tốc Côn Đảo Express đã tạo sóng, ảnh hưởng đến quá trình mưu sinh của người dân gần với địa phận tuyến hàng hải. Trước sự việc này, chúng tôi đã có công văn gửi các cơ quan có thẩm quyền yêu cầu có biện pháp xử lý”. 

Phóng viên Báo Quân đội nhân dân cũng đã trao đổi với các chuyên gia nghiên cứu về biến đổi khí hậu để làm rõ thêm về vấn đề này. Theo PGS, TS Lê Anh Tuấn, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Biến đổi khí hậu, Đại học Cần Thơ: “Với đặc thù của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, quy luật bồi, lở là hiện tượng tự nhiên. Thời gian qua, cùng với vấn nạn khai thác cát thì hoạt động của các tàu, thuyền cũng là một trong những nguyên nhân khiến tình trạng sạt lở ngày càng nghiêm trọng hơn”.

Tương tự, Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia nghiên cứu độc lập về Đồng bằng sông Cửu Long cũng cho rằng, bản chất sạt lở của hoạt động khai thác cát và sóng từ các tàu, thuyền lưu thông là khác nhau. Hoạt động tàu, thuyền gây sóng sẽ gây sạt lở trên bề mặt bờ, còn sạt lở do khai thác cát sẽ làm đứt phần đất dưới chân gây ra những hố sâu. “Thực tế quan sát hiện tượng sạt lở trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng, nhất là hệ thống kè rọ bị hư hỏng cho thấy một trong những nguyên nhân là do sóng gây ra. Hoạt động của tàu, thuyền tạo nên các làn sóng mạnh đánh vào bờ gây sạt lở là hoàn toàn có thể xảy ra”, Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện nhấn mạnh.

NGỌC THẢO