QĐND - Sau khi Báo Quân đội nhân dân đăng vệt bài “Tai nạn giao thông - nhìn từ “lỗ hổng” xe vận tải nhập khẩu", ngày 30-10-2015, Phó thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã có ý kiến chỉ đạo tại Công văn số 8946/VPCP-KTN gửi các bộ: Công Thương, Giao thông vận tải (GTVT), Khoa học và Công nghệ (KH&CN) rà soát, xử lý theo thẩm quyền việc quản lý xe vận tải nhập khẩu. Tuy nhiên, qua làm việc với Bộ KH&CN để làm rõ vấn đề, chúng tôi nhận thấy, có nhiều yêu cầu, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng hàng rào kỹ thuật đối với xe ô tô nhập khẩu dường như đã bị “bỏ quên”.

Chiến lược đúng đắn

Cách đây một năm, ngay sau khi Bộ Công Thương công bố Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, ông Đào Phan Long, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam đã nhận xét thẳng thắn: Chiến lược ô tô (cũ) ban hành năm 2002, sau hơn 12 năm thực hiện đã thất bại nặng nề do sai từ cách điều hành thực hiện chiến lược của cơ quan quản lý nhà nước đã không có những tham mưu đột phá để Chính phủ thực hiện. Để rồi, sau hàng thập kỷ, ngành công nghiệp ô tô vẫn chỉ là lắp ráp đơn giản, tỷ lệ nội địa hóa quá thấp.

Công văn của Tổng cục TCĐLCL trả lời Báo Quân đội nhân dân.

Để khắc phục tình trạng đáng buồn đó, Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 được Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng phê duyệt tại Quyết định số 1168/QĐ-TTg ngày 16-7-2014 (sau đây viết tắt là Quyết định 1168) đã nêu rõ mục tiêu xây dựng ngành công nghiệp ô tô Việt Nam trở thành ngành công nghiệp quan trọng, đáp ứng nhu cầu thị trường nội địa về các loại xe có lợi thế cạnh tranh, tham gia xuất khẩu, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp khác và nâng cao năng lực cạnh tranh để trở thành nhà cung cấp linh kiện, phụ tùng trong chuỗi sản xuất công nghiệp ô tô thế giới. Chiến lược đề ra lộ trình nêu rõ tỷ lệ % giữa xe nhập khẩu và xe lắp ráp trong nước: “Tỷ lệ số xe sản xuất lắp ráp so với nhu cầu nội địa, năm 2020, xe lắp ráp trong nước chiếm 67%, trong đó: Xe đến 9 chỗ đạt 60%, xe từ 10 chỗ trở lên đạt 90%, xe tải đạt 78%, xe chuyên dụng đạt 15%”.

Muốn thực hiện lộ trình trên phải có chính sách ưu đãi để tăng tỷ lệ xe nội địa và có hàng rào kỹ thuật hợp lý để giảm xe nhập khẩu. Vì vậy, tại Điểm 4, Điều 2 của Quyết định 1168 quy định cụ thể trách nhiệm Bộ KH&CN: “Chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan ban hành các tiêu chuẩn quy phạm kỹ thuật đối với xe ô tô sản xuất trong nước, phù hợp với tiêu chuẩn toàn cầu; xây dựng hàng rào kỹ thuật đối với xe ô tô nhập khẩu”.

Bộ KH&CN: Trách nhiệm thuộc Bộ GTVT?

Thực hiện chỉ đạo của Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Bộ KH&CN đã giao Tổng cục Tiêu chuẩn-Đo lường-Chất lượng (TCĐLCL) nghiên cứu, xử lý vấn đề Báo Quân đội nhân dân nêu. Chiều 16-11, trả lời phỏng vấn của phóng viên, ông Trần Văn Vinh, Tổng cục trưởng Tổng cục TCĐLCL cho rằng, vấn đề xây dựng hàng rào kỹ thuật thuộc trách nhiệm của Bộ GTVT.

Trong Công văn số 2231/TĐC-HCHQ ngày 16-11 gửi Báo Quân đội nhân dân, Tổng cục TCĐLCL nêu rõ: “Liên quan đến vấn đề quản lý chất lượng đối với sản phẩm, hàng hóa có nguy cơ gây mất an toàn trong quá trình sử dụng, cụ thể theo phản ánh của quý báo là xe ô tô nhập khẩu: Tại điểm c, khoản 2, Điều 70 Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa quy định “Bộ GTVT chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, lưu thông trong quá trình sử dụng có khả năng gây mất an toàn đối với phương tiện giao thông vận tải, phương tiện, thiết bị xếp dỡ, thi công vận tải chuyên dùng, phương tiện, thiết bị thăm dò, khai thác trên biển, công trình hạ tầng giao thông".

Tại Điều 11, Điều 27 Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật quy định: “Bộ trưởng, thủ trưởng các cơ quan ngang bộ tổ chức xây dựng dự thảo tiêu chuẩn quốc gia và đề nghị thẩm định, công bố tiêu chuẩn quốc gia; tổ chức xây dựng và ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia trong phạm vi ngành, lĩnh vực được phân công quản lý. Bộ trưởng Bộ KH&CN tổ chức thẩm định dự thảo tiêu chuẩn quốc gia và công bố tiêu chuẩn quốc gia; tổ chức thẩm định dự thảo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia”.

Do đó, theo Tổng cục TCĐLCL, các vấn đề liên quan đến quản lý chất lượng đối với xe vận tải nhập khẩu thuộc trách nhiệm của Bộ GTVT.

Chưa thực hiện nghiêm túc Quyết định của Thủ tướng

Về việc thực hiện trách nhiệm được Thủ tướng Chính phủ giao: “Chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan ban hành các tiêu chuẩn quy phạm kỹ thuật đối với xe ô tô sản xuất trong nước, phù hợp với tiêu chuẩn toàn cầu; xây dựng hàng rào kỹ thuật đối với xe ô tô nhập khẩu” tại Quyết định 1168, công văn của Tổng cục TCĐLCL cho biết đã thực hiện 3 nội dung công việc lớn. Trong đó, tổng cục có phối hợp với Bộ GTVT thẩm định và ban hành 23 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia liên quan đến xe ô tô; ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về xăng, nhiên liệu đi-ê-den và nguyên liệu sinh học; phối hợp với các bộ, ngành ban hành nhiều tiêu chuẩn liên quan đến ô tô và phụ tùng (có kèm theo danh mục được đăng tải trên Cổng thông tin điện tử của Cục Đăng kiểm Việt Nam).

Tuy nhiên, điều đáng lưu ý là trên cơ sở trả lời của Tổng cục TCĐLCL, chúng tôi đã rà soát toàn bộ các văn bản quy chuẩn, tiêu chuẩn mà tổng cục viện dẫn thì hầu hết các văn bản đều ban hành từ năm 2009 đến trước tháng 7-2014 và chỉ liên quan đến xe ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước là chính. Chỉ có hai văn bản liên quan đến xe nhập khẩu được ban hành năm 2015 là Quy chuẩn số 1:2015/BKHCN về xăng, đi-ê-den, nguyên liệu sinh học được ban hành năm 2015 và Quy chuẩn số 86:2015/BGTVT về khí thải mức 4 đối với xe ô tô sản xuất, lắp ráp và xe nhập khẩu mới. Song cả hai văn bản đều không phải là “hàng rào kỹ thuật đối với xe nhập khẩu” như yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ. Nghĩa là sau khi có Quyết định 1168, hơn một năm qua, chưa có một hàng rào kỹ thuật mới nào đối với xe vận tải nhập khẩu được xây dựng như yêu cầu của Thủ tướng còn những quy phạm cũ thì đều đã ban hành trước khi có Quyết định 1168. Điều đó cho thấy, Bộ KH&CN cùng Bộ GTVT chưa triển khai thực hiện nghiêm túc Quyết định 1168.

Bài và ảnh: NGUYÊN MINH, KIÊN THÁI, VŨ DUNG