Phát hiện nhiều sai phạm

QĐND - Thanh tra Chính phủ vừa công bố kết quả thanh tra chuyên đề diện rộng về quản lý đầu tư và xử lý nợ đọng từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước, trái phiếu Chính phủ. Qua cuộc thanh tra này, Thanh tra Chính phủ và thanh tra các bộ, ngành, địa phương đã phát hiện nhiều sai phạm…

Báo động về tình trạng đầu tư kém hiệu quả

Việc huy động và sử dụng vốn ngân sách Nhà nước, vốn trái phiếu Chính phủ đã có đóng góp quan trọng vào việc đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội, tạo môi trường thuận lợi, góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển, xóa đói giảm nghèo, cải thiện đời sống nhân dân. Tuy nhiên, do phân cấp quá rộng lại thiếu các biện pháp quản lý đồng bộ dẫn tới tình trạng phê duyệt quá nhiều dự án vượt khả năng cân đối vốn ngân sách Nhà nước và vốn trái phiếu Chính phủ, thời gian thi công kéo dài, kế hoạch đầu tư bị cắt khúc ra từng năm, hiệu quả đầu tư kém, gây phân tán, lãng phí nguồn lực của Nhà nước, phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản, trong khi vốn ngân sách Nhà nước hiện nay và trong thời gian tới rất hạn hẹp do dự báo tình hình thu ngân sách tiếp tục khó khăn; vốn trái phiếu Chính phủ không thể phát hành tăng thêm nhiều để thực hiện mục tiêu kiềm chế lạm phát, giảm dần bội chi ngân sách Nhà nước, bảo đảm an ninh tài chính quốc gia, dư nợ công ở mức cho phép… thực trạng này đã và đang ảnh hưởng xấu đến an toàn nợ công và tăng trưởng kinh tế bền vững.

Thiết bị thi công bị "bỏ quên" tại công trình thủy lợi hồ Tả Trạch (Thừa Thiên-Huế).

Trước thực trạng trên, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo ngành thanh tra tăng cường công tác thanh, kiểm tra việc lập, thẩm định, phê duyệt và phân bổ, sử dụng nguồn vốn ngân sách Nhà nước, trái phiếu Chính phủ; trong đó, tập trung kiểm tra việc phê duyệt, điều chỉnh tổng mức đầu tư, nợ vốn đầu tư xây dựng cơ bản, đặc biệt là các dự án có mức độ thay đổi tổng mức đầu tư lớn; đề xuất với Chính phủ có chế tài xử lý nghiêm các vi phạm về quản lý, sử dụng vốn đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước, trái phiếu Chính phủ.

Thực hiện sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Thanh tra Chính phủ đã có Quyết định số 766/QĐ-TTCP ngày 8-4-2014 thành lập Tổ công tác giúp Tổng thanh tra Chính phủ chỉ đạo, hướng dẫn đôn đốc, tổng hợp kết quả thanh tra chuyên đề diện rộng và hướng dẫn, đôn đốc các bộ, ngành, địa phương triển khai và tổng hợp báo cáo kết quả thanh tra chuyên đề diện rộng.

Theo số liệu tổng hợp của 15 bộ, ngành và 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, đã có 740 đoàn thanh tra được thành lập để thanh tra 12.990 dự án, kiểm tra 194 dự án với tổng mức đầu tư 502.202,900 tỷ đồng. Kết quả thanh tra đã phát hiện nhiều sai phạm.

Phát hiện và kiến nghị xử lý về kinh tế gần 8 nghìn tỷ đồng

Thanh tra Chính phủ cho biết, qua thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã phát hiện một số bộ, ngành, tỉnh, thành phố chưa tuân thủ nghiêm các quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng, công tác quản lý chất lượng công trình và chưa thực hiện đầy đủ nội dung các chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ (1792/CT-TTg ngày 15-10-2011, 27/CT-TTg ngày 10-10-2012, 14/CT-TTg ngày 28-6-2013). Công tác chuẩn bị đầu tư chất lượng còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu, nhiều dự án đến thời hạn quy định để đưa vào danh mục kế hoạch đầu tư nhưng chưa đủ các thủ tục cần thiết theo quy định như thiết kế kỹ thuật, tổng dự toán... Do suy thoái kinh tế nên việc huy động vốn cho các dự án đầu tư gặp khó khăn, nhiều dự án được phê duyệt nhưng không bố trí đủ vốn theo quy định, dẫn đến nợ đọng xây dựng cơ bản. Việc giao kế hoạch vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước, trái phiếu Chính phủ còn chậm so với quy định, ảnh hưởng đến việc triển khai kế hoạch đầu tư ở các bộ, ngành, địa phương. Công tác giải phóng mặt bằng còn gặp nhiều vướng mắc, sự thay đổi về đơn giá tiền lương, ca máy thiết bị, vật liệu... tiếp tục là yếu tố làm chậm tiến độ thực hiện dự án, phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư. Chủ trương phân cấp mạnh cho các cấp, các ngành trong quản lý đầu tư là xu hướng đúng nhưng thiếu các quy định cụ thể và các chế tài xử lý vi phạm, chưa xây dựng được các giải pháp kiểm soát chặt chẽ dẫn đến tình trạng phê duyệt nhiều dự án với tổng mức đầu tư cao gấp nhiều lần so với nguồn vốn do cấp mình quản lý; bên cạnh đó còn có những tồn tại bất cập khác như: Đội ngũ cán bộ quản lý còn thiếu và hạn chế về năng lực chuyên môn, kiến thức pháp lý, chưa đáp ứng được yêu cầu công tác được giao và hệ thống pháp luật quy định về đầu tư xây dựng còn có những nội dung chưa phù hợp cần phải điều chỉnh, bổ sung.

Theo tổng hợp kiến nghị xử lý của các bộ, ngành, địa phương, tổng số tiền được phát hiện kiến nghị xử lý là: 7.952,6 tỷ đồng, trong đó thu hồi về ngân sách nhà nước là 1.245,6 tỷ đồng; giảm trừ khi thanh quyết toán là 1.553,6 tỷ đồng và xử lý khác (điều chỉnh giá trị dự toán, giá trị hợp đồng, yêu cầu sửa chữa lại...) là 5.153,4 tỷ đồng. Qua thanh tra, Thanh tra Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương đã kiến nghị kiểm điểm rút kinh nghiệm và có hình thức kỷ luật đối với 240 tập thể và 197 cá nhân; chuyển cơ quan điều tra 1 vụ việc.

Cần siết chặt kỷ cương trong đầu tư

Thanh tra Chính phủ cho rằng, kết quả thanh tra chuyên đề diện rộng là cơ sở đánh giá việc Bộ trưởng, thủ trưởng các cơ quan trực thuộc Chính phủ, chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện các chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý đầu tư và xử lý nợ đọng từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước, trái phiếu Chính phủ, làm rõ thực trạng công tác quản lý thực hiện dự án đầu tư, qua đó phát hiện, kiến nghị xử lý kịp thời, đối với: Những bất cập về cơ chế, chính sách; những khuyết điểm, vi phạm trong quản lý dự án đầu tư trên phạm vi cả nước. Các vi phạm được phát hiện và kiến nghị xử lý về kinh tế lên đến gần 8 nghìn tỷ đồng, góp phần làm giảm khó khăn đối với ngân sách Nhà nước; kiến nghị xử lý trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có vi phạm, chấn chỉnh những tồn tại vi phạm trong công tác đầu tư xây dựng thời gian qua, làm cơ sở để lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương có biện pháp khắc phục, xử lý những tồn tại vi phạm trong công tác quản lý đầu tư nhằm tăng cường công tác quản lý đầu tư công, phát huy hiệu lực của cơ quan thanh tra trong hệ thống các cơ quan quản lý Nhà nước.

Qua kết quả thanh tra chuyên đề diện rộng, Thanh tra Chính phủ đã có báo cáo kiến nghị Chính phủ cần sớm ban hành các nghị định hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư 2014, Luật Đầu tư công 2014, Nghị định về Đầu tư theo hình thức hợp tác công-tư (PPP) và chỉ đạo cơ quan chức năng hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương thực hiện Chỉ thị số 23/CT-TTg ngày 5-8-2014 của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng kế hoạch đầu tư trung hạn.

Đối với các bộ, ngành, tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần tập trung bố trí vốn cho các dự án đã hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng nhưng còn nợ đọng xây dựng cơ bản, những dự án cấp bách, trọng điểm, các chương trình mục tiêu quốc gia nhằm nâng cao hiệu quả của các dự án. Bảo đảm đủ vốn đối ứng cho các dự án ODA hỗ trợ phát triển giao thông nông thôn, kiên cố hóa kênh mương, hỗ trợ phát triển giáo dục đào tạo… và không bố trí vốn ngân sách Trung ương cho phần tăng tổng mức đầu tư so với quyết định đầu tư quy định tại các quyết định giao vốn đầu tư phát triển từ nguồn ngân sách Nhà nước, trái phiếu Chính phủ theo nội dung các chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ. Tiếp tục chấn chỉnh công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự án đầu tư từ ngân sách Nhà nước, trái phiếu Chính phủ, trong đó việc xác định rõ nguồn vốn, thẩm định nguồn vốn là một nội dung quan trọng. Kiểm soát chặt chẽ việc phê duyệt dự án đầu tư, chỉ phê duyệt dự án đầu tư khi có nguồn vốn được cấp thẩm quyền phê duyệt, rà soát, đánh giá các dự án đầu tư, tập trung bố trí nguồn lực đối với các dự án có hiệu quả, dự án cấp bách; cắt giảm, dừng các dự án không có hiệu quả; chuyển đổi hình thức đầu tư các dự án có khả năng chuyển đổi để huy động các nguồn lực khác. Xây dựng kế hoạch, lộ trình xử lý nợ đọng, tập trung vốn giải quyết nợ đọng, sớm hoàn thành các công trình chuyển tiếp đưa vào khai thác sử dụng, hạn chế khởi công các công trình mới nhằm xử lý dứt điểm nợ đọng xây dựng cơ bản theo quy định.

Bài và ảnh: ĐỖ PHÚ THỌ