“Những việc cần làm ngay”- luồng sinh khí mới trong xã hội

QĐND - Từ ngày 25-5-1987 đến ngày 28-9-1990, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã trực tiếp viết 27 bài báo với nhan đề “Những việc cần làm ngay”, ký tên N.V.L. đăng trên Báo Nhân Dân. “Những việc cần làm ngay” đã tạo ra luồng sinh khí mới trong xã hội: “dân chủ, công khai, nói thẳng, nói thật, lời nói đi đôi với việc làm góp phần đấu tranh chống tiêu cực, làm trong sạch bộ máy các cơ quan đảng, Nhà nước”(1).
Ngày 25-5-1987, Báo Nhân dân đăng trên trang nhất bài viết với hàng tít đậm: “Những việc cần làm ngay”. Tác giả ký tên N.V.L. Bài viết chỉ khoảng 400 chữ, song đã đi thẳng vào vấn đề nóng bỏng khi đó là việc giá cả tăng vọt. Bài báo chỉ ra nguyên nhân của hiện tượng này và yêu cầu: “trật tự của giá cả cần phải được tôn trọng. Các bộ, các ngành, các địa phương, các cơ quan có thẩm quyền cần tích cực lãnh đạo tốt việc này. Các cơ quan tuyên truyền (báo chí, đài phát thanh, đài truyền hình.v.v…) phải phản ánh và lên án, phải chỉ đích danh những cá nhân, những cơ quan, những tổ chức… làm các việc trái với chủ trương của Nghị quyết Trung ương hai như đã nói trên. Gây một luồng dư luận lên án bọn phá hoại và đừng loan truyền tin bậy của chúng. Quần chúng phải có phong trào lên án ngay cả một số cán bộ, cơ quan làm bậy”.

Bìa cuốn sách: “Nguyễn Văn Linh- Tổng Bí thư thời đầu đổi mới”, Nhà xuất bản Thông tấn.

Ngay lập tức, bài báo thu hút được sự quan tâm của quần chúng. Liên tiếp những ngày sau đó, “Những việc cần làm ngay” trở thành một chuyên mục được bạn đọc ưu thích. Cái tên N.V.L đã trở nên quen thuộc.

Vấn đề hàng đầu được “Những việc cần làm ngay” đề cập đến là vấn đề chống tiêu cực. Tác giả N.V.L phê phán các hành vi quan liêu, vô trách nhiệm, lãng phí, hách dịch, tham nhũng, ức hiếp quần chúng, lợi dụng hộ chiếu ngoại giao để buôn lậu… của một số cán bộ có chức, có quyền mà xưa nay ít người dám nói tới; phê phán việc “ngăn sông cấm chợ”, cơ chế bất hợp lý gây ra những ách tắc trong sản xuất và phân phối lưu thông hàng hóa…

Với tinh thần “Lấy dân làm gốc”, nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật để dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, đi thẳng vào những vấn đề đang bức xúc trong xã hội, lời kêu gọi chống tiêu cực của tác giả N.V.L đã nhanh chóng nhận được sự hưởng ứng của đông đảo quần chúng. Mỗi ngày, tòa soạn Báo Nhân Dân nhận được hàng trăm lá thư của bạn đọc hưởng ứng “Những việc cần làm ngay”. Hàng chục bộ, tỉnh, thành phố đã có chỉ thị tích cực hưởng ứng “Những việc cần làm ngay” của tác giả N.V.L. Cuộc đấu tranh chống tiêu cực được tác giả N.V.L khởi xướng đã nhanh chóng trở thành một phong trào rộng lớn trên báo chí khắp cả nước. Nhiều báo ở Trung ương và địa phương như: Nhân Dân, Quân đội nhân dân, Lao động, Tiền phong, Đại đoàn kết, Tuần tin tức, Sài Gòn giải phóng, Hà Nội mới, Tuần tin Thanh niên, Tuổi trẻ… các đài phát thanh, truyền hình… đã tích cực hưởng ứng “Những việc cần làm ngay” trong cuộc đấu tranh chống tiêu cực và biểu dương, bồi dưỡng những cái mới, cái tốt đang nảy nở…

Ngày 10-7-1987, tác giả N.V.L đã viết về sự hưởng ứng của dư luận cả nước với “Những việc cần làm ngay: “Nhiều bộ trưởng, thứ trưởng các đơn vị cho điều tra ngay các vụ việc nói về ngành minh, xử lý nghiêm túc và cho đăng công khai trên báo, với tinh thần trách nhiệm và tôn trọng công luận cao. Nhiều địa phương từ Bắc chí Nam, cả cấp ủy cũng bàn, khuyến khích quần chúng góp phần với báo, đài, cho đi kiểm tra kịp thời và phanh phui ra ánh sáng nhiều vụ tiêu cực quá to, quá đau lòng, đụng đến cả một hệ thống cán bộ, cơ quan, có khi có cả ô dù lớn che chở. Cấp ủy, ủy ban và các đoàn thể đã xử lý nghiêm cả về mặt Đảng và đem truy tố trước pháp luật. Báo, đài đã nhiệt tình góp thêm những tiếng nói lành mạnh, nhắc nhở mọi người: cần đưa ngay nhân tố mới lên lấn dần tiêu cực, nhưng đồng thời phải quyết liệt chống tiêu cực thì nhân tố mới mới thật sự có chỗ đứng, giống như nhổ sạch cỏ dại, diệt sâu rầy thì lúa mới mọc lên vậy.” (2)

Đồng chí Nguyễn Văn Linh thăm và làm việc tại Nhà máy công cụ số 1 ngày 3-3-1987. (Ảnh Tư liệu)

Đây cũng là câu trả lời xác đáng nhất cho một số ý kiến đã từng góp ý với tác giả N.V.L sau một số bài “Những việc cần làm ngay” rằng: những bài viết đó sẽ không được hưởng ứng; đó là những việc nhỏ không đáng làm so với những việc khác; phê bình và tự phê bình công khai chỉ làm rối lòng dân, làm cản trở công việc của cán bộ lãnh đạo… Không những thế, tác giả N.V.L còn tiếp tục: “Từ khi chuẩn bị Đại hội VI, Đảng và Nhà nước đã phát động phong trào nói thẳng, nói thật. Ai làm tốt thì khen, ai làm không tốt thì phê bình để sửa chữa, trừng phạt nếu cần. Các báo từ Bắc chí Nam đã đưa ra nhiều vụ việc sai phạm rất lớn do quần chúng phát hiện. Nhưng sau đó phần nhiều là một sự im lặng đáng sợ. Mong rằng từ nay phải “đổi mới”, chấm dứt tình trạng này”. (3)

Các vụ việc tác giả N.V.L nêu lên đều được đồng chí yêu cầu đích danh những cơ quan chủ quản, những cơ quan có trách nhiệm, những cá nhân chịu trách nhiệm giải quyết triệt để và công khai trước công luận trên các phương tiện thông tin đại chúng. “Những việc cần làm ngay” và phong trào hưởng ứng “Những việc cần làm ngay” rộng rãi trong nhân dân được các phương tiện thông tin đại chúng phản ánh kịp thời, sau đó là những “nhát búa” mạnh mẽ đập vào “sự im lặng đáng sợ” của những người có chức, có quyền, của những cơ quan có trách nhiệm về các vụ việc tiêu cực, tạo nên bầu không khí công khai, cởi mở, dân chủ trong xã hội. Đây là nhân tố môi trường quan trọng để công khai hóa, dân chủ hóa đời sống xã hội, để chống tiêu cực thắng lợi, để đổi mới thành công.

Nhân kỷ niệm lần thứ 62 Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21-6-1925/ 21-6-1987), trong “Những việc cần làm ngay” đăng Báo Nhân Dân ngày 24-6-1987, tác giả N.V.L đã khẳng định vai trò không thể thiếu của báo chí với sự nghiệp cách mạng. Trong cuộc chiến chống tiêu cực: “Tờ báo không phải chỉ là diễn đàn của Đảng và Chính phủ và của một số cán bộ viết báo”. Tác giả N.V.L còn viết: “Nhà báo phải có tấm lòng cương trực: yêu người làm đúng, làm tốt để ca ngợi; ghét kẻ làm xấu, làm sai, làm ác để lên án”.

Những dòng chân tình đó của tác giả N.V.L đã có tác dụng động viên báo chí tích cực hơn trong cuộc đấu tranh giữ gìn kỷ cương phép nước, góp phần làm lành mạnh hóa những quan hệ xã hội đang bị những biểu hiện tiêu cực làm vẩn đục.

Theo tác giả N.V.L, một số vấn đề quan trọng trong đổi mới tư duy và phong cách là nói và làm phải đi đôi với nhau, lý luận phải gắn liền với thực tiễn. Trong công cuộc chống tiêu cực cũng đòi hỏi những kết quả cụ thể chứ không phải là những lời nói suông. Đồng chí đòi hỏi phải tạo được một phong cách mới tiến bộ khi tiếp thu ý kiến phê bình của nhân dân, của báo, của đài, không chỉ trên mặt trận chống tiêu cực mà trên tất cả các lĩnh vực khác của hoạt động kinh tế, xã hội.

Sau này, khi được hỏi về bút danh N.V.L, đồng chí Nguyễn Văn Linh giải thích đó là “Nói và làm”. Trong câu trả lời đó đã hàm chứa nội dung: lời nói phải đi đôi với việc làm, không được nói mà không làm, không được nói nhiều làm ít, “đánh trống bỏ dùi” hoặc “nói một đằng, làm một nẻo”. Sau này, đồng chí kể lại: “Ngay sau Đại hội VI, tôi chủ trương khơi ra một số vụ, việc tiêu cực, viết “Những việc cùng làm ngay”. Báo chí hưởng ứng đã có tác dụng tốt, tạo khí thế trong nhân dân để đẩy mạnh phê bình, tự phê bình, chống bọn tham nhũng, ăn cắp, ức hiếp nhân dân. Phải tiếp tục phanh phui các vụ, việc và xử lý thật nghiêm”.

Về bút danh N.V.L, đồng chí Hữu Thọ, nguyên Tổng biên tập Báo Nhân Dân, còn kể lại: “Trong những ngày công tác được gần gũi đồng chí, đêm ngủ ở Mộc Hóa (Đồng Tháp Mười), tôi thưa với đồng chí: “Với vị trí của mình, đồng chí có thể chỉ thị làm việc này, việc khác, có thể viết bài ký rõ tên để hiệu lực cao hơn, vì sao đồng chí chọn viết báo và ký bút danh?”. Đồng chí cười rồi nói: “Tôi có thể cùng Bộ Chính trị chỉ thị việc này, việc khác, nhưng tác dụng của tờ báo lại khác, tạo ra dư luận xã hội lại có sức mạnh riêng. Còn ký tên tắt để mọi người tham khảo, thấy đúng thì làm, không bị lệ thuộc vào địa vị người viết”.

Trong những năm đầu của quá trình đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, “Những việc cần làm ngay” đã tạo ra “cú hích” tạo đà cho báo chí tham gia ngày càng tích cực và mạnh mẽ trên mặt trận chống tiêu cực.
NGUYỄN NGỌC VĂN (tổng hợp)

(2). Báo Nhân dân, số ra ngày 10-7-1987.

(3). Báo Nhân dân, số ra ngày 26-5-1987.

(4). Tham luận của đồng chí Hữu Thọ, nguyên Tổng biên tập Báo Nhân Dân, tại hội thảo khoa học "Nguyễn Văn Linh - nhà lãnh đạo kiên định, sáng tạo" ngày 28-6-2005.