Ngộp thở vì ô nhiễm

Theo đánh giá tổng quan trên trang web http://anhoapaper.vn của Công ty Cổ phần Giấy An Hòa, Nhà máy Giấy An Hòa có dây chuyền sản xuất bột giấy với công nghệ nấu liên tục, tẩy trắng không sử dụng Clo nguyên tố (ECF), hệ thống thiết bị hiện đại với 100% do hãng Metso sản xuất tại Thụy Điển và Phần Lan. Theo đó, hệ thống này có khả năng thu hồi đến 95% lượng hóa chất sử dụng trong quá trình sản xuất. Ngoài ra, dây chuyền sản xuất giấy cao cấp An Hòa cũng được đầu tư đồng bộ, được đánh giá là một trong những dây chuyền hiện đại bậc nhất Việt Nam. Toàn bộ nhà máy được xây dựng trên diện tích 223ha tại xã Vĩnh Lợi và đi vào hoạt động từ tháng 11-2012. Nhìn vào phần đánh giá tổng quan, ai cũng nghĩ, với dây chuyền tiên tiến, quá trình hoạt động sẽ bảo đảm không gây ảnh hưởng tới môi trường. Nhưng thực tế không phải như vậy. Mới đây, chúng tôi nhận được nhiều phản ảnh của bạn đọc ở xã Cấp Tiến, huyện Sơn Dương với nội dung: “Hoạt động sản xuất của Nhà máy Giấy An Hòa gây ô nhiễm môi trường trầm trọng, toàn bộ khu vực xung quanh nhà máy nặng mùi, gây khó thở cho người dân trên địa bàn, nhất là những ngày trời u ám có sương…”.

Đến khu vực cống xả thải của Nhà máy Giấy An Hòa, chúng tôi bất ngờ khi thấy nước thải sủi bọt trắng và bốc mùi rất khó chịu. Ông Vũ Tiến Sơn ở thôn Phú Lương, xã Cấp Tiến cho biết: “Khi chưa có Nhà máy Giấy An Hòa, người dân chúng tôi vẫn lấy nước sông Lô để sinh hoạt. Nhưng hiện nay ngay cả trâu, bò chúng tôi cũng phải cho uống nước giếng và không dám cho xuống sông tắm vì sợ bị lở loét”.

Nước xả thải sủi bọt trắng và có mùi khó chịu. 

Được biết, hiện người dân thôn Phú Lương chủ yếu sử dụng nước giếng để sinh hoạt và lấy nước từ sông Lô để sản xuất nông nghiệp. Với tình trạng ô nhiễm như hiện nay, liệu sức khỏe người dân có được bảo đảm? Phía nhà máy đã hứa sẽ kiểm tra nguồn nước và cung cấp nước sạch để người dân yên tâm, nhưng tới nay vẫn chưa thấy động tĩnh gì.

Theo ông Hoàng Ngọc Vinh, Chủ tịch UBND xã Cấp Tiến: "Hoạt động sản xuất của Nhà máy Giấy An Hòa đã và đang gây ô nhiễm môi trường về tiếng ồn, không khí và nước thải. Chính quyền địa phương đã làm việc với lãnh đạo nhà máy và họ hứa sẽ khắc phục, nhưng tới nay mới chỉ giải quyết được tiếng ồn. Còn việc đưa nước sạch về phục vụ người dân, do chủ trương của UBND tỉnh và nhà máy đang vướng mắc ở khâu bồi thường, giải phóng mặt bằng. Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Tuyên Quang cũng đã lấy mẫu nước để xét nghiệm, xác định mức độ ô nhiễm nhưng không thấy trả lời".

Cơ quan chức năng nói gì?

Đến Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Tuyên Quang, chúng tôi được cung cấp Báo cáo số 210/BC-STNMT ngày 3-11-2015; hai quyết định xử phạt vi phạm hành chính của UBND tỉnh Tuyên Quang và kết quả quan trắc mới nhất về môi trường nước thải của Nhà máy Giấy An Hòa. Theo đó, ngày 16-9-2013, UBND tỉnh Tuyên Quang đã xử phạt hành chính nhà máy với số tiền 230 triệu đồng do vận hành không đúng quy trình đối với công trình xử lý môi trường; ngày 6-8-2014 xử phạt với số tiền 150 triệu đồng do thực hiện không đúng một trong những nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường. Bên cạnh đó, thời điểm báo cáo, nhà máy chưa được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép xả nước thải vào nguồn nước theo quy định của Luật Tài nguyên nước; có 8 chỉ tiêu là BOD5, COD, TSS, NH3, độ màu, phốt-pho tổng số, tổng ni-tơ, colifom trong nước thải vượt các quy chuẩn: QCVN 12/2008/BTNMT, QCVN 12-MT:2015/BTNMT (cột A) và QCVN: 40/2011/BTNMT; chưa thực hiện bơm toàn bộ nước thải tại 3 hồ tự nhiên vào hệ thống xử lý nước thải để xử lý; chưa cải tạo, nạo vét lòng hồ, chống thấm đáy các hồ chứa nước thải bảo đảm nước thải không ảnh hưởng đến môi trường đất, nước ngầm; thiếu hệ thống quan trắc tự động các chỉ tiêu COD, cặn lơ lửng, amoni, độ màu.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Thái Nguyên cho biết: “Chúng tôi đã mạnh tay xử lý với số tiền hàng tỷ đồng, phía Nhà máy Giấy An Hòa rất cầu thị, các chỉ số đều thuyên giảm theo các quý. Mới đây, đích thân tôi đã đưa một số cán bộ vào tỉnh Bình Dương để học công nghệ xử lý nước thải và tổ chức lắp hệ thống quan trắc tự động, khoảng một tháng nữa sẽ hoàn thiện. Hiện nay, nước thải của Nhà máy Giấy An Hòa chỉ còn 3 chỉ số vượt ngưỡng cho phép”.

Theo tài liệu của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Tuyên Quang cung cấp, 3 chỉ số mà ông Hải đề cập ở cửa xả từ hồ sinh học ra sông Lô gồm: COD vượt 1,92-1,99 lần; BOD5 vượt 1,77-1,84 lần; TSS vượt 1,87-2,14 lần. Đối chiếu theo Điều 13 và 14, Nghị định số 179/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường ngày 14-11-2013 của Chính phủ, với mức độ gây ô nhiễm như vậy, Nhà máy Giấy An Hòa có thể bị xử phạt lên tới 700 triệu đồng nếu chất thải không nguy hại và 750 triệu đồng nếu chất thải gây nguy hại cho môi trường.

Dù biết đây là vấn đề nan giải, cần nhiều thời gian để xử lý, nhưng môi trường sống của người dân rất quan trọng. Đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND tỉnh Tuyên Quang xử lý nghiêm sai phạm, giải quyết dứt điểm những tồn tại để sớm trả lại môi trường trong sạch cho người dân vùng bị ảnh hưởng.

Bài và ảnh: HẢI HOÀNG - HOÀNG NHƯỠNG