Những con số đáng lo ngại

Theo thống kê của Bộ Công Thương, trên địa bàn cả nước hiện có hơn 1.400 làng nghề, trong đó hơn một nửa là làng nghề truyền thống, tập trung chủ yếu ở các tỉnh miền Bắc (gần 80%) và các vùng nông thôn. Trong đó, một số tỉnh, thành phố có nhiều làng nghề như: Nam Định có hơn 110 làng nghề; Thái Bình có 82 làng; Hà Nội có 274 làng sản xuất nghề truyền thống... Ở mỗi làng nghề thường tập trung từ 400-500 hộ sản xuất theo mô hình doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ cá thể. Bên cạnh việc giải quyết việc làm cho số lao động dôi dư, xóa đói, giảm nghèo... thì việc phòng cháy, chữa cháy (PCCC) ở các làng nghề hiện nay là rất đáng lo ngại. Theo báo cáo của cơ quan chức năng thì những năm gần đây, hầu hết các vụ cháy xảy ra ở địa bàn nông thôn là ở các cơ sở sản xuất, kinh doanh trong làng nghề (chiếm khoảng 90%).

 Chủ Xưởng gỗ Đông Thu, làng nghề Chàng Sơn (Thạch Thất, Hà Nội) kiểm tra bình chữa cháy.

Hẳn nhiều người còn nhớ vụ hỏa hoạn xảy ra vào lúc 13 giờ ngày 16-7-2015, tại Cụm công nghiệp làng nghề Liên Hà, huyện Đan Phượng, TP Hà Nội. Mặc dù lực lượng PCCC đã có mặt kịp thời, nhưng 3 nhà xưởng chứa gỗ với diện tích hơn 1.000m2 và các tài sản có giá trị đều bị ngọn lửa thiêu rụi, làm thiệt hại nhiều tỷ đồng. Trước đó, ngày 21-6-2014, một đám cháy xảy ra tại Xí nghiệp chế biến gỗ thuộc Công ty TNHH Trường Sơn Minh Hà, xã Trường Sơn, huyện Đức Thọ (tỉnh Hà Tĩnh) làm 1 người bị thương, thiệt hại ước tính khoảng 15 tỷ đồng...

Tìm hiểu thực tế công tác PCCC tại các làng nghề, chúng tôi nhận thấy, nhiều chủ cơ sở sản xuất chưa tổ chức tập huấn nghiệp vụ, tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật về PCCC cho người lao động. Thậm chí, nhận thức về PCCC của người đứng đầu các cơ sở này còn chưa đầy đủ, chủ quan trong công tác phòng ngừa. Có mặt tại làng nghề tái chế nhựa thôn Minh Khai, thị trấn Như Quỳnh, huyện Văn Lâm (tỉnh Hưng Yên), chúng tôi thấy các loại rác thải nhựa có ở khắp nơi; nhiều chỗ, rác thải được chất thành những đống lớn cao hàng chục mét. Đi sâu vào trong thôn, nhiều đám khói bốc lên mù mịt từ các đống phế phẩm do người dân đốt, phía trên là đường dây điện chạy chằng chịt khiến nguy cơ cháy, nổ luôn hiển hiện. Còn tại làng nghề Chàng Sơn, huyện Thạch Thất (TP Hà Nội), chúng tôi thấy hầu hết các cơ sở sản xuất gỗ và mây tre đan ở đây đều chưa quan tâm đến việc trang bị dụng cụ chữa cháy tại chỗ. Chỉ số ít hộ có mua sắm bình cứu hỏa, nhưng lại không phù hợp với tính chất sản xuất, kinh doanh của chính các cơ sở này. Anh Nguyễn Văn Tiến, chủ Xưởng gỗ Đông Thu cho biết: “Làng nghề chúng tôi chưa xảy ra cháy, nên hầu hết các chủ xưởng còn khá chủ quan trong việc trang bị dụng cụ PCCC. Vả lại, chúng tôi cũng chưa thấy cơ quan nào đi kiểm tra hay khuyến cáo người dân lắp đặt các thiết bị chữa cháy. Gia đình tôi cũng trang bị bình cứu hỏa loại nhỏ, nhưng nếu xảy ra cháy, tôi cũng không dám chắc là sẽ chữa được...”.

Tìm hiểu tại các làng nghề, chúng tôi được biết, việc chấp hành các quy định của Nhà nước về công tác PCCC còn thiếu nghiêm túc, các phương tiện chữa cháy tại chỗ chưa được trang bị đầy đủ, nội quy, tiêu lệnh PCCC không được niêm yết theo quy định. Bên cạnh đó, nhiều cơ sở sản xuất ở các làng nghề chưa có hồ sơ theo dõi, quản lý hoạt động PCCC. Phần lớn các cơ sở sản xuất, nhà xưởng và công trình được xây dựng tạm bợ, không bảo đảm giới hạn chịu lửa, khoảng cách giữa các dãy nhà, lán, xưởng gần nhau, nên khi xảy ra cháy dễ gây cháy lan, cháy rộng. Trên thực tế, hầu hết người lao động lúng túng trong việc xử lý tình huống cháy do không có kỹ thuật và kiến thức về PCCC. Hơn nữa, phần lớn các làng nghề đều nằm xen kẽ trong khu dân cư, thậm chí nơi ở vừa là nơi sản xuất, kinh doanh, đường giao thông nhỏ hẹp, chằng chịt, có nhiều vật cản tràn lấn mặt đường làm cản trở các phương tiện cơ động chữa cháy. Họng nước chữa cháy thì gần như không có, hoặc có họng nước nhưng không có nước. Đó là các nguyên nhân khiến những vụ cháy tại các cơ sở sản xuất trong làng nghề hầu như không cứu được mà chỉ chống cháy lan là chính. Theo thống kê của Cục Cảnh sát PCCC Bộ Công an, những nguyên nhân trên cùng với việc sử dụng nguồn nhiệt, nguồn điện bất hợp lý chiếm tới hơn 68% lý do xảy ra các vụ cháy, nổ.

 Các giải pháp phải thực hiện kiên quyết

Từ những thực trạng trên, đòi hỏi cần phải có các biện pháp PCCC cấp thiết để kiềm chế sự gia tăng về số vụ cháy và thiệt hại do cháy gây ra tại các cơ sở làng nghề, lực lượng PCCC đã tổ chức nhiều lớp tập huấn, tuyên truyền, xử lý vi phạm, nhưng hiệu quả vẫn chưa cao. Theo ghi nhận, tại làng nghề và Cụm công nghiệp Phong Khê (phường Phong Khê, TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh), 5 năm qua, lực lượng PCCC Công an tỉnh Bắc Ninh đã kiểm tra 612 lượt cơ sở, phát hiện và kiến nghị khắc phục 731 tồn tại, thiếu sót về PCCC, ra quyết định xử phạt 12 trường hợp, thu hơn 87 triệu đồng.

Tuy nhiên, Đại tá Đoàn Hữu Thắng, Phó cục trưởng Cục Cảnh sát PCCC và Cứu nạn cứu hộ, Bộ Công an cho rằng: Quan trọng nhất là ý thức tự phòng của người đứng đầu cơ sở, người lao động và người dân trong các làng nghề. Người đứng đầu cần chỉ đạo tuyên truyền, phổ biến kiến thức, kỹ năng PCCC và thoát nạn cho người lao động, người dân. Cùng với đó, cần đầu tư xây dựng lực lượng, phương tiện PCCC tại chỗ, cẩn trọng trong việc sử dụng nguồn nhiệt, nguồn điện, nhất là đối với các cơ sở sản xuất có nhiều vật liệu dễ cháy; tăng cường tự kiểm tra an toàn PCCC, khắc phục kịp thời những nguy cơ có thể dẫn đến cháy, nổ, nhất là trong dịp hanh khô. Về lâu dài, nhất định phải có sự tham gia quyết liệt và hiệu quả của chính quyền các cấp, các cơ quan, đơn vị chức năng trong việc thực hiện công tác PCCC theo đúng quy định của pháp luật. Có quy hoạch phát triển, di dời các làng nghề ra khỏi khu dân cư.

Trao đổi với chúng tôi, Đại tá Đoàn Hữu Thắng khẳng định: “Nguy cơ cháy, nổ tại các làng nghề hiện nay là rất đáng lo ngại. Mặc dù cơ quan quản lý về PCCC cũng đã cố gắng phát huy cao độ trách nhiệm trong việc kiểm tra, phát hiện, hướng dẫn và xử lý, nhưng cái chính là ý thức tự bảo vệ, quyết liệt thực hiện công tác PCCC của chủ cơ sở, người lao động còn hạn chế”.

Bài và ảnh: HÀ KHÁNH - PHAN ANH