Một chủ trương đúng đang bị cản trở

Chủ trương đúng đắn

Để phát huy nguồn lực xã hội hóa tham gia đầu tư và khai thác bến xe, Quyết định số 12/2015/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ra đời và có hiệu lực từ tháng 6-2015 là một chủ trương đúng đắn. Quyết định nêu rõ: UBND các tỉnh, thành phố chịu trách nhiệm xây dựng, công bố và chỉ đạo thực hiện quy hoạch mạng lưới bến xe khách trên địa bàn địa phương; chủ động kêu gọi xã hội hóa đầu tư, khai thác bến xe khách... Quy hoạch hệ thống bến xe khách là căn cứ để xây dựng và phát triển Quy hoạch mạng lưới tuyến vận tải hành khách cố định liên tỉnh đường bộ.

Theo thống kê của Bộ Giao thông vận tải (GTVT), cả nước có hơn 450 bến xe ô tô khách, trong đó mới có 322 bến xe loại 4 trở lên đáp ứng yêu cầu vận tải hành khách liên tỉnh, có hơn 200 bến xe được đầu tư theo hình thức xã hội hóa. Quyết định số 12/2015/QĐ-TTg hy vọng tạo ra một luồng gió mới trong xã hội hóa đầu tư và khai thác bến xe, giải quyết được nhiều bất cập về vấn đề này.

Quyết định mới, bất cập vẫn cũ

Kỳ vọng là vậy nhưng qua hơn một năm thực hiện vẫn tồn tại quá nhiều vướng mắc, bất cập. Nhiều vấn đề mà các nhà đầu tư bến xe “kêu” từ Hội nghị toàn quốc về Phát triển công tác xã hội hóa bến xe khách năm 2014 đến nay vẫn tồn tại như cũ, thậm chí ở mức trầm trọng hơn.

Trường hợp Bến xe khách Thượng Lý (TP Hải Phòng) mà Báo Quân đội nhân dân đề cập trong bài viết “Kêu gọi đầu tư rồi… "mang con bỏ chợ” gần đây là một ví dụ điển hình. Nhà đầu tư là Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Kim khí Hải Phòng đã bỏ ra gần 100 tỷ đồng để xây dựng bến xe nhưng lại "sống dở, chết dở" vì không được điều xe về bến trong khi Bến xe Niệm Nghĩa đã quá tải thì luôn được ưu ái điều thêm các tuyến xe. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khi còn là Phó thủ tướng đã có văn bản chỉ đạo giải quyết sự việc nhưng UBND TP Hải Phòng lại báo cáo không đúng thực tế, báo cáo rồi không thực hiện. Một điều lạ lùng nữa là trong khi Bến xe khách Thượng Lý đang có nguy cơ "chết yểu" thì mới đây UBND thành phố vẫn triển khai phương án xây thêm tới 8 bến xe nữa. 

Cũng đầu tư hơn 80 tỷ đồng để rồi rơi vào cảnh “mong đợi ngậm ngùi” là trường hợp Bến xe Nước Ngầm (Hà Nội). Công luận đã từng nhiều lần phản ánh thực trạng vì lợi ích cục bộ, nhiều tuyến xe thuộc quy hoạch của Bến xe Nước Ngầm bị điều về Bến xe Mỹ Đình, có lúc gây quá tải tới 200%, tạo ra các dòng xe đi xuyên tâm thành phố, gây ùn tắc giao thông. Gần đây, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung đã kiên quyết chỉ đạo xóa xe khách chạy trái tuyến, thậm chí nêu đích danh một phó giám đốc Sở GTVT TP Hà Nội có biểu hiện “chống lệnh”. Song những chuyển biến vẫn rất "ì ạch" với nhiều "lý do mới" để tiếp tục điều chuyển các tuyến xe “xuyên tâm” sau khi bến xe Lương Yên được đóng cửa.

Tại Hà Tĩnh, có bến xe xã hội hóa sau nhiều năm đi vào hoạt động không có khách đã phải chuyển sang làm cây xăng, thậm chí biến thành… trang trại nuôi gà!

Tại TP Đà Nẵng, Bến xe phía Nam cũng được đầu tư hơn 130 tỷ đồng theo hình thức xã hội hóa nhưng sau khi đưa vào hoạt động nhiều năm, đến nay mỗi ngày chỉ có vài chuyến xe. Ông Bùi Pháp, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đức Long Gia Lai buồn bã cho biết: TP Đà Nẵng đã không thực hiện đúng cam kết, phân bổ luồng, tuyến không đúng như quy hoạch khi mời gọi nhà đầu tư. Cực chẳng đã, chủ đầu tư đành xin chủ trương cắt hơn 40% diện tích của bến xe để xây dựng nhà máy sản xuất… thiết bị điện tử để “lấy ngắn nuôi dài” đầu tư cho bến xe.

Tại tỉnh Lâm Đồng, Công ty Phương Trang đã đầu tư 50 tỷ đồng xây dựng Bến xe TP Đà Lạt nhưng sau đó, chính quyền địa phương lại cấp phép xây dựng thêm một bến xe khách khác cạnh bến mới xây, khiến doanh nghiệp khốn đốn…

Có quy hoạch rồi, sao chưa tháo gỡ?

Ông Nguyễn Văn Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Ô tô Việt Nam cho rằng, để khắc phục, chính quyền các địa phương phải cam kết thực hiện phân luồng, tuyến theo đúng quy hoạch và xử lý dứt điểm nạn "xe dù, bến cóc" hoành hành là nguyên nhân đang giết mòn nhiều bến xe xã hội hóa.

Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Đình Thọ cho rằng, xã hội hóa, hiện đại hóa bến xe là chủ trương lớn của Chính phủ và Bộ GTVT. Ông Lê Đình Thọ cũng từng công bố trước báo chí: “Bộ GTVT đã chỉ đạo sở GTVT các tỉnh khắc phục vướng mắc lớn nhất là quy hoạch luồng, tuyến. Phải làm sao quy hoạch để có luồng, tuyến phù hợp mới tháo gỡ khó khăn cho các bến xe xã hội hóa. Tháng 6-2015, sau khi hoàn thành quy hoạch luồng, tuyến sẽ công khai, thậm chí đấu thầu luồng, tuyến chứ không phải cấp phép”.

Định hướng là vậy nhưng trên thực tế hiện nay, các bến xe xã hội hóa vẫn loay hoay, chật vật trong "vòng kim cô" xin-cho xe vào bến. “Từ tháng 5-2016 đến nay, chúng tôi đã 3 lần có văn bản báo cáo lên Sở GTVT TP Hải Phòng xin bổ sung thêm một số chuyến xe đi nhưng đến tận tháng 8 mới được trả lời không chấp thuận mà không có lý do thỏa đáng. Khi chúng tôi thắc mắc thì sở nói do Bộ GTVT chưa đồng ý nhưng khi hỏi Bộ GTVT thì mới hay, Bộ GTVT nhất trí cho bổ sung các tuyến xe song không nhận được đề nghị của Sở GTVT TP Hải Phòng. Nếu biết bị rơi vào cảnh "mang con bỏ chợ" thế này thì chúng tôi không bao giờ đầu tư”-ông Lưu Thành Đông, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Kim Khí Hải Phòng ngao ngán nói.

Bất cập trong triển khai Quyết định số 12/2015/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ không còn là hiện tượng cá biệt mà đã và đang xảy ra ở nhiều tỉnh, thành phố; ảnh hưởng xấu đến môi trường đầu tư và hiệu quả phát triển hạ tầng giao thông ở nước ta, gây lãng phí nguồn lực xã hội, làm mất niềm tin của nhà đầu tư. Thiết nghĩ, đây là vấn đề cần sớm được Thủ tướng Chính phủ và Bộ GTVT chỉ đạo rà soát, kiểm tra và có giải pháp khắc phục dứt điểm.

Bài và ảnh: CÔNG MINH - QUỐC HẢI