QĐND - 6 tháng đầu năm 2014, trong khi tai nạn giao thông (TNGT) đường bộ trên toàn quốc giảm cả số vụ, số người chết và số người bị thương so với cùng kỳ năm 2013 thì TNGT đường sắt lại tăng. Vậy đâu là nguyên nhân và làm thế nào để kiềm chế TNGT đường sắt? Phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã đi thực tế và làm việc với các cơ quan chức năng để tìm câu trả lời.

Tại Ngọc Hồi (Thường Tín-Hà Nội) hiện tồn tại khá nhiều đường ngang tự phát tiềm ẩn nguy cơ gây TNGT đường sắt. (ảnh chụp lúc 10 giờ 30 phút ngày 24-6-2014).

Chỉ tiêu khó thành hiện thực

Theo thông tin từ Văn phòng ủy ban ATGT Quốc gia, từ tháng 1 đến tháng 5-2014, TNGT đường sắt không giảm mà tăng 10,61% về số vụ, tăng 11,11% số người chết so với cùng kỳ năm trước. Qua theo dõi chúng tôi thấy, trong hai tháng đầu năm 2014, mặc dù là đợt vận tải cao điểm phục vụ Tết Nguyên đán và lễ hội nhưng tình hình trật tự ATGT đường sắt lại có chuyển biến tích cực, so với cùng kỳ năm trước giảm 7,4% số vụ, giảm 15,6% số người chết và giảm 6,8% số người bị thương. Thế nhưng từ tháng 3 đến tháng 5-2014, mặc dù không có những đợt vận chuyển cao điểm nhưng tình hình TNGT đường sắt lại  có chiều hướng xấu đi. Theo Cục CSGT đường bộ, đường sắt, có thời điểm TNGT đường sắt tăng đột biến. Điển hình trong tuần từ ngày 6 đến 12-3-2014, cả nước xảy ra 7 vụ TNGT đường sắt, làm 4 người chết, 4 người bị thương... Tại hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 2014, ngành đường sắt đặt ra chỉ tiêu giảm 7% số vụ TNGT. Nhưng với những diễn biến "nóng" như thời gian qua thì chỉ tiêu trên của ngành đường sắt khó trở thành hiện thực. 

Đường ngang tự phát vẫn là "điểm nóng"

Ông Phạm Văn Bình, Giám đốc Trung tâm ứng phó sự cố thiên tai, cứu nạn đường sắt cho biết, trong những vụ TNGT xảy ra ở nơi giao cắt giữa đường bộ và đường sắt thì hơn 80% xảy ra ở các điểm giao cắt giữa đường sắt và đường ngang tự phát và đều do ý thức chủ quan của người tham gia giao thông. Cũng về vấn đề này, Thượng tá Nguyễn Hữu Luyện, Phó trưởng Phòng Hướng dẫn luật lệ và điều tra, xử lý TNGT đường bộ-đường sắt, cho biết: TNGT đường sắt do người và phương tiện lưu thông qua đường ngang dân sinh bất hợp pháp chiếm 43,7%; do người và phương tiện cố tình vượt đường ngang hợp pháp chiếm 12,1%; do phương tiện vi phạm khổ giới hạn an toàn đường sắt chiếm 44,2%...

Ở nước ta hiện có quá nhiều điểm giao cắt giữa đường sắt và đường bộ. Theo thống kê chưa đầy đủ của Tổng công ty Đường sắt, trên toàn tuyến hiện tồn tại hơn 5.300 đường ngang, trong đó có hơn 4.800 đường ngang trái phép. Trung bình cứ khoảng 400m đường sắt lại có một đường ngang và phần lớn là tự phát. Do mở tự phát nên tại các điểm giao cắt này không có đèn tín hiệu và hệ thống cảnh báo, nguy cơ TNGT là rất cao.

Bên cạnh đó, qua khảo sát trên tuyến từ Phủ Lý (Hà Nam) về ga Hà Nội, chúng tôi thấy tình trạng lấn chiếm hành lang ATGT đường sắt diễn ra khá phổ biến; ý thức tự giác chấp hành các quy định về bảo đảm ATGT đường sắt của người tham gia giao thông cũng rất kém. Tại các điểm giao cắt giữa đường sắt và đường bộ đoạn từ ga Giáp Bát đến ga Thường Tín (Hà Nội), mặc dù nhân viên đường sắt đã báo hiệu, yêu cầu dừng lại vì tàu hỏa chuẩn bị qua nhưng nhiều người vẫn bất chấp, cố tình băng qua. Ngoài ra, theo quan sát của chúng tôi, một số nhân viên trực tiếp phục vụ chạy tàu năng lực cũng hạn chế, chưa kiên quyết trong duy trì người tham gia giao thông chấp hành các quy định an toàn. Một nguyên nhân khác là việc buông lỏng quản lý của một số địa phương đã dẫn đến tình trạng vi phạm, lấn chiếm hành lang ATGT đường sắt, mở lối đi trái phép qua đường sắt. Công tác xây dựng đảm bảo hạ tầng ATGT đường sắt cũng chưa được quan tâm đầu tư đúng mức. Những hành vi vi phạm về trật tự ATGT đường sắt chưa được phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh...

Cần kiên quyết thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp

Mới đây, Bộ trưởng Bộ GTVT Đinh La Thăng đã ký quyết định phê duyệt Đề án đảm bảo an toàn giao thông đường sắt đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Mục tiêu của đề án xác định trong giai đoạn từ năm 2014 đến 2020, không để xảy ra TNGT đường sắt do các đường giao dân sinh; giảm 50% số tai nạn do vi phạm hành lang ATGT đường sắt; giảm 50% TNGT đường sắt do chủ quan gây ra... Có thể thấy, quyết tâm của Bộ GTVT nói chung và ngành đường sắt nói riêng là rất cao. Thế nhưng nếu chỉ trông vào sự nỗ lực, cố gắng của riêng Bộ GTVT và ngành đường sắt thì rất khó.

Theo chúng tôi, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương và phát huy tinh thần cộng đồng trách nhiệm của toàn dân. Bộ GTVT đã ban hành Quy chế phối hợp đảm bảo TTATGT với UBND các tỉnh, thành phố có đường sắt đi qua. Nhưng trên thực tế việc thực hiện quy chế này chưa đem lại hiệu quả như mong muốn. ông Phạm Văn Bình cho rằng: "Cần phải thường xuyên rút kinh nghiệm việc thực hiện quy chế này. Điều quan trọng nhất để kiềm chế TNGT đường sắt là phát huy được sức mạnh tổng hợp, trước hết là sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của các cơ quan chức năng và cấp ủy, chính quyền các địa phương".

Có một thực tế là TNGT không chỉ xảy ra ở những đường ngang tự phát mà xảy ra cả ở những đường ngang hợp pháp với đầy đủ hệ thống cảnh báo, thậm chí có cả nhân viên đường sắt làm nhiệm vụ. Điều này cho thấy ý thức của người tham gia giao thông vẫn là vấn đề nổi cộm. Theo Thượng tá Nguyễn Hữu Luyện, mấu chốt của vấn đề là phải nâng cao ý thức chấp hành Luật Giao thông đường bộ, Luật Đường sắt... cho người dân. Công việc này chúng ta đã làm nhưng chậm đổi mới, đặc biệt là nội dung còn khô cứng, hình thức đơn điệu, chưa phù hợp với từng đối tượng, nên tác dụng nâng cao ý thức chấp hành TTATGT đường bộ, đường sắt và xây dựng văn hóa giao thông cho người dân chưa được như mong muốn.

Cùng với đổi mới tuyên truyền, giáo dục ý thức chấp hành luật giao thông, gắn với tăng cường kiểm tra, chấn chỉnh những vi phạm trật tự ATGT đường sắt, đặc biệt là tại các đường ngang, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam cần phối hợp chặt chẽ hơn với chính quyền các địa phương, các cơ quan chức năng để cải tạo, nâng cấp các đường ngang hợp pháp; giải tỏa các công trình vi phạm hành lang ATGT đường sắt; tổ chức cảnh giới ở những đường ngang không có người gác; cắm bổ sung đầy đủ hệ thống biển báo, phát quang cây cối bảo đảm tầm nhìn cho cả hai phía đường sắt và đường bộ...

Đối với các đường ngang trái phép, ngành đường sắt cần tăng cường phối hợp với chính quyền các địa phương ngăn chặn triệt để và không để phát sinh thêm. Bên cạnh đó, ngành đường sắt cũng cần quan tâm tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ, ý thức trách nhiệm cho cán bộ, nhân viên, đặc biệt là những nhân viên trực tiếp phục vụ an toàn chạy tàu.

Bài và ảnh: TUẤN LINH