Đến kiểm tra các đơn vị thực hiện nhiệm vụ trên vùng biên giới Gia Lai, tận mắt chứng kiến cảnh những vườn cây cao su xanh tốt mới 14-15 tuổi đang mùa khai thác bị bà con bán cho thương lái chặt, cưa lấy gỗ, Thiếu tướng Đặng Anh Dũng, Tư lệnh Binh đoàn 15, không khỏi lo lắng. Theo Thiếu tướng Đặng Anh Dũng, đây là những vườn cây trong số hơn 400ha cao su của Công ty 75 và Công ty 715 trực thuộc Binh đoàn 15 bàn giao cho người dân để phát triển kinh tế vào năm 2007. Những vườn cao su này được coi là “chiếc cần câu” giúp bà con dân tộc thiểu số ở xã Ia Khai và xã Ia O, huyện Ia Grai có đất nằm trong lòng hồ thủy điện Sê San phát triển kinh tế, ổn định cuộc sống.
Vườn cây cao su bị đốn hạ để bán gỗ trên địa bàn xã Ia O, huyện Ia Grai.
Để có được hơn 400ha cây cao su trao cho bà con dân tộc thiểu số địa phương, hàng ngàn cán bộ, chiến sĩ, công nhân, người lao động của Binh đoàn 15 nói chung, Công ty 75, 715 nói riêng đã đổ mồ hôi, công sức, thậm chí cả xương máu để dò, gỡ vật nổ, san núi, bạt đồi, ươm mầm… đem lại màu xanh no ấm trên vùng biên giới. Trước khi bàn giao vườn cây cao su, Công ty 75 và 715 đã tổ chức các lớp bồi dưỡng kiến thức về chăm sóc, khai thác mủ cao su và hỗ trợ người dân các phương tiện khai thác, đồng thời hợp đồng thu mua toàn bộ sản phẩm cho bà con theo giá thị trường. Tuy nhiên, sau chưa đầy 10 năm khai thác, hiện nay, khi giá mủ cao su xuống thấp, giá gỗ cao su lên cao (150.000 đồng/cây nhỏ, 140.000 đồng/cây to) thì người dân đã lén lút đem bán cả vườn cây cho thương lái để khai thác gỗ.
Ngày 4-11, chúng tôi đến khu vực Đội 7 (Công ty 715) thuộc xã Ia O, huyện Ia Grai. Tại đây, gần 100ha cao su đang tuổi khai thác đã bị người dân địa phương bán cho thương lái, thuê người chặt hạ. Nhiều vườn cao su chạy dài tít tắp, xanh mướt ngày nào giờ hoang tàn, xơ xác như mới bị bão quét qua. Hàng ngàn cây cao su bị bật gốc, trơ rễ. Tiếng cưa máy, tiếng cây gãy đổ ầm ầm, những thân cây, gốc cây ngã xuống túa ra nguồn nhựa trắng, những chiếc xe tải tất bật chở gỗ cao su ra phố tiêu thụ.
Ông Siu Nghiệp, Chủ tịch UBND xã Ia O, huyện Ia Grai, bộc bạch: Năm 2007, trước tình hình nghèo đói của bà con dân tộc thiểu số địa phương, thực hiện quyết định của Binh đoàn 15, Công ty 75 và 715 đã trao cho người dân địa phương hơn 400ha cao su đang tuổi khai thác nhằm giúp bà con phát triển kinh tế, thoát nghèo bền vững. Nhưng do một số hộ dân khai thác không đúng quy trình (một ngày cạo mủ hai lần) làm cho cây kiệt sức, “già trước tuổi”. UBND xã cũng đã hướng dẫn, giải thích và tổ chức cho bà con viết cam kết “không được bán, cho, sang nhượng vườn cây”. Tuy nhiên, tình trạng cạo “vượt cấp” vẫn xảy ra, thậm chí có người còn bôi thuốc kích thích mủ, làm cho vườn cây chết dần và hậu quả đáng buồn nhất hiện nay là người dân lén lút chặt phá vườn cây, bán gỗ. Chúng tôi đã phối hợp với Công ty 715 tích cực vận động bà con không chặt cây cao su, tập trung chăm sóc để khai thác tiếp. Số vườn cây đã bị chặt thì vận động bà con trồng cây điều cao sản, không để đất trống…
Ông Ksor Huyên ở làng Mít Zép, một trong những hộ gia đình đã chặt cây cao su bán gỗ, cho biết: “Gia đình mình cùng 82 hộ dân trong làng nhận hơn 100ha cây cao su của Công ty 715 hỗ trợ, riêng mình được 1ha. Những năm đầu khai thác được nhiều tiền nên kinh tế gia đình phát triển, đã xây được nhà, mua xe gắn máy đi làm. Nay vì tuổi già không đủ sức làm nữa, con cái thì ham chơi, giá mủ cao su lại thấp, vườn cây bị cạo ép quá nên đã già… đành lòng bán cây. Cái sai của mình là không biết nghe lời bộ đội Binh đoàn 15 khuyên bảo, hướng dẫn, không tiếp thu ý kiến của cán bộ thôn, xã…”.
Từ vườn cây trở về, ông Rơ Châm Lin, Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Mít Zép, chia sẻ: Buồn cái bụng lắm rồi, “chiếc cần câu” là những vườn cây cao su của bộ đội trao cho dân xóa đói, thoát nghèo mà bà con không biết giữ thì đói nghèo là cái chắc. Chính quyền địa phương cần phối hợp với Công ty 75, 715 tuyên truyền để bà con giữ lại vườn cây. Cây còn thì cái bụng no, cây mất thì cái bụng đói. Bà con muốn thoát nghèo hãy nghe bộ đội nói, làm theo bộ đội làm…
Đại tá Hoàng Ngọc Thành, Bí thư Đảng ủy, Phó giám đốc Công ty 715, cho biết: Khi phát hiện bà con bán cây cao su, chúng tôi đã báo cáo Đảng ủy, Bộ tư lệnh Binh đoàn 15 xin ý kiến chỉ đạo; chủ động làm việc với cấp ủy, chính quyền địa phương và cùng phối hợp vận động, tuyên truyền bà con không chặt bỏ vườn cây để lấy gỗ, đồng thời hướng dẫn người dân khai thác đúng quy định kỹ thuật để cây cho mủ nhiều hơn, lâu năm hơn… Mong bà con nhận thức đúng và tích cực chăm sóc, giữ gìn vườn cây cao su của mình. Đó là cơ sở, điều kiện để thoát nghèo bền vững.
Bài và ảnh: LÊ QUANG HỒI