Kho di sản văn hóa tinh thần vô giá...

Ngày 11-7-2010, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân tròn 60 tuổi. 60 năm qua, từ nơi đây đã có hàng chục vạn cuốn sách thuộc nhiều thể loại đã ra đời, có trong hành trang của các thế hệ Bộ đội Cụ Hồ qua các thời kỳ và phục vụ đông đảo các tầng lớp nhân dân trong cả nước. Đó cũng là nguồn lực tinh thần vô giá, góp phần nuôi dưỡng tư tưởng và tâm hồn người Việt Nam yêu nước, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng Tổ quốc XHCN. Ngày nay, Nhà xuất bản (NXB) Quân đội nhân dân vẫn là một trong những địa chỉ văn hóa có uy tín hàng đầu trong ngành xuất bản ở nước ta.

Đại tá Phạm Bá Toàn, Giám đốc - Tổng biên tập NXB Quân đội nhân dân, kể:

- Năm 1968, NXB Quân đội nhân dân xuất bản bộ sách “Vì nước vì dân” với số lượng lớn, chất lượng cao nhằm thực hiện lời dạy của Bác Hồ về biểu dương những tấm gương “Người tốt, việc tốt” trong phong trào thi đua yêu nước đang diễn ra sôi nổi khắp cả nước. Khi hoàn thành bản thảo tập 1, NXB gửi lên Văn phòng Phủ Chủ tịch để xin ý kiến của Bác. Tự tay Người đã ghi lên trang bìa tập bản thảo: “Các chú nhớ ở trang đầu mỗi cuốn sách đều phải ghi một câu Mong bạn đọc góp ý kiến, phê bình. Từ nay trở đi, trên sách hay trên báo các chú nên luôn có câu đó… Không riêng gì viết sách báo, mà công tác gì muốn làm tốt đều phải coi trọng ý kiến của nhân dân”.

Nhờ sự quan tâm đặc biệt của Bác Hồ và sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Đảng ủy Quân sự Trung ương và Bộ Quốc phòng, 60 năm qua NXB Quân đội nhân dân đã không ngừng lớn mạnh và trưởng thành, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, trở thành địa chỉ tin cậy và yêu mến của đông đảo các thế hệ bạn đọc trong và ngoài quân đội.

Phóng viên (PV): Thưa đồng chí! Chức năng, nhiệm vụ, đối tượng… của một Nhà xuất bản thường được thể hiện ở ngay tên gọi của NXB ấy. Nhưng với NXB Quân đội nhân dân, ngoài chức năng nhiệm vụ là nhà xuất bản của… quân đội, thì còn có những đặc điểm gì so với các NXB chuyên ngành khác?

Đại tá Phạm Bá Toàn: NXB Quân đội nhân dân là cơ quan xuất bản của Đảng ủy Quân sự Trung ương và Bộ Quốc phòng; là trung tâm xuất bản của toàn quân do TCCT trực tiếp chỉ đạo. Ngay từ khi mới ra đời trên chiến khu Việt Bắc, NXB Quân đội nhân dân đã là một NXB tổng hợp chuyên ngành về quân sự-quốc phòng, với các ấn phẩm bao gồm nhiều thể loại, như: Khoa học-nghệ thuật quân sự, chính trị-quân sự, lịch sử quân sự, văn hóa quân sự, hồi ký tướng lĩnh, văn học-nghệ thuật về LLVT và chiến tranh cách mạng v.v.. Ngoài ra, NXB Quân đội nhân dân còn là cơ quan tham mưu giúp Đảng ủy Quân sự Trung ương, Bộ Quốc phòng và trực tiếp là Tổng cục Chính trị quản lý hoạt động xuất bản trong toàn quân theo đúng chức năng, nhiệm vụ của quân đội và pháp luật Nhà nước. Đồng thời còn là cơ quan nghiên cứu về khoa học xuất bản quân sự để có những đề xuất tham mưu kịp thời, góp phần hoàn thiện những quy chế, quy chuẩn xuất bản trong và ngoài quân đội. Về đối tượng phục vụ, ngoài cán bộ và chiến sĩ trong các LLVT, các ấn phẩm của NXB Quân đội nhân dân còn hướng tới đông đảo các tầng lớp nhân dân trong xã hội, kể cả bạn đọc ở nước ngoài. Nhiều ấn phẩm của NXB Quân đội nhân dân đã từng được một số nhà xuất bản trong nước và nước ngoài tái bản nhiều lần trong nhiều năm. Đặc biệt, nhiều tác phẩm văn học của NXB Quân đội nhân dân đã được giải thưởng cao của Hội Nhà văn Việt Nam, Liên hiệp các hội VHNT Việt Nam, Hội Xuất bản Việt Nam, tại các hội chợ sách trong nước và quốc tế… Nhiều tác phẩm đã được dựng thành những bộ phim, vở kịch có tiếng vang trong dư luận và có đời sống nghệ thuật lâu bền.

Đại tá Phạm Bá Toàn trao đổi với các đại biểu trong buổi lễ ra mắt bộ sách của NXB Quân đội nhân dân kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội, bộ sách lịch sử-văn hóa Việt Nam và tủ sách “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, tháng 3-2010. Ảnh: Xuân Thủy

PV: Tôi nhớ, trong những năm kháng chiến, bộ đội ta được cấp phát nhiều tập thơ, tập truyện, sách “người tốt việc tốt”, “câu lạc bộ chiến sĩ”… khổ nhỏ bằng bàn tay. Được biết, đó là chủ trương của NXB Quân đội nhân dân, làm để bộ đội “bỏ túi” cho tiện. Gần đây không thấy loại sách mi-ni ấy nữa, vì sao vậy?

Đại tá Phạm Bá Toàn: Hiện tượng “thưa vắng” loại sách mi-ni ấy là có thật và có những nguyên nhân khách quan của nó. Hoàn cảnh chiến tranh nảy sinh những sáng kiến tiện ích mà nếu tiếp tục duy trì trong điều kiện thời bình thì không chính quy và hợp chuẩn theo những quy tắc chung.  Nhưng mặt khác cũng phải nói rằng cũng như nhiều NXB “chính thống” hiện nay, đôi khi sách của NXB Quân đội nhân dân cũng gặp khó khăn về “đầu ra”. Khắc phục khó khăn trên đây, một mặt chúng tôi tích cực phối hợp với các ngành chức năng và cơ quan cấp trên nghiên cứu thực hiện một cơ chế cấp phát tiêu chuẩn sách báo cho bộ đội hợp lý hơn; mặt khác gần đây chúng tôi cũng triển khai một số loại sách phù hợp với yêu cầu đọc của bộ đội như: tủ sách văn hóa, tủ sách pháp luật, tủ sách lịch sử, “túi sách thao trường”... cũng là một hình thức tiếp nối những sáng kiến tiện ích của loại sách “bỏ túi” thời chiến…

PV: Nghĩa là, tuy không phải là một doanh nghiệp hạch toán, nhưng NXB Quân đội nhân dân cũng chịu tác động không ít của những quy luật thị trường?

Đại tá Phạm Bá Toàn: Có thời gian phải bươn trải chật vật nữa! Và có thể nói đến nay chúng tôi cũng đã ít nhiều có được những kết quả đáng kể trong làm ăn với các đối tác để thực hiện nhiệm vụ chính trị tốt hơn.

PV: Đồng chí có thể “bật mí” một vài dẫn chứng?

Đại tá Phạm Bá Toàn: Chẳng có gì phải bí mật cả! Danh xưng các đối tác liên doanh, liên kết đều được in rõ trên các ấn phẩm của NXB Quân đội nhân dân. Chẳng hạn gần 10 năm nay, chúng tôi đã liên kết với doanh nghiệp sách Thành Nghĩa ở Thành phố Hồ Chí Minh xuất bản và phát hành hàng trăm bộ hồi ký tướng lĩnh, tổng kết chiến tranh, sách lý luận chính trị… đều là loại sách “kén” độc giả. Hoặc với Công ty văn hóa Thăng Long thuộc Quân khu 7, chỉ trong 6 tháng đầu năm nay chúng tôi đã liên kết xuất bản và phát hành thành công hàng trăm ấn phẩm thuộc các bộ sách: Kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội, kỷ niệm 35 năm giải phóng hoàn toàn miền Nam, tủ sách “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, tủ sách pháp luật thường thức… Gần đây, chúng tôi liên kết với Công ty văn hóa Trí Tuệ Việt ở Hà Nội thực hiện dự án xuất bản tủ sách “Uống nước nhớ nguồn” kết hợp với một số hoạt động xã hội do công ty này tổ chức, tạo được dư luận rất tốt…

PV: Nghe nói, NXB Quân đội nhân dân còn có những hoạt động giao lưu, hợp tác quốc tế, thưa đồng chí?

Đại tá Phạm Bá Toàn: Được phép của Tổng cục Chính trị và các ngành chức năng, những năm gần đây chúng tôi đã có những hoạt động giao lưu, hợp tác chuyên môn với các cơ quan xuất bản một số nước, như: Trung Quốc, Nga, Cu-ba, Hoa Kỳ… Hình thức giao lưu hợp tác chủ yếu là tham quan trao đổi kinh nghiệm, tham gia triển lãm và hội chợ sách, phối hợp dịch thuật… và bước đầu đã mở ra những triển vọng rất khả quan. Có thể nói, trong môi trường hội nhập và phát triển hiện nay, NXB Quân đội nhân dân cũng đang từng bước hội nhập để phát triển.

PV: Đồng chí có thể giới thiệu cụ thể hơn hoạt động giao lưu, hợp tác với ngành xuất bản Mỹ?

Đại tá Phạm Bá Toàn: Mới đây, NXB Quân đội nhân dân tổ chức một đoàn sang Mỹ tham quan, học tập kinh nghiệm về công tác xuất bản. Mỹ là quốc gia có nền xuất bản rất phát triển, nhất là lĩnh vực ứng dụng tin học vào hoạt động xuất bản. Sang Mỹ, chúng tôi thấy điều đặc biệt là hoạt động xuất bản ở Mỹ “bùng nổ” nhưng được quản lý rất chặt chẽ. Trong số hơn 8.000 NXB ở Mỹ chỉ có vài NXB thuộc các tập đoàn kinh tế lớn là hoạt động tương đối độc lập, còn lại đều được chính phủ tài trợ kinh phí và quản lý cả kế hoạch sản xuất lẫn nội dung ấn phẩm thông qua việc tài trợ ấy. Một số NXB của Mỹ đã đặt vấn đề phối hợp với chúng tôi để dịch một số hồi ký tướng lĩnh của NXB Quân đội nhân dân. Đây là công việc mới mẻ và sẽ gặp những vấn đề nhạy cảm. Vì vậy chúng tôi sẽ cố gắng lựa chọn đầu sách, chọn góc tiếp cận, làm sao để toát lên những giá trị nhân văn cao quý để bạn đọc quốc tế có cái nhìn khách quan, đúng đắn về những cuộc kháng chiến khốc liệt mà dân tộc ta buộc phải tiến hành.

PV: Trung tuần tháng 7 này đồng chí sẽ bảo vệ vòng cuối cùng luận án tiến sĩ đề tài “Những giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ qua hồi ký và nhật ký chiến tranh”. Đồng chí có thể chia sẻ đôi điều về bản luận văn tiến sĩ này?

Đại tá Phạm Bá Toàn: Là người lính đã trực tiếp cầm súng chiến đấu trên chiến trường Quảng Trị và trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới, tôi thực sự đồng cảm và trân trọng những trang hồi ký và nhật ký chiến tranh. Những cuốn nhật ký chiến tranh đã được xuất bản hoặc đã được sưu tầm luôn luôn tươi rói hiện thực, chân thật từ nội dung ghi chép đến hình thức văn phạm. Còn hồi ký, chủ yếu của các tướng lĩnh trận mạc đã từng đi qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ là sự tổng kết và suy ngẫm của cả một cuộc đời người lính nên các sự kiện lịch sử được bình luận, nhận xét hết sức cẩn trọng và thấu đáo. Tiếp xúc với những trang hồi ký và nhật ký ấy, mới thấy ở mỗi con người cụ thể có vô vàn cách biểu hiện những phẩm chất văn hóa của con người Việt Nam trong chiến tranh, thông qua những người chiến sĩ. Có lẽ, đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định sức mạnh của người lính trên chiến trường. Vì vậy theo tôi, kho tàng hồi ký và nhật ký chiến tranh của bộ đội ta là di sản văn hóa tinh thần vô giá của dân tộc ta, cần được sưu tầm, khai thác, giới thiệu… rộng rãi. Thông qua đó để tôn vinh phẩm chất cao đẹp của con người Việt Nam trong chiến tranh, nuôi dưỡng và phát huy các giá trị đó trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay. Đó là lý do tôi ấp ủ và thực hiện đề tài này.

PV: Theo tôi, NXB Quân đội nhân dân là một trong những “cái kho” giữ gìn và giới thiệu những di sản văn hóa tinh thần vô giá ấy. Xin cảm ơn đồng chí về cuộc trò chuyện hôm nay. Xin chúc NXB Quân đội nhân dân tiếp tục gặt hái những thành công mới.

Bùi Minh thực hiện